مقارنه‌ی بامدادی هلال ماه و ناهید در هفته‌ی سوم آبان ۱۴۰۲
هفته‌ی سوم آبان ۱۴۰۲ هرچند بیشتر در اختیار اجرام عمق آسمان است و به ابزار رصدی نیاز دارد اما ماه و ناهید هم منظره‌ی بامدادی زیبایی را تشکیل می‌دهند که به آسانی دیده می‌شود.
در هفته‌ی سوم آبان ۱۴۰۲ اگر ابزار رصدی مانند دوربین دوچشمی در اختیار داشته باشید، می‌توانید زیبایی‌های بیشتری را تماشا کنید اما بدون ابزار رصدی هم اگر با آسمان شب آشنایی نسبی پیدا کرده باشید، فرصد رصد برخی از مهم‌ترین ستاره‌ها و صورت‌های فلکی و حتی در آسمان تاریک امکان مشاهده‌ی راه شیری را خواهید داشت.
به جز این، این هفته ماه و ناهید به مقارنه‌ی صبحگاهی می‌رسند و فرصت مناسبی برای تماشا و عکاسی ایجاد می‌کنند. بنابراین این هفته به ویژه آسمان پیش از طلوع خورشید را از دست ندهید.
رویدادهای نجومی هفته‌ی سوم آبان ۱۴۰۲
شنبه ۱۳ آبان
ساعت ۱۹:۲۰ سیاره‌ی زحل از دیدگاه مکانیک سماوی در اقامت دوم قرار می‌گیرد و حرکت بازگشتی آن پایان می‌یابد.
در ساعت ۲۳:۵۳ هم مقارنه‌ی ۳.۵ درجه‌ای ماه و خوشه‌ی ستاره‌ای کندوی عسل (M44) روی می‌دهد که تا سحرگاه قابل مشاهده است اما برای دیدن آن به ابزار اپتیکی نیاز خواهید داشت.
یکشنبه ۱۴ آبان
تربیع آخر ماه در ساعت ۱۲:۳۷ روی می‌دهد.
این هفته بعد از تاریکی هوا ستاره‌ی «سروش» (Capella) در سمت شمال شرقی آسمان می‌درخشد. خوشه‌ی «پروین» (Pleiades) هم در شرق و شمال شرقی با فاصله‌ی سه مشت سمت راست سروش دیده می‌شود. با تاریک‌تر شدن هوا «دبران» (Aldebaran) را خواهید دید که کم‌کم اوج می‌گیرد. حدود ساعت ۱۰ شب هم صورت فلکی شاخص «جبار» (Orion) از افق شرقی سر برمی‌آورد.
سراسر امشب هنگام اوج بارش شهابی کم‌فروغ ثوری جنوبی است که نرخ تعداد شهاب آن در ساعت حدود ۵ تا ۱۰ برآورد شده است.
دوشنبه ۱۵ آبان
ساعت ۰۱:۱۹ ماه با فاصله‌ی ۴۰۵ هزار کیلومتر در اوج مداری قرار می‌گیرد.
صورت فلکی «برساوش» در این عصرهای پاییزی سمت شمال شرقی آسمان با ارتفاع زیادی حضور دارد. شاید شما با پیدا کردن خوشه‌ی دوگانه‌ی برساوش با دوربین دوچشمی یا چشم غیر مسلح آشنا باشید که زیر شکل W صورت فلکی «ذات‌الکرسی» است. شکل W در حال حاضر بر یک گوشه ایستاده است. اگر اضلاع W را از بالا بشمارید، بخش سوم تقریبا مستقیم به پایین اشاره می‌کند و اگر آن را به اندازه‌ی دو برابر طولش به سمت پایین امتداد دهید به خوشه‌ی دوگانه‌ی برساوش می‌رسید.
اما این صورت فلکی خوشه‌های باز دیگری هم داد که برای رصد آن‌ها به دوربین دوچشمی نیاز خواهید داشت. خود خوشه‌ی دوگانه هم با مجموعه‌ای از ستاره‌های دوگانه که به شکل هاله‌ای در تلسکوپ دیده می‌شوند، احاطه شده است.
سه شنبه ۱۶ آبان
ساعت ۰۰:۵۰ بامداد می‌توانید شاهد مقارنه‌ی ماه و ستاره‌ی قلب‌الاسد با جدایی زاویه‌ای تنها ۳.۹ درجه باشید که تا سحرگاه ادامه دارد.
حدود ساعت ۸ شب در این هفته، صورت فلکی اسب بزرگ در ارتفاع بسیار زیادی سمت جنوب آسمان ایستاده است. لبه‌ی سمت راست این صورت فلکی به سمت ستاره‌ی «فم‌الحوت» قرار گرفته است. سیاره‌ی زحل هم با فاصله‌ی حدود دو مشت سمت راست بالای فم‌الحوت می‌درخشد. لبه‌ی شرقی صورت فلکی اسب بزرگ هم به سمت بتا نهنگ اشاره دارد.
حالا موقعیت خوبی است تا یک جرم تماشایی آسمان شب را نظاره کنید. اگر دو ستاره‌ی فم‌الحوت و بتا نهنگ را دو رأس یک مثلث متوازی‌الاضلاع در نظر بگیرید رأس سوم در بالای آن‌ها در نزدیکی ستاره‌ی «عنقا» (Ankaa) یا «آلفا ققنوس» (Alpha Phoenicis) قرار می‌گیرد. این ستاره از قدر ۲.۴ است که خیلی روشن نیست اما درخشان‌ترین جرم در این ناحیه است. رنگ زرد-نارنجی آن با کمک دوربین دوچشمی به خوبی به چشم می‌آید. اگر تلسکوپ داشته باشید حتی می‌توانید کهکشان معروف «فرفره» (Pinwheel) را هم ببینید که در مثلث اشاره شده جای می‌گیرد.
