وقایع‌نگاری تلماسه؛ از حال تا سال ۱۰۱۹۲

داستان تلماسه در فاصله زمانی زیادی نسب به سایر فرنچایزهای علمی‌تخیلی (حدود ۲۰هزار سال بعد) اتفاق می‌افتد. برخلاف فیلم‌هایی مانند بلید رانر ۲۰۴۹ ویلنوو که ویران‌شهری در آینده نزدیک را ترسیم می‌کند، تلماسه در زمانی حدود ۲۰هزار سال بعد از ظهور انسان مدرن را تصویر می‌کند. این موضوع به تنهایی نه تنها باعث یگانگی این حماسه می‌شود، بلکه به مخاطبان این اجازه را می‌دهد تا داستانی آشنا را در دنیایی کاملا جدید و هیجان‌انگیز تجربه کنند.

طرح داستان کتاب اول تلماسه که اقتباس اخیر ویلنوو از آن ساخته شده بیشتر مربوط به خاندان سلطنتی آتردیس و مهاجرت آن‌ها به سیاره آراکیس است. آراکیس که به نام تلماسه هم شناخته می‌شود سیاره‌ای کویری و تنها مرکز تولید ادویه است. ماده‌ای که اهمیت آن علاوه بر افزایش درآمد‌ رهبران آراکیس، در سهولت بخشیدن به سفرهای بین سیاره‌ای‌ست.

به دلیل همین اهمیت هم خاندان آتریدیس اندکی بعد از استقرار در این سیاره مورد حمله‌ی دشمنان خونخوار خود و مالکان سابق سیاره، ‌هارکونن‌ها، قرار می‌گیرند. تنها تعداد کمی از آتریدیس‌ها از این حمله جان بدر می‌برند، از جمله پائول پسر دوک آتریدیس و مادرش که هر دو به صحرا، جایی که محل زندگی بومیان سیاره، فریمن‌هاست فرار می‌کنند. فریمن‌ها معتقدند که پائول همان منجی موعود آن‌هاست، درنتیجه جنبشی علیه ستمگری آرکونن‌ها به رهبری پائول صورت می‌گیرد. درست است که غنای تلماسه به گونه‌ای است که دید نسبتا خوبی نسبت به داستان و جهان به مخاطب می‌دهد، برای مثال می‌توان متوجه شد که در کنار نبود پیشرفت‌های تکنولوژی که نقش مهمی را در داستان ایفا می‌کند، موضوع اصلی حول تغییرات زیست محیطی و دگرگونی اکولوژی سیاره آراکیس می‌چرخد اما برای ساده‌تر شدن درک دنیای تلماسه در مقاله به وقایع کلیدی رخ داده از زمان حال تا سال ۱۰۱۹۱ که داستان در آن اتفاق می‌افتد نگاهی می‌کنیم.

زمان حال تا ۱۲۸۷ ق.گ (قبل از گیلد)- امپراطوری کهن

اطلاعاتی که در کتاب از دوران امپراطوری کهن آمده (که به نظر می‌رسد منظور از آن تمدن بشری زمینی در حال حاضر است) بسیار ناقص است. چیزی که روشن است این است که در نقطه‌ای از این تاریخ بشریت توانسته به سرعتی بالاتر از سرعت نور برای سفرهای سریع‌تر برسد که به آن‌ها امکان اکتشاف در سیارات دور را داده است. هم‌زمان با ضعیف‌تر شدن امپراطوری فاسد آن دوران، سیاره‌ی آراکیس و به دنبال آن ادویه کشف شد. سرانجام در سال ۱۲۸۷ ق.گ گروهی بیست‌نفره که بعدها به نام تایتان‌ها شناخته شدند به رهبری شخصی به نام تلالوک (Tlaloc) که از لحاظ ژنتیکی دستکاری شده بود، امپراطوری را سرنگون کردند و دوران جدید را رقم زدند.

۱۱۸۲ ق.گ- تولد امنیوس (Omnius)

با وجود اینکه تلماسه به صورت کلی در ژانر علمی‌تخیلی دسته‌بندی می‌شود یکی از مسائلی که آن را از این ژانر دور نگه‌ می‌دارد، کمرنگ بودن نقش تکنولوژی در این داستان است. نبود کامپیوترها در این داستان یکی از این مسائل است که دلیل آن در واقع ریشه‌ی تاریخی در داستان دارد. حدود هزار سال قبل از شکل‌گیری انجمن فضایی، با تولد ماشینی به نام امنیوس، کشمکش شدیدی بین جوامع بشری و هوش مصنوعی رخ داد. فرمانروایان سابق بشریت، تایتان‌ها، بعد از موفقیت امنیوس در تصرف چندین سیاره به خدمت‌گزاران رایانه‌ها تبدیل شدند. هرچند این اتفاقات مربوط به حدود ده‌هزار سال قبل از داستان تلماسه است، اما این جنگ با تکنولوژی هنوز هم در جامعه‌ای که در فیلم نشان داده می‌شود وجود دارد.

