آیا اشعه‌ی ماموگرافی خطرناک و سرطان‌زا است؟
سرطان سینه، یکی از شایع‌ترین سرطان‌هایی است که زنان را درگیر می‌کند. هر چقدر این بیماری سریع‌تر تشخیص داده شود، شانس بهبودی بیمار بیشتر است. ماموگرافی، یکی از روش‌هایی است که به غربالگری و تشخیص زود هنگام سرطان سینه کمک می‌کند.
در ماموگرافی با استفاده از اشعه‌ی X از سینه‌ها تصویربرداری می‌شود. بدین منظور سینه‌ها بین دو سطح سفت فشرده شده و سپس به کمک اشعه‌ی X تصاویر سیاه و سفید از آن‌ها گرفته می‌شود. این تصاویر روی صفحه‌ی کامپیوتر نمایش داده شده و پزشک می‌تواند از این طریق علائم سرطان را در بافت سینه بررسی کند.
به‌طور کلی، ماموگرافی یک روش ایمن و مؤثر برای تشخیص سرطان سینه است. اگرچه این روش تشخیصی افراد را در معرض مقدار کمی اشعه قرار می‌دهد، اما معمولا هیچ آسیبی نمی‌رساند، مگر اینکه فرد به‌طور مکرر آن را انجام دهد. در این مقاله از دیجی‌کالا مگ به بررسی ماموگرافی و ارتباط آن با سرطان می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
هدف از انجام ماموگرافی چیست؟
از این روش تصویربرداری برای غربالگری یا برای اهداف تشخیصی استفاده می‌شود.
ماموگرافی غربالگری
در زنانی که هیچ علامت یا نشانه‌ای مبنی بر ابتلا به سرطان ندارند، از ماموگرافی غربالگری برای بررسی و تشخیص تغییرات بافت سینه استفاده می‌شود. هدف از انجام این کار این است که سرطان سینه قبل از آنکه به سایر نقاط بدن انتشار پیدا کند، تشخیص داده شود.
ماموگرافی تشخیصی
از این نوع ماموگرافی برای بررسی تغییرات مشکوک سینه مانند وجود توده، احساس درد و ضخیم شدن نوک سینه یا ترشح از آن استفاده می‌شود. همچنین اگر نتیجه‌ی حاصل از غربالگری غیرطبیعی باشد، این نوع ماموگرافی توصیه می‌شود که طی آن تصاویر بیشتری از سینه‌ها تهیه می‌شود.
آیا ماموگرافی باعث سرطان می شود؟
ماموگرافی، نوعی تصویربرداری است که در آن از اشعه‌ی X با دوز کم استفاده می‌شود تا تصاویری از سینه تهیه شود. قرار گرفتن در معرض اشعه می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. به گفته‌ی مؤسسه‌ی ملی سرطان آمریکا (NCI) مواجهه با اشعه یکی از خطرات ماموگرافی است. میزان این خطر زمانی بیشتر می‌شود که فرد به‌طور مکرر در ناحیه‌ی قفسه‌ی سینه در معرض اشعه‌ی X قرار بگیرد.
محققان در مطالعه‌ای اثرات ماموگرافی سالانه یا دو سال یکبار را روی زنان ۴۰ تا ۷۴ ساله بررسی کردند. نتایج نشان داد که استفاده‌ی مکرر از این روش می‌تواند خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش دهد و این خطر برای کسانی که سینه‌های بزرگتری دارند، بیشتر است.
با این حال، محققان عنوان کردند که مزایای ماموگرافی در غربالگری سرطان سینه و تشخیص زود هنگام این بیماری بیشتر از خطرات احتمالی آن است. استفاده از این روش به کاهش تعداد مرگ و میرهای ناشی از سرطان سینه کمک می‌کند. اگر درباره‌ی خطرات احتمالی ماموگرافی نگران هستید یا سؤالی دارید، می‌توانید با پزشک خود صحبت کنید.
آیا ماموگرافی بی‌خطر است؟
این روش تصویربرداری بی‌خطر و ایمن است. NCI، انجمن سرطان آمریکا (ACS) و سایر نهادهای علمی از غربالگری منظم با ماموگرافی برای کمک به تشخیص سرطان سینه حمایت می‌کنند. میزان اشعه‌ی مورد استفاده در این روش از حد استاندارد کمتر بوده و برای همه‌ی افراد در محدوده‌ی ایمن قرار دارد.
مزایا و خطرات ماموگرافی
مزیت اصلی ماموگرافی این است که به تشخیص زود هنگام سرطان سینه کمک می‌کند. این روش تصویربرداری می‌تواند قبل از اینکه تغییرات بافت سینه به سرطان تبدیل شود و علائم جسمی ایجاد کند، آن‌ها را تشخیص دهد. افرادی که از این روش استفاده می‌کنند از مزایای زیر بهره‌مند می‌شوند:
- به احتمال زیاد سرطان سینه در آن‌ها زود تشخیص داده می‌شود.
- احتمال اینکه به درمان‌های تهاجمی مانند جراحی نیاز پیدا کنند، کمتر است.
- احتمال درمان موفقیت‌آمیز سرطان در این افراد بیشتر است.
بعضی از خطرات و معایب احتمالی مربوط به ماموگرافی عبارتند از:
- نتیجه‌ی مثبت کاذب: این مشکل زمانی رخ می‌دهد که فرد به سرطان مبتلا نیست، اما متخصص رادیولوژی متوجه‌ی تغییراتی در بافت سینه می‌شود؛. این موضوع می‌تواند باعث اضطراب فرد و تحمیل آزمایش‌های اضافی به او شود. به نظر می‌رسد که موارد مثبت کاذب در زنان جوان، کسانی که سینه‌های متراکم دارند، افرادی که در گذشته بیوپسی سینه (نمونه‌برداری از سینه) کرده‌اند و افرادی که سابقه‌ی خانوادگی سرطان سینه دارند، شایع‌تر است. این مشکل همچنین در زنانی که استروژن مصرف می‌کنند، بیشتر دیده می‌شود.
- تشخیص افراطی: ماموگرافی می‌تواند تومورهای غیرتهاجمی و بی‌خطری را پیدا کند که نیازی به درمان ندارند. با این حال، برای پزشکان دشوار است که این نوع تومورها را از تومورهای نیازمند درمان تشخیص دهند. درنتیجه، معمولا همه‌ی آن‌ها را درمان می‌کنند.
- نتیجه‌ی منفی کاذب: در حدود ۲۰ درصد موارد ممکن است که فرد به سرطان سینه مبتلا باشد، اما ماموگرافی قادر به تشخیص آن نباشد. معمولا این مشکل زمانی اتفاق می‌افتد که توده بسیار کوچک باشد یا در نواحی خاصی مثل زیر بغل قرار داشته باشد. نتیجه‌ی منفی کاذب تشخیص و درمان بیماری را به تأخیر می‌اندازد.
- همه‌ی سرطان‌های سینه قابل درمان نبوده و تشخیص سریع آن‌ها احتمال مرگ فرد را کاهش نمی‌دهد: بعضی از انواع توده‌ها رشد بسیار سریعی دارند. درنتیجه، در زمان تشخیص بیماری ممکن است سرطان به سایر نقاط بدن انتشار پیدا کرده باشد.
از چه سنی باید ماموگرافی را شروع کنیم؟
هیچ دستورالعمل خاصی درباره‌ی زمان شروع ماموگرافی وجود ندارد. از طرف دیگر، پیشنهادهای مطرح شده از سوی سازمان‌های علمی مختلف می‌تواند با هم متفاوت باشد. کارگروه خدمات پیشگیرانه‌ی ایالات متحده توصیه می‌کند که زنان ۷۴-۵۰ ساله هر دو سال یکبار از نظر ابتلا به سرطان سینه غربالگری شوند. این کارگروه به افراد ۴۹-۴۰ سال هم پیشنهاد می‌کند که با پزشک خود درباره‌ی مزایا و خطرات احتمالی ماموگرافی مشورت کنند.
به گفته‌ی انجمن سرطان آمریکا (ASC) افراد ۴۴-۴۰ ساله می‌توانند به اختیار خود هر سال غربالگری با ماموگرافی را انجام دهند. اما افراد ۵۴-۴۵ ساله باید حتما سالانه غربالگری شوند. این انجمن برای زنان ۷۵-۵۵ سال غربالگری دو سال یکبار را توصیه می‌کند. غربالگری سرطان سینه باید تا زمانی که انتظار می‌رود فرد تا ۱۰ سال آینده زنده باشد، ادامه پیدا کند.
