فرصت تماشای مسیر پرستاره‌ی کهکشان راه شیری در هفته‌ی سوم دی ۱۴۰۲
اگر امکان سفر به مناطق نسبتا تاریک اطراف شهرها را داشته باشید، در آسمان هفته‌ی سوم دی ۱۴۰۲ با نبودن نور ماه، فرصت مناسبی فراهم است تا بتوانید راه درخشان و پرستاره‌ی کهکشان راه شیری را تماشا کنید.
در هفته‌ی سوم دی ۱۴۰۲ هلال ماه فازهای پایانی خود را در آسمان می‌گذراند و بدین ترتیب حضور بسیار اندکی در آسمان دارد. این یعنی فرصت خوبی برای رصد رویدادهای اعماق آسمان فراهم است.
همچنین اگر مشتاق دیدار خانه‌ی خودمان، یعنی کهکشان «راه شیری» (Milky Way) باشید، می‌توانید با داشتن تجهیزات کافی برای شب‌نشینی در هوای سرد زمستان، به مناطق نسبتا تاریک حتی در اطراف شهرها سفر کنید و از تماشای مسیر درخشان و پرستاره‌ی بالای سرتان لذت ببرید.
حتی اگر امکان طی مسافت دور را نداشته باشید، با استفاده از ابزار نجومی مناسب مانند دوربین دوچشمی می‌توانید ستاره‌های بیشتری را در آسمان شهر تشخیص دهید و فرصت درک بهتر را داشته باشید.
رویدادهای نجومی در آسمان هفته‌ی سوم دی ۱۴۰۲
شنبه ۱۶ دی
امشب مشتری و قمرهای آن نمایش جالبی را دارند و می‌توانید آن‌ها را با استفاده از ابزار رصدی رصد کنید. اگر در مناطق آمریکای شمالی حضور داشته باشید، گذر قمرهای گالیله‌ای را از روی مشتری شاهد خواهید بود اما حتی در دیگر نقاط هم تماشای چهار قمر درخشان با استفاده از ابزار نجومی خالی از لطف نخواهد بود.
امشب ستاره‌ی «رأس الغول» (Algol) هم در سمت شمال شرق و شمال آسمان ببینید که در پیش از سپیده‌دم با تغییر در روشنایی مواجه می‌شود.
یکشنبه ۱۷ دی
امشب شعرای یمانی و شعرای شامی هم‌تراز قرار گرفته‌اند. شعرای یمانی (شباهنگ) با تاریکی هوا سمت شرق و جنوب شرقی آسمان می‌درخشد و شعرای شامی هم در سمت شرق آسمان با فاصله‌ی حدود دو مشت سمت چپ شباهنگ دیده می‌شود.
شب‌های بدون ماه این هفته همچنین زمان خوبی برای کاوش مناظر اعماق فضا در صورت فلکی «جوی» (Eridanus) سمت غرب صورت فلکی «جبار» (Orion) است. از جمله ساده‌ترین کوتوله‌ی سفید آسمان برای رصد، بسیاری از دوتایی‌های جالب و یک سحابی سیاره‌ای زیبا و کروی.
آسمان صبحگاهی میانه‌ی هفته‌ی سوم دی ۱۴۰۲
دوشنبه ۱۸ دی
صبح روز دوشنبه هلال ماه رو به کاهش فاز، در جنوب شرقی آسمان هم‌نشینی زیبایی با قلب العقرب از قدر ۱ خواهد داشت که اوج آن در ساعت ۰۶:۲۵ با جدایی زاویه‌ای ۶.۳ درجه خواهد بود.
اگر آسمان شما حتی کمی تاریک است، سعی کنید کهکشان راه شیری زمستانی را که در سراسر آسمان حضور دارد، دنبال کنید. در اوایل غروب از افق غرب و شمال غربی در امتداد صورت فلکی قو (دجاجه) حرکت کنید و به بالا سمت راست بروید، از بخش تاریک قیفاووس و ذات‌الکرسی با ارتفاع زیاد در شمال بگذرید، سپس به سمت راست و پایین بروید تا با گذر از برساوش و ارابه‌ران، به پایین بین دوپیکر و جبار برسید و در نهایت سمت افق شرق و جنوب شرقی شعرای شامی و شعرای یمانی را در کانون دید خود داشته باشید.
سه‌شنبه ۱۹ دی
صبح از ساعت ۰۴:۴۵ تا ۰۶:۴۵ می‌توانید شاهد اجتماع ماه با سیاره‌های عطارد و ناهید و ستاره‌ی قلب العقرب باشید که اوج آن در ساعت ۰۶:۱۵ خواهد بود.
اکنون پس از تاریکی هوا مجموعه‌ی عظیم آندرومدا-اسب بزرگ از نزدیک نقطه‌ی سرسو (بالای سر) به سمت افق غربی می‌رود. در نزدیکی سرسو، ستاره‌ی گاما آندرومدا از قدر ۲ را ببینید که به رنگ نارنجی دیده می‌شود. این مجموعه به سادگی در آسمان شناسایی می‌شود اما برای اطلاع بهتر از ستارگان آن‌ها می‌توانید از راهنمای صورتهای فلکی کمک بگیرید.
چهارشنبه ۲۰ دی
ساعت ۰۶:۴۱ می‌توانید هلال آخر ماه جمادی الثانی ۱۴۴۵ هجری قمری را به آسانی با چشم غیرمسلح رؤیت کنید. در این هنگام مریخ هم با فاصله‌ی ۵.۳ درجه در نزدیکی ماه حضور خواهد داشت اما فرصت کمی برای رصد آن فراهم است.