۲۰۰ تا ۱۰۸ ق.گ- جهاد باتلریان (The Butlerian Jihad)

کشمکش بین بشریت و هوش مصنوعی نزدیک به ۱۰۰۰ سال ادامه داشت تا ظهور آنچه بعدها جهاد باتلریان یا قیام بزرگ نام گرفت. بعد از جنگی که دو نسل به طول انجامید سلطه‌ی ماشین‌ها پایان یافت و با نیروهای انسانی جایگزین شد. «بشر هرگز جایگزین نخواهد شد» شعاری که بارها در تلماسه تکرار شد و مهم‌ترین آن هنگام آزمایش پائول با قوم جبار توسط مادر روحانی قبل از سفر به آراکیس. این اتفاق در تاریخ نشان می‌دهد که چرا در جهان تلماسه تاجای امکان تکنولوژی با نیروی انسانی جایگزین شده. برای مثال انسان‌هایی وجود دارند که آموزش می‌بینند تا مانند رایانه‌ها فکر و عمل کنند که به منتاتس (mentats) معروفند و جایگزین هوش مصنوعی شده‌اند.

۸۸ ق.گ-نبرد کورین (The Battle Of Corrin)

با وجود اینکه جهاد باتلریان برتری را به جبهه‌ی بشریت در مقابل ماشین برگرداند، اما جنگ بین این دو جبهه تا نبرد کورین و تخریب همه‌ی ماشین‌های هوشمندی که با نام امنیوس شناخته می‌شدند ادامه داشت. احتمالا دقیق‌ترین سال به ثمر رسیدن این برتری، سال تأسیس انجمن بنه جسریت، ۸۸ ق.گ است. شبکه‌ای از بانوان که در سرتاسر کهکشان پخش شدند و مهم‌ترین هدف آن‌‌‌ها هدایت بشریت به‌سوی زندگی پایدار و رسیدن به بینشی فراتر است. این گروه همچنین اعتقاد دارند که با ازدواج‌های مهندسی شده می‌توانند به تولد کویتسا هدراخ، برگزیده‌ای که وعده داده شده می‌تواند حافظه‌ی ژنتیکی را رمزگشایی کند، کمک کنند. البته انجمن بنه جسریت هم تا حدودی توانایی کنترل ذهن را دارد و به همین دلیل اغلب این گروه متهم به جادوگری می‌شوند.

۱ ب.گ (بعد از گیلد) عصر جدید

اولین سال بعد از پیدایش گیلد به چندین دلیل در دنیای تلماسه حائز اهمیت است. نه تنها در این سال سیستم سیاسی حاضر در مجموعه تثبیت شده (با تشکیل امپراطوری شیر طلایی و به تبع آن ایجاد خاندان‌های سلطنتی بزرگ از جمله هارکونن و آتریدیس) بلکه در این سال آراکیس به‌عنوان نقشی مرکزی در حکومت مطرح شد. از آنجایی که آراکیس تنها منبع ادویه (ماده‌ای که سفرهای بین سیاره‌ای را محقق می‌سازد) در کهکشان است، کنترل داشتن بر این سیاره به معنای برتری داشتن است. همین امر دلیل بسیاری از درگیری‌های خاندان‌های آتریدیس و هارکونن بر سر ارزشمندترین ماده‌ای که بشریت شناخته بوده است. مهم است که بدانیم در دنیای تلماسه گیلد تنها نهاد با مسؤولیت نظارت بر سفرهای بین کهکشانی است. سازمانی مستقل که کاملا جدا از امپراطوری بوده و ظاهرا منبع بسیاری از ناآرامی‌های سیاسی‌ست.

۱۰۱۵۶ ب.گ- ظهور شدام چهارم

هرچند که در فاصله‌ی زمانی ۱۰هزار ساله بین تشکیل گیلد و تاج‌گذاری شدام چهارم حوادثی در زمینه‌ی دشمنی هارکونن‌ها و آتردیس‌ها اتفاق افتاد، اما امپراطوری صلح و آرامشی نسبی‌ را به‌خصوصا در مقایسه با دوران خون‌بار جهاد باتلریان تجربه کرد. اما در دوران حکومت پادشاه شدام چهارم، اتفاقات دراماتیک تلماسه به وقوع می‌پیوندد. پادشاه که نشان می‌دهد فرمانروای مشکل‌سازی‌ است، بعد از کار روی ساخت ترکیباتی مشابه با ادویه، جرقه‌ی جنگ بزرگ ادویه علیه دیگر خاندان‌های بزرگ را زد و با استفاده از نیروهای جنگی ساردوکای تحت امر خود تقریبا تا نابودی آراکیس پیش رفت.

این استراتژی روشی اشتباهی بود که باعث تضعیف جایگاه پادشاه و بردن امپراطوری به سمت درگیری با خاندان آتریدیس شد. هرچند که در ابتدا به نظر می‌رسید پادشاه در این درگیری‌ها توانسته بر دوک آتریدیس پیروز شود، اما این اقدامات او منجر به شورش اهالی آراکیس و در نهایت سقوط امپراطوری شد.

۱۰۱۹۰ تا ۱۰۱۹۱ ب.گ

سال ۱۰۱۹۰ همان سالی است که خاندان آتریدیس سیاره‌ی اجدادی خود را ترک و به آراکیس رفتند که به معنی انتقال مدیریت منابع ادویه از هارکونن‌ها به خاندان آتریدیس بود. البته آن‌ها خبر نداشتند که این انتقال ترفندی از جانب پادشاه شدام چهارم و بارون ولادیمیر هارکونن برای نابودی آتردیس‌ها یک بار برای همیشه است. این نقطه‌ای است که تلماسه آغاز می‌شود، داستان پسر دوک لیتو و قدرت‌گیری خاندان آتریدیس.

منبع: SCREENRANT