چهارشنبه ۱۷ آبان
نسر واقع، درخشان‌ترین ستاره‌ی غرب آسمان با ارتفاع زیادی در عصرهای ابان دیده می‌شود. صورت فلکی کوچک «شلیاق» یا «چنگ رومی» در سمت چپ آن امتداد دارد و مانند همیشه به سمت «الطیر» (Altair)، درخشان‌ترین ستاره‌ی جنوب غربی، اشاره می‌کند.
این ستاره‌ها به آسانی حتی در نور شهر هم دیده می‌شوند اما اگر دوربین دوچشمی داشته باشید نمای شگفت‌انگیزتری را خواهید دید و برای نمونه به آسانی می‌توانید ستاره‌های اپسیلون شلیاق و زتا شلیاق را حتی با وجود آلودگی نوری تشخیص دهید.
پنج‌شنبه ۱۸ آبان
پیش و در طول سحرگاه پنج‌شنبه سمت شرق نگاه کنید. اگر آسمان صاف باشد، می‌توانید هم‌نشینی ناهید و هلال باریک ماه را به زیبایی ببینید. این دو، درخشان‌ترین اجرام آسمانی بعد از خورشید هستند. ساعت ۰۵:۰۵ می‌توانید شاهد اوج این مقارنه‌ی ماه و زهره با فاصله‌ی تنها ۳ درجه باشید.
ساعت ۱۳:۵۳ امروز هم آغاز اختفای روزگاهی ماه و سیاره‌ی ناهید است که با استفاده از ابزار اپتیکی امکان تماشای آن وجود دارد. در سمت شرق و جنوب کشور ماه پیش از آغاز اختفا غروب می‌کند اما در دیگر نقاط کشور امکان رصد آغاز اختفا وجود دارد.
۹ نوامبر همچنین تولد ۸۹ سالگی کارل سیگن هم هست که در سال ۱۹۳۴ به دنیا آمد و در ۲۰ دسامبر ۱۹۹۶ درگذشت اما نام‌گذاری او بر عکس تماشایی زمین، نقطه‌ی آبی کم‌رنگ، همیشه در تاریخ خواهد ماند.
نقطه‌ی آبی کم‌رنگ
Credit: NASA / JPL-Caltech
جمعه ۱۹ آبان
اگر این آخر هفته فرصت داشته باشید، می‌توانید به مناطق بدون آلودگی نوری در اطراف شهر بروید تا مسیر درخشان کهکشان راه شیری را مشاهده کنید که از جنوب غرب تا شمال شرق کشیده شده است.
و اگر تلسکوپ یا دوربین دوچشمی قوی هم در اختیار داشته باشید و بیدار بمانید، بامداد فردا فرصت خوبی برای رصد لکه‌ی سرخ مشتری فراهم است. این طوفان عظیم سیاره، حدود ساعت ۷:۵۸ منطقه‌ی زمانی شرقی (۰۳:۲۸ به وقت تهران) از نصف‌النهار مرکزی مشتری عبور می‌کند.
وضعیت سیارات در هفته‌ی سوم آبان ۱۴۰۲
عطارد در ژرفای نور پس از غروب خورشید پنهان شده است و دیده نمی‌شود.
زهره اما با قدر ۴.۴- در زیر پاهای عقبی شیر به زیبایی قبل و هنگام سحر سمت شرق آسمان می‌درخشد. این سیاره تقریبا ۲ و نیم ساعت پیش از طلوع خورشید، طلوع می‌کند و این هفته با ماه یک مقارنه را هم شکل می‌دهد.
مریخ همچنان در پشت درخشش خورشید از دید پنهان است.
مشتری با قدر ۲.۹- در صورت فلکی حمل قرار دارد و تنها چند روز از مقابله‌ی آن گذشته است. این سیاره در حوالی غروب خورشید، طلوع می‌کند، در طول شب بر سمت شرق آسمان تسلط دارد، حوالی نیمه شب در جنوب آسمان به بالاترین ارتفاع خود می‌رسد و سپس نزدیک طلوع خورشید، غروب می‌کند. این هفته فرصت خوبی برای رصد لکه‌ی سرخ بزرگ مشتری فراهم است که برای دیدن آن به ابزار رصدی نیاز دارید.
زحل با قدر ۰.۷ در صورت فلکی «دلو» جای دارد و عصرها در جنوب آسمان با رنگ مایل به زرد می‌درخشد.
اورانوس با قدر ۵.۶ در صورت فلکی «حمل» حضور دارد و ۱۱ درجه سمت شرق مشتری دیده می‌شود. این سیاره هفته‌ی آینده به مقابله می‌رسد و بنابراین این شب‌ها با درخشش زیاد فرصت خوبی برای رصد آن فراهم است.
نپتون، هم با قدر ۷.۸ در مرز صورت‌های فلکی دلو و حوت قرار گرفته است و اوایل شب با ارتفاع زیاد در ۲۵ درجه‌ی شرقی زحل حضور دارد. پهنای این سیاره فقط ۲.۳ ثانیه‌ی قوسی است که رصد آن را نسبت به اورانوس به مراتب سخت‌تر می‌کند اما با ابزار رصدی، غیرستاره‌ای بودن آن کاملا مشخص خواهد بود.
منابع: Sky and Telescope, مجله نجوم
عکس کاور: مقارنه‌ی ماه و ناهید
Credit: Victor Rogus