اکنون به فصل پایانی و سرد سال رسیده‌ایم اما «نسر واقع» (Vega) که ستاره‌ای تابستانی است، هنوز در آسمان رخ‌نمایی می‌کند. آن را دنبال کنید که در طول شب و اندکی پس از تاریکی هوا در افق شمال غربی چشمک می‌زند. هر در عرض‌های جغرافیایی شمالی‌تری باشید، آن را در ارتفاع بیشتری خواهید دید.
پنج‌شنبه ۲۱ دی
ماه نو در ساعت ۱۵:۲۷ روی می‌دهد که البته تا روز آینده با چشم غیرمسلح دیده نخواهد شد.
با پیش‌روی روزها وهفته‌ها، صورت فلکی جبار به حرکت رو به بالای خود در جنوب شرقی آسمان ادامه می‌دهد و شکل آن در جهت عقربه‌های ساعت می‌چرخد؛ درست مانند دیگر صورت های فلکی در سمت جنوبی آسمان. بدین ترتیب کمربند سه ستاره‌ای آن از حالت عمودی دور می‌شود.
جمعه ۲۲ دی
ساعت ۱۷:۳۰ سیاره‌ی عطارد در بیشترین کشیدگی غربی قرار می‌گیرد و بنابراین بامداد این هفته فرصت مناسبی برای رصد آن است. در ساعت ۱۷:۳۴ هم می‌توانید هلال اول ماه رجب را به آسانی با چشم غیرمسلح تماشا کنید.
در این سردترین زمان سال، صورت فلکی کم‌نور «دب اصغر» (Ursa Minor) بعد از تاریکی هوا مستقیما از ستاره‌ی قطبی آویزان می‌شود. در همین حال، «دب اکبر» در شمال و شمال شرقی آسمان در حال حرکت است. دسته‌ی آبگردان آن بسیار پایین است، اما کاسه‌ی آن بالا سمت راست را نشانه گرفته است.
آسمان شامگاهی پایان هفته‌ی سوم دی ۱۴۰۲
وضعیت سیارات در هفته‌ی سوم دی ۱۴۰۲
عطارد این هفته در سپیده‌دم سمت چپ پایین سیاره‌ی درخشان ناهید خود را نشان می‌دهد. جدایی زاویه‌ای آن‌ها از ۱۴ درجه در ابتدای هفته به ۱۲ درجه در پایان هفته کاهش پیدا می‌کند. هرچند قدر عطارد در تمام طول هفته تقریبا ۰.۰ باقی می‌ماند.
زهره با قدر ۴.۰- همچنان در صورت فلکی ترازو حضور دارد و به عنوان ستاره‌ی سپیده‌دم لقب می‌گیرد. هر هفته در حال کاهش ارتفاع است. نه تنها عطارد در نزدیکی آن حضور دارد، بلکه قلب العقرب هم به رنگ نارنجی درخشان و با قدر ۱.۰ دیده می‌شود که تا پایان هفته، به تدریج از پایین سمت راست به طور کامل سمت راست ناهید جای می‌گیرد.
مریخ پیش از طلوع آفتاب در افق شرقی حضور دارد اما حتی با دوربین دوچشمی یا تلسکوپ هم زمان بسیار کمی برای رصد آن فراهم است. هرچند در هفته‌های آینده به تدریج فرصت تماشای بهتر آن فراهم می‌شود.
مشتری با قدر ۲.۵- در صورت فلکی حمل دیده می‌شود و شاید این روزها مورد توجه‌ترین جرم آسمان باشد چون درخشان‌ترین جرمی است که پس از تاریکی هوا سمت جنوب آسمان با ارتفاع زیاد حضور دارد و توجه نگاه‌ها را به خود جلب می‌کند. در یک تلسکوپ می‌توانید عرض آن را که ۴۲ ثانیه‌ی قوسی است، به خوبی مشاهده کنید.
زحل با قدر ۱.۰ در صورت فلکی دلو جای گرفته است و هنگام غروب و پس از آن در جنوب غربی آسمان رو به کاهش ارتفاع است. در نزدیکی و با فاصله‌ی دو مشت سمت چپ آن هم ستاره‌ی فم الحوت با روشنایی یکسان دیده می‌شود و باید مواظب باشید آن‌ها را با هم اشتباه نگیرید.
اورانوس با قدر ۵.۶ هم که ۱۴ درجه سمت چپ مشتری و در صورت فلکی حمل حضور دارد، با دوربین دوچشمی دیده خواهد شد. در نمای تلسکوپی با توان تفکیک بالا، اورانوس به شکل یک توپ کوچک اما کاملا غیرستاره‌ای به قطر ۳.۸ ثانیه‌ی قوسی دیده می‌شود.
نپتون هم با قدر ۷.۹، با توجه به فاصله‌اش، حرکت زاویه‌ای کمی در آسمان زمین داشته است و هنوز در مرز صورتهای فلکی دلو و حوت و ۲۱ درجه‌ی شرقی زحل دیده می‌شود. برای رصد آن باید با استفاده از ابزار رصدی سمت جنوب شرق آسمان را جست‌وجو کنید.
عکس کاور: چهره‌ی زمستانی کهکشان راه شیری
Credit: Katie Simmons, Getty Images
منابع: Sky and Telescope, مجله نجوم
