یبوست در دوران بارداری؛ دلایل، عوارض، داروها و درمان‌های خانگی
یبوست در دوران بارداری یکی از شایع‌ترین مشکلاتی است که زنان با آن روبه‌رو می‌شوند. بعضی از زنان در ماه‌های اول بارداری و تعدادی از آن‌ها در انتهای این دوران دچار یبوست می‌شوند. یبوست زمانی اتفاق می‌افتد که مدفوع به جای اینکه از بدن خارج شود، در قسمت تحتانی دستگاه‌ی گوارش (روده) باقی مانده و سفت می‌شود. بیشتر مردم این اتفاق ناخوشایند را تجربه می‌کنند، اما احتمال وقوع آن در دوران بارداری بیشتر است. چون در این دوران هورمون‌های بدن تغییر می‌کنند.
در افراد مبتلا به یبوست تعداد دفعات اجابت مزاج کاهش می‌یابد، مدفوع به سختی دفع می‌شود یا آن‌قدر خشک است که عبور آن از روده با درد همراه است. در این مقاله از دیجی‌کالا مگ به این سؤال پاسخ می‌دهیم که چرا یبوست در دوران بارداری شایع است و چه روش‌های درمانی بی‌خطری برای رفع این مشکل وجود دارد. تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
دلایل بروز یبوست در دوران بارداری
یبوست در دوران بارداری به بروز نفخ، ناراحتی معده و دفع دردناک مدفوع منجر می‌شود. همچنین باعث می‌شود بعضی از زنان احساس کنند که مدفوع کاملا دفع نشده است. علت یبوست به زمان بروز آن در دوران بارداری بستگی دارد و شامل دلایل احتمالی زیر می‌شود.
- هورمون‌ها؛ تغییر سطح هورمون‌ها در اوایل دوران بارداری سرعت حرکات روده را کاهش می‌دهد. درنتیجه، مدفوع برای مدت زمان بیشتری در روده باقی می‌ماند و به همین دلیل روده‌ی بزرگ آب بیشتری از مدفوع جذب می‌کند و باعث سفت‌تر شدن آن می‌شود. هر چقدر مدفوع برای مدت زمان طولانی‌تری در روده باقی بماند، آب بیشتری از دست می‌دهد.
- مکمل‌های دوران بارداری؛ مکمل‌هایی که مادران باردار مصرف می‌کنند، مملو از آهن هستند. آهن، یک ماده‌ی معدنی ضروری است که بعضی از زنان باردار به کمبود آن دچار می‌شوند. این ماده‌ی معدنی می‌تواند باعث یبوست و دفع مدفوع سفت و سیاه رنگ شود.
- فشار ناشی از رحم؛ در اواخر دوران بارداری، به دلیل رشد جنین رحم بزرگ می‌شود و به روده فشار وارد می‌کند. درنتیجه، حرکت مدفوع در داخل روده دشوارتر می‌شود.
- سبک زندگی؛ رژیم غذایی شما، مقدار مایعاتی که در طول روز می‌نوشید و میزان فعالیت بدنی‌تان همگی در ایجاد یبوست نقش دارند. بیشتر زنان باردار فیبر کافی دریافت نمی‌کنند، آب کافی نمی‌نوشند یا سبک زندگی کم‌تحرکی دارند.
دریافت بیش از حد کلسیم هم می‌تواند باعث بروز یبوست شود. کلسیم در بسیاری از غذاها و مکمل‌ها، به‌ویژه محصولات لبنی، یافت می‌شود. اگر در مصرف شیر و پنیر زیاده‌روی کنید، ممکن است به یبوست مبتلا شوید. گاهی اوقات، حساسیت‌های غذایی به بروز یبوست منجر می‌شوند. غذاهای مصرفی خود را بررسی کنید تا ببینید آیا بعضی از آن‌ها (مانند لبنیات یا گلوتن) با بروز یبوست مرتبط هستند یا خیر.
- رژیم بدون گلوتن؛ فواید و مضرات همراه با بایدها و نبایدهای غذایی
- حساسیت به لبنیات؛ علائم، دلایل، تشخیص و نحوه‌ی درمان
درمان‌های خانگی
در دوران بارداری، بیشتر زنان می‌توانند یبوست را با استفاده از راهکارهای خانگی بی‌خطر برطرف کنند. توجه به نکات زیر به پیشگیری از یبوست یا درمان آن کمک می‌کند.
افزایش مصرف فیبر
بزرگسالان باید روزانه بین ۲۸ تا ۳۴ گرم فیبر بخورند. افزایش مصرف غذاهای پرفیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات (عدس و انواع لوبیا) و غلات کامل دفعات اجابت مزاج را افزایش می‌دهد و به عبور مدفوع در داخل روده کمک می‌کند. اگر در حال حاضر یبوست دارید، استفاده از آب آلو به‌عنوان یک ملین طبیعی می‌تواند به رفع آن کمک کند. همچنین می‌توانید هر روز چند عدد آلو مصرف کنید تا از بروز یبوست در دوران بارداری پیشگیری شود.