به‌طور کلی، عوامل خطر ابتلا به سرطان سینه می‌توانند روی سن شروع ماموگرافی تأثیر داشته باشند. به همین دلیل، پزشک با توجه به شرایط فرد سن شروع غربالگری را مشخص می‌کند. عواملی که احتمال ابتلا به سرطان سینه و درنتیجه نیاز به غربالگری را افزایش می‌دهند، عبارتند از:
- سن بالای ۵۰ سال
- سابقه‌ی ابتلا به سرطان سینه در گذشته
- سابقه‌ی خانوادگی سرطان سینه
- متراکم بودن بافت سینه
- عوامل شخصی از جمله شروع قاعدگی قبل از ۱۲ سالگی و شروع یائسگی بعد از ۵۵ سالگی
- سابقه‌ی پرتودرمانی در گذشته
سایر باورهای نادرست درباره‌ی ماموگرافی
باورها و تصورات نادرست زیادی درباره‌ی این روش تصویربرداری وجود دارند که در ادامه به چند نمونه از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
با ماموگرافی می‌توان تمام علائم اولیه‌ی سرطان سینه را تشخیص داد
واقعیت این است که هیچ تستی کامل نیست. به‌طور میانگین، ماموگرافی حدود ۲۰ درصد موارد ابتلا به سرطان سینه را تشخیص نمی‌دهد. هر چقدر بافت سینه متراکم‌تر باشد، احتمال بروز این مشکل بیشتر است. در زنانی که بافت سینه‌شان متراکم است می‌توان علاوه بر ماموگرافی از سایر روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی و ام آر آی (MRI) هم استفاده کرد.
اگر نتیجه‌ی ماموگرافی منفی باشد، نیازی نیست که هر سال مجدداً آن را تکرار کنم
بسیاری از نهادهای علمی از جمله انجمن سرطان آمریکا، بدون توجه به منفی بودن تست سال قبل، غربالگری سالانه را برای افراد ۵۴-۴۵ ساله توصیه می‌کنند. احتمال بروز سرطان سینه در زنان این گروه‌ی سنی در حد متوسط است. اگر نتیجه‌ی غربالگری مثبت باشد، فرد باید درباره‌ی مراحل بعدی تشخیص با پزشک مشورت کند.
من سابقه‌ی خانوادگی سرطان سینه و هیچ نشانه‌ای از سرطان را ندارم، پس لازم نیست غربالگری انجام دهم
بیش از ۷۵ درصد زنان مبتلا به سرطان سینه در خانواده‌شان سابقه‌ی ابتلا به این بیماری را ندارند. بنابراین، همه‌ی زنان باید صرف نظر از علائم یا سابقه‌ی خانوادگی از سنین مشخصی غربالگری سرطان سینه را شروع کنند. تشخیص زود هنگام این بیماری بسیار مهم است. اگر منتظر بمانید که علائم سرطان سینه را مشاهده کنید، ممکن است بیماری به مراحل پیشرفته رسیده و سایر نواحی بدن را هم درگیر کند.
ماموگرافی سه بعدی مشابه‌ی ماموگرافی دو بعدی سنتی است
ماموگرافی سه بعدی، پیشرفته‌ترین روشی است که به غربالگری و تشخیص سرطان سینه کمک می‌کند. این روش تصویربرداری در مقایسه با ماموگرافی دو بعدی سنتی، تصاویر واضح‌تری از سینه در اختیار ما قرار می‌دهد. روش سه بعدی توانایی بیشتری در تشخیص بافت طبیعی از بافت سرطانی دارد. استفاده از این روش احتمال تشخیص زود هنگام سرطان را ۴۰ درصد افزایش و احتمال نتیجه‌ی مثبت کاذب را ۴۰ درصد کاهش می‌دهد.
کلام پایانی
ماموگرافی شما را در معرض مقدار کمی اشعه قرار می‌دهد. با این حال، مقدار این اشعه محدود است و باعث سرطان نمی‌شود، مگر اینکه به‌طور مکرر آن را انجام دهید. مزایای این روش در تشخیص زود هنگام سرطان سینه در مقایسه با عوارض احتمالی آن بیشتر است.
دستورالعمل‌های فعلی سنین مختلفی را برای شروع غربالگری سرطان سینه توصیه می‌کنند. پزشک با توجه به شرایط شما مشخص می‌کند که از ۴۰ یا ۵۰ سالگی یا حتی سنین پایین‌تر غربالگری از طریق انجام ماموگرافی را شروع کنید.
منابع: medicalnewstoday, hopkinsmedicine
