فرصت تماشای هلال باریک ماه در آسمان شب هفته‌ی چهارم آبان ۱۴۰۲
در هفته‌ی چهارم آبان ۱۴۰۲ می‌توانید هلال آخر و هلال آغازین ماه را تماشا کنید و با توجه به نبود نور شدید ماه، فرصت مناسبی هم برای رصد اجرام اعماق آسمان با استفاده از ابزار نجومی فراهم است.
اگر می‌خواهید توانایی خود را در تشخیص هلال ماه محک بزنید، در هفته‌ی چهارم آبان ۱۴۰۲ فرصت مناسبی در اختیار دارید تا در میانه‌ی هفته به رصد آن بپردازید. اگر دوربین دوچشمی هم در اختیار داشته باشید، می‌توانید هم‌نشینی هلال ماه را با اجرام دیگری مانند عطارد و قلب‌العقرب به خوبی تماشا کنید.
این هفته همچنین با توجه به اینکه ماه هنوز سن خیلی کمی دارد، امکان رصد بهتر اجرام اعماق آسمان را دارید. از جمله خوشه‌ی ستاره‌ای پروین که بالاتر از صورت فلکی معروف جبار می‌درخشد. خود صورت فلکی جبار هم که حالا در شب‌های سرد سال اوج می‌گیرد، میزبان اجرام تماشایی مانند سحابی جبار است که با استفاده از یک ابزار رصدی به آسانی قابل تشخیص است.
رویدادهای نجومی هفته‌ی چهارم آبان ۱۴۰۲
شنبه ۲۰ آبان
ساعت ۰۵:۰۰ بامداد مقارنه‌ی ماه با ستاره‌ی سماک اعزل با فاصله‌ی ۲.۹ درجه روی می‌دهد. شب هنگام حدود ساعت ۲۱:۰۰ هم صورت فلکی «شکارچی» (Orion) یا «جبار» در افق شرقی قرار می‌گیرد. با استفاده از ابزار نجومی و دقت در نقشه‌ی آسمان می‌توانید سحابی معروف جبار را پیدا کنید.
بر فراز آن، ستاره‌ی «دبران» (Aldebaran) به رنگ نارنجی می‌درخشد. بالاتر از آن هم می‌توانید خوشه‌ی زیبای «پروین» (Pleiades) را ببینید و سمت چپ آن‌ها هم ستاره‌ی درخشان «سروش» (Capella) حضور دارد.
اگر به تماشای آسمان شب ادامه دهید، می‌توانید با ارتفاع گرفتن صورت فلکی جبار، ستاره‌ی «شباهنگ» (Sirius) را حدود ساعت ۲۲:۰۰ یا ۲۳:۰۰ در زیر آن به نظاره بنشینید.
یکشنبه ۲۱ آبان
ساعت ۰۵:۴۲ هلال آخر ماه ربیع الثانی ۱۴۴۵ هجری قمری به آسانی با چشم غیرمسلح دیده می‌شود.
هنگام غروب «نسر واقع» (Vega) به عنوان درخشان‌ترین ستاره در سمت غرب آسمان حضور دارد. صورت فلکی کوچک اما شاخص «شلیاق» (Lyra) هم در سمت چپ آن امتداد یافته است. کمی دورتر سمت چپ و بالا، با فاصله‌ی حدود یک مشت و نیم در طول بازوی کشیده، می‌توانید ستاره‌ی «منقار ماکیان» (Albireo) را با قدر ۳ ببینید. این یکی از بهترین و رنگارنگ‌ترین ستاره‌های دوگانه برای رصد با تلسکوپ‌های کوچک و دوربین‌های دوچشمی است. با فاصله‌ی دورتر در همان جهت هم به «شاهین تراز.» (Tarazed) و سپس به «الطیر» (Altair) می‌رسید.
یکشنبه شب همچنین اوج بارش شهابی کم‌فروغ ثوری شمالی با حدود ۵ شهاب (ZHR5) در ساعت است که بدین ترتیب در حضور آلودگی نوری شهرها، امکان تماشای آن وجود نخواهد داشت.
دوشنبه ۲۲ آبان
ماه نو دقیقا در ساعت ۱۲:۵۷ شکل می‌گیرد اما با توجه به قرارگیری در نور روز و سن بسیار کم قابل مشاهده نیست.
صورت فلکی «برساوش» (Perseus) در این غروب‌های آبان سمت شمال شرقی آسمان و زیر «ذات‌الکرسی» (Cassiopeia) قرار گرفته است. این صورت فلکی یک خوشه‌ی دوگانه‌ی معروف و دیدنی دارد که برای یافتن آن باید ضلع‌های W ذات‌الکرسی را به ترتیب از بالا بشمارید. به بخش سوم که رسیدید آن را به اندازه‌ی دو برابر طولش به سمت پایین امتداد دهید تا به محل خوشه‌ی دوگانه برسید.
با استفاده از دوربین دوچشمی به آسانی می‌توانید آن را رصد کنید. خود خوشه‌ی دوگانه هم توسط مجموعه‌ای از ستاره‌های دوگانه که با تلسکوپ امکان رصد آن‌ها وجود دارد، به صورت هاله‌های محو احاطه شده است.
برساوش اما خوشه‌های ستاره‌ای باز دیگری هم دارد. یکی از بهترین آن‌ها M34 است که میان ستاره‌های «رأس‌الغول» (Algol) و «گاما آندرومدا» (Gamma Andromedae) یا «عناق‌الارض» جای گرفته است.
ساعت ۲۳:۱۲ سیاره‌ی اورانوس در مقابله با خورشید و نزدیک‌ترین فاصله نسبت به زمین قرار می‌گیرد که فرصت بسیار مناسبی برای رصد آن با استفاده از ابزار اپتیکی خواهد بود. شرایط مطلوب در سراسر پایی ادامه خواهد داشت.
وضعیت قرارگیری صورت فلکی ذات‌الکرسی
Credit: Daniel Johnson
سه شنبه ۲۳ آبان
ساعت ۱۷:۱۱ هلال اول ماه جمادی الاول ۱۴۴۵ هجری قمری با استفاده از ابزار اپتیکی قابل رؤیت خواهد بود در این هنگام با استفاده از ابزار مناسب همچنین می‌توانید شاهد مقارنه‌ی ۲.۵ درجه‌ای قمر زمین با سیاره‌ی عطارد و هم‌نشینی ۴.۴ درجه‌ای آن با قلب‌العقرب باشید.
حدود ساعت ۷ یا ۸ شب می‌توانید صورت فلکی «اسب بزرگ» را با ارتفاع زیاد سمت جنوب آسمان ببینید. با استفاده از لبه‌ی سمت راست آن می‌توانید ستاره‌ی «فم‌الحوت» (Fomalhaut) و کنار آن زحل را ببینید و لبه‌ی سمت چپ این صورت فلکی هم به سمت «بتا نهنگ» اشاره دارد.
کهکشان «فرفره» (Pinwheel) یا M33 با روشنایی کم در صورت فلکی «مثلث» (Triangulum) است که اگر یک تلسکوپ بزرگ و یک آسمان بسیار تاریک در اختیار داشته باشید، می‌توانید از جزئیات بصری ظریف آن لذت ببرید.
چهارشنبه ۲۴ آبان
هنگامی که ستاره‌ی فم‌الحوت در حال حرکت به سمت جنوب باشد، اولین ستارگان جبار در آستانه‌ی طلوع کردن از افق شرقی هستند. ستاره‌های شاخص یا نشانگرهای صورت فلکی «خرس بزرگ» (Big Dipper) هم سمت شمال، مستقیما در پایین ستاره‌ی قطبی ایستاده‌اند.