نوشیدن مایعات کافی
پیشگیری از کم‌آبی بدن برای همه‌ی افراد، به‌ویژه زنان باردار، ضروری است. نوشیدن آب کافی به نرم نگه داشتن مدفوع و دفع آسان آن کمک می‌کند. در صورتی که هر روز به میزان کافی آب بنوشید، احتمالا کمتر دچار یبوست می‌شوید. اگر احساس می‌کنید که مصرف آب کمک‌کننده نیست، می‌توانید سوپ‌های شفاف، چای کم‌رنگ، آب سبزیجات یا آبمیوه‌های طبیعی را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
فعالیت بدنی
سه بار در هفته و هر بار ۲۰ تا ۳۰ دقیقه ورزش کنید. چرا که فعال بودن به حرکت مدفوع در روده و رفع یبوست کمک می‌کند. با پزشک خود درباره‌ی ورزش‌هایی که برای شما بی‌خطر هستند و باعث تحریک عضلات روده می‌شوند، مشورت کنید.
لازم نیست برای انجام این کار به باشگاه بروید یا چند کیلومتر بدوید. هر چیزی که بدن شما را حرکت دهد و ضربان قلبتان را بالا ببرد، به حفظ سلامتی شما در دوران بارداری کمک می‌کند. اگر امکان ورزش کردن وجود ندارد، سعی کنید هر روز پیاده‌روی آرام داشته باشید.
مصرف پروبیوتیک‌ها
میلیون‌ها باکتری مفید در روده زندگی می‌کنند که در حفظ عملکرد صحیح آن نقش دارند. پروبیوتیک‌ها میزان باکتری‌های مفید روده را افزایش می‌دهند و از این طریق باعث بهبود سلامت روده می‌شوند و به اجابت مزاج کمک می‌کنند. غذاهای سرشار از پروبیوتیک عبارتند از ماست و کیمچی.
سایر درمان‌ها
اگر درمان‌های خانگی فوق مؤثر نباشند، احتمالا لازم است که تحت نظر پزشک از سایر گزینه‌های درمانی استفاده کنید. برای زنانی که در دوران بارداری مکمل حاوی آهن مصرف می‌کنند، ممکن است پزشک نوع مکمل را تغییر دهد و استفاده از مکمل‌هایی را توصیه کند که حاوی آهن کمتری هستند. نتایج یک مطالعه نشان می‌دهد که استفاده از برندهای خاصی از مکمل‌های دوران بارداری ممکن است بتواند یبوست را تا ۳۰ درصد کاهش دهد.
برای رفع یبوست در دوران بارداری از داروهایی به نام «ملین» استفاده می‌شود که اجابت مزاج را راحت‌تر می‌کنند. به‌طور کلی، استفاده از ملین‌های ملایم بی‌خطر است، اما بهتر است از مصرف ملین‌های محرک پرهیز کنید. چون می‌توانند باعث انقباضات رحمی شوند.
اگرچه بسیاری از ملین‌ها بدون نسخه‌ی پزشک قابل تهیه هستند، اما حتما با پزشک خود درباره‌ی اینکه کدامیک از آن‌ها بی‌خطر است، مشورت کنید. درباره‌ی بی‌خطر بودن و نحوه‌ی استفاده از بعضی ملین‌ها در دوران بارداری اطلاعات محدودی وجود دارد. معمولا زنان باردار می‌توانند با خیال راحت از انواع ملین‌های زیر استفاده کنند.
عوامل حجم‌دهنده
عوامل حجم‌دهنده (Bulk-forming agents) با افزودن مواد به مدفوع و کمک به جذب آب، عملکرد فیبر را تقلید می‌کنند. با این کار باعث نرم‌تر شدن و افزایش حجم مدفوع می‌شوند و دفع آن را راحت‌تر می‌کنند. این نوع ملین‌ها ممکن است باعث کرامپ (گرفتگی عضلات) شوند. بنابراین، باید مصرف آن‌ها را با کمترین دوز شروع کنید و مقدار زیادی آب بنوشید. از عوامل حجم‌دهنده می‌توان به پسیلیوم (Psyllium)، متیل سلولز (Methylcellulose) و پلی کربوفیل (Polycarbophil) اشاره کرد.
نرم کننده‌های مدفوع
نرم کننده‌های مدفوع (Stool softeners) به مدفوع آب اضافه می‌کنند تا نرم‌تر شده و راحت‌تر دفع شود. به همین دلیل، دریافت آن‌ها به درمان یبوست در دوران بارداری کمک می‌کند. دوکوزات (Docusate) دارویی است که معمولا پزشکان به زنان باردار توصیه می‌کنند.
