بیماری صرع چیست؛ از علائم تا درمان

صرع که به آن اختلال تشنج هم میگویند یک بیماری مغزی است که باعث تشنجهای مکرر میشود. علائم این بیماری میتواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. بعضی از افراد در طول تشنج هوشیاری خود را از دست میدهند، در حالی که سایرین ممکن است این علامت را تجربه نکنند. در این مقاله از دیجیکالا مگ به این سوال که بیماری صرع چیست و چگونه درمان میشود، پاسخ میدهیم. همچنین در مورد علائم و عوارض این بیماری صحبت میکنیم. اگر میخواهید اطلاعات جامعی در مورد بیماری صرع کسب کنید، ادامهی مطلب را از دست ندهید.
بیماری صرع چیست؟
علائم بیماری صرع چیست؟
دلایل ابتلا به بیماری صرع چیست؟
عوارض بیماری صرع چیست؟
زمان مراجعه به پزشک
درمان بیماری صرع
بیماری صرع چیست؟
صرع یک بیماری طولانیمدت (مزمن) است که بهدلیل سیگنالهای الکتریکی غیرطبیعی تولیدشده توسط سلولهای مغزی رخ میدهد و باعث تشنجهای مکرر میشود. تشنج بر اساس محل شروع فعالیت غیرطبیعی در مغز به 2 نوع کانونی (Focal) و عمومی (Generalized) تقسیم میشود:
- تشنج کانونی: در یک ناحیهی خاصی از مغز رخ میدهد.
- تشنج عمومی: تمام نواحی مغز را درگیر میکند.
علائم بیماری صرع چیست؟
علامت اصلی صرع تشنجهای مکرر است. با این حال، علائم بسته به نوع تشنج متفاوت بوده و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سردرگمی موقت، کند شدن تفکر و مشکل در فهمیدن یا صحبت کردن
- خیره شدن به یک نقطه بدون واکنش
- سفت شدن عضلات
- حرکات غیرقابل کنترل دستها و پاها
- افزایش ضربان قلب یا تنفس
- از دست دادن هوشیاری
- علائم روانشناختی مانند ترس، اضطراب یا احساس دژاوو (آشناپنداری)
گاهیاوقات افراد مبتلا به صرع ممکن است دچار تغییرات رفتاری شوند یا علائم روانپریشی (سایکوز) را نشان دهند.
علائم هشداردهندهی تشنج
بعضی از افراد مبتلا به تشنج کانونی لحظاتی قبل از شروع تشنج علائم هشداردهنده را تجربه میکنند. این علائم که به عنوان اورا (Aura) شناخته میشوند عبارتند از:
- ترس
- احساس دژاوو
- حس کردن طعم یا بوی خاص
- علائم بصری مانند دیدن نور ثابت یا چشمکزن و یک رنگ یا شکل خاص
- سرگیجه و از دست دادن تعادل
- دیدن چیزهایی که در واقعیت وجود ندارند (توهم)
دلایل ابتلا به بیماری صرع چیست؟
سلولهای مغز پیامهایی را به تمام قسمتهای بدن میفرستند و از آنها پیامهایی دریافت میکنند. این پیامها از طریق یک جریان الکتریکی پیوسته که از سلولی به سلول دیگر میرود، ارسال میشوند. بیماری صرع این الگوی منظم جریان الکتریکی را مختل میکند و باعث تشنج میشود.
علت صرع تقریبا در نیمی از بیماران مشخص نیست. در سایر افراد این بیماری به دلایل زیر رخ میدهد:
- ژنتیک: بعضی از انواع صرع در خانوادهها به ارث میرسند یا بهدلیل تغییرات ژنتیکی ایجاد میشوند.
- تروما: ضربه به سر در اثر تصادف یا سایر حوادث میتواند باعث صرع شود.
- مشکلات مرتبط با مغز: تومورهای مغزی میتوانند در بروز صرع نقش داشته باشند. علاوه بر این، افراد مبتلا به بیماریهای عروق خونی مانند ناهنجاری شریانی وریدی ممکن است دچار تشنج شوند. سکتهی مغزی هم علت اصلی صرع در افراد بالای 35 سال است.
- عفونتها: مننژیت، ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV)، آنسفالیت ویروسی و بعضی از عفونتهای انگلی میتوانند باعث صرع شوند.
- آسیبهای قبل از تولد: جنین به آسیب مغزی حساس است. این آسیبها از عوامل مختلف از جمله تغذیهی نامناسب، کمبود اکسیژن یا ابتلای مادر به بیماری عفونی ناشی میشوند و ممکن است به صرع یا فلج مغزی منجر شوند.
- اختلالات تکاملی: گاهیاوقات صرع بهدلیل اختلالات مرتبط با رشد و تکامل رخ میدهد. برای مثال، احتمال صرع در افراد مبتلا به اوتیسم از سایرین بیشتر است.
- اختلالات ایمنی: شرایطی که باعث میشوند سیستم ایمنی به سلولهای مغز حمله کند، در بروز صرع نقش دارند.
1. محرکهای تشنج
تشنجها میتوانند توسط عوامل محیطی تحریک شوند. این عوامل باعث صرع نمیشوند، اما ممکن است تشنج را در افراد مبتلا به این بیماری تحریک کنند. محرکهای احتمالی عبارتند از:
- الکل
- چراغهای چشمکزن
- مواد مخدر
- کمبود خواب
- تغییرات هورمونی در طول چرخهی قاعدگی
- استرس
- کمآبی بدن
- حذف وعدههای غذایی
- مصرف بعضی از غذاها از جمله غذاهای کافئیندار
- کاهش یا افزایش خودسرانهی دوز داروهای ضدتشنج
- بیماری یا تب
- مصرف داروهای حاوی دیفنهیدرامین (یکی از مواد تشکیلدهندهی داروهای سرماخوردگی و آلرژی است)
2. عوامل خطر ابتلا به صرع
عواملی زیر ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند:
- سن: این بیماری میتواند در هر سنی رخ دهد. با این حال، در بین کودکان و سالمندان شایعتر است.
- سابقهی خانوادگی: وجود یک بیمار مبتلا به صرع در خانواده احتمال بروز تشنج را در سایر بستگان نزدیک افزایش میدهد.
- دمانس: زوال عقل با افزایش خطر ابتلا به صرع در افراد مسن مرتبط است.
- تشنج در دوران کودکی: گاهیاوقات تب شدید با تشنج همراه است. کودکانی که بهدلیل تب بالا تشنج میکنند، معمولا به صرع مبتلا نمیشوند. با این حال، اگر تشنج طولانیمدت با یک بیماری عصبی دیگر یا سابقهی خانوادگی صرع همراه باشد، خطر ابتلا به صرع افزایش مییابد.
عوارض بیماری صرع چیست؟
تشنج در زمانهای خاص ممکن است برای بیمار یا اطرافیان او خطرناک باشد و به مشکلات زیر منجر میشود:
- زمین خوردن یا سقوط
- غرق شدن هنگام شنا یا استفاده از وان حمام
- تصادف با اتومبیل بهدلیل از دست دادن هوشیاری
- اختلال خواب
- کاهش حافظه
- افسردگی
- اضطراب
- فکر کردن به خودکشی یا اقدام به آن
1. بحران صرعی
بحران صرعی یک تشنج طولانیمدت (پنج تا 30 دقیقه) یا مجموعهای از تشنجها است که بهطور متوالی رخ میدهند. این وضعیت یک اورژانس پزشکی به شمار میرود و باید فورا