پنجشنبه ۲۵ آبان
نسر واقع درخشان‌ترین ستاره‌ی مرتفع سمت غرب آسمان ابتدای شب است. صورت فلکی شلیاق هم به سمت چپ آن امتداد یافته و می‌توانید سه تا از ستاره‌های درخشان دیگر آن بعد از نسر واقع را هم به خوبی تشخیص دهید. اپسیلون، زتا و دلتا شلیاق ستاره‌های دوتایی هستند که رصد آن‌ها با دوربین دوچشمی بسیار آسان‌تر و خوشایندتر است.
در حالی که گرگ‌ومیش غروب پایان می‌یابد، با چشم غیرمسلح به دنبال هلال نازک ماه با ارتفاع بسیار کم نزدیک افق جنوب غربی باشید. درست در سمت چپ بالای آن، با استفاده از دوربین دوچشمی می‌توانید چهار ستاره‌ی دسته قوری صورت فلکی «کمان» (Sagittarius) را ببینید. عرض دسته کمی کمتر از ۵ درجه است، بنابراین در میدان دید اکثر دوربین‌های دوچشمی قرار می‌گیرد.
جمعه ۲۶ آبان
هنگام شب برای یافتن هلال ماه رو به افزایش فاز، به جنوب و جنوب غربی آسمان نگاه کنید. در این هنگام قمر زمین همراه با زحل در سمت چپ بالای آن و ستاره‌ی الطیر در سمت راست بالای آن یک مثلث بزرگ و تقریبا متساوی‌الاضلاع را تشکیل می‌دهد که هر ضلع آن حدود چهار مشت یا ۴۰ درجه است.
آسمان پایان هفته چهارم آبان ۱۴۰۲
وضعیت سیارات در هفته‌ی چهارم آبان ۱۴۰۲
عطارد هنوز در ژرفای نور پس از غروب خورشید پنهان است.
زهره با قدر ۴.۴- بسیار درخشان است و از ساعاتی پیش از طلوع خورشید سمت شرق و جنوب شرقی دیده می‌شود. این هفته ناهید را تماشا کنید که از نزدکی ستاره‌ی کم‌نظیر «گاما سنبله» با قدر ۳ می‌گذرد. این دو جرم سماوی در ۲۶ آبان به فاصله‌ی ۱.۲ درجه‌ای هم می‌رسند و این منظره با ابزار اپتیکی قابل مشاهده خواهد بود.
مریخ هنوز در پس درخشش خورشید از دید پنهان است.
مشتری با قدر ۲.۹- در صورت فلکی حمل جای گرفته است و حدود یک هفته از مقابله‌ی آن گذشته است. غول گازی منظومه‌ی شمسی هنگام غروب بر شرق آسمان مسلط است، حدود ساعت ۲۳:۰۰ به بالاترین ارتفاع سمت جنوب می‌رسد و پیش از طلوع آفتاب، غروب می‌کند. در یک نمای تلسکوپی، مشتری هنوز ۴۹ یا ۴۸ ثانیه‌ی قوسی عرض دارد.
زحل با قدر ۰.۷ را همچنان می‌توانید در صورت کم نور «دلو» (آب‌ریز) پیدا کنید که اوایل غروب در جنوب آسمان با رنگ مایل به زرد می‌درخشد.
اورانوس با قدر ۵.۶ هم در صورت فلکی «حمل» قرار دارد و فاصله‌ی آن با مشتری ۱۲ درجه است. این سیاره ۲۲ آبان به مقابله می‌رسد. در یک تلسکوپ با قدرت بالا، اورانوس به شکل یک توپ کوچک دیده می‌شود که ۳.۸ ثانیه‌ی قوسی قطر دارد.
نپتون با قدر ۷.۸ در مرز دو صورت فلکی دلو و حوت است و در اوایل عصر با ارتفاع زیاد، ۲۴ درجه‌ی شرق زحل قرار دارد. قطر ظاهری این سیاره فقط ۲.۳ ثانیه‌ی قوسی است که رصد آن را حتی از اورانوس دشوارتر می‌کند اما باز هم غیرستاره‌ای بودن آن کاملا واضح است.
عکس کاور: هلال باریک ماه
Credit: Cloudy Nights
منابع: Sky and Telescope, مجله نجوم