ملین‌های لینت‌دهنده
ملین‌های لینت‌دهنده (Lubricant laxatives) به مدفوع یا داخل روده یک پوشش لغزنده اضافه می‌کنند تا به خروج مدفوع از بدن کمک کنند. شیاف گلیسیرین یکی از انواع ملین‌های لینت‌دهنده است. حتما همیشه، به‌خصوص در دوران بارداری، قبل از استفاده از شیاف با پزشک صحبت کنید.
ملین‌های اسمزی
ملین‌های اسمزی (Osmotic laxatives) با کشیدن آب به داخل روده‌ها به نرم شدن مدفوع کمک می‌کنند. این ملین‌ها به روده اجازه می‌دهند که بیشتر منقبض شود و مدفوع را به حرکت درآورد. ملین‌های اسمزی ممکن است باعث کرامپ و نفخ شوند. پلی اتیلن گلیکول (Polyethylene glycol) و منیزیم هیدروکسید (Magnesium hydroxide) نمونه‌هایی از ملین‌های اسمزی هستند.
عوارض یبوست در دوران بارداری
در بیشتر مواقع، یبوست یک مشکل کوتاه‌مدت است که بدون درمان یا با حداقل درمان برطرف می‌شود. با این حال، در موارد نادر یبوست طولانی‌مدت می‌تواند باعث «فکال ایمپکشن» (Fecal impaction) یا «گیر کردن مدفوع در داخل راست روده» شود که ممکن است به برداشتن توسط پزشک نیاز داشته باشد. در این شرایط، به دلیل تجمع مدفوع سفت‌شده فرد قادر به دفع آن نیست. گاهی اوقات، یبوست به هموروئید (بواسیر) و آنال فیشر (شقاق مقعدی) یا بدتر شدن آن‌ها منجر می‌شود. هر دو بیماری همانند یبوست در دوران بارداری شایع هستند.
استفاده‌ی مداوم از بعضی از انواع ملین‌ها عملکرد روده را مختل می‌کند. همچنین این داروها در بعضی از افراد باعث عدم تعادل الکترولیت‌ها یا مایعات می‌شوند. این مشکلات معمولا در افرادی مشاهده می‌شوند که به بیماری‌هایی مانند دیابت یا بیماری کلیوی مبتلا هستند. بهتر است درباره‌ی انواع ملین‌ها و دفعات مصرف آن‌ها با پزشک مشورت کنید.
زمان مراجعه به پزشک
بسیار مهم است که زنان باردار قبل از مصرف هر گونه دارویی، از جمله ملین‌ها یا سایر داروهای یبوست، با پزشک خود صحبت کنند. اگر علاوه بر یبوست علائم زیر هم مشاهده شد، لازم است به پزشک مراجعه شود.
- حالت تهوع
- دل درد
- استفراغ
- یبوستی که بیش از یک تا دو هفته طول بکشد
- خونریزی از راست روده
- مؤثر نبودن ملین‌ها در رفع یبوست
پزشک درباره‌ی دفعات اجابت مزاج و ظاهر مدفوع سؤالاتی می‌پرسد. همچنین درباره‌ی عادات روزانه‌ی شما سؤال می‌کند تا بفهمد چه چیزی باعث بروز یبوست یا بدتر شدن آن می‌شود. شما باید درباره‌ی رژیم غذایی خود، میزان فعالیت بدنی‌تان و داروها یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید، اطلاعات کاملی در اختیار پزشک قرار دهید.
کلام پایانی
یبوست یکی از مشکلات شایع و آزاردهنده‌ی دوران بارداری است که در بیشتر مواقع با افزایش مصرف غذاهای پرفیبر، دریافت پروبیوتیک‌ها، نوشیدن مایعات کافی و افزایش فعالیت بدنی برطرف می‌شود. یبوست برای مادر باردار ناخوشایند است، اما خوشبختانه به جنین آسیب نمی‌زند.
قبل از بارداری، ممکن است بارها از مکمل‌های حاوی فیبر و ملین‌ها برای درمان یبوست استفاده کرده باشید. با این حال، اگر باردار هستید، باید بدانید که این داروها همیشه ایمن یا مؤثر نیستند. بنابراین، قبل از مصرف هر نوع دارو یا مکمل با متخصص زنان مشورت کنید. اگر یبوست در دوران بارداری با درمان‌های خانگی و تغییر سبک زندگی رفع نشود، پزشک ملین تجویز می‌کند. بعد از زایمان که هورمون‌های بدن به سطح قبل از بارداری برمی‌گردند، احتمالا یبوست برطرف می‌شود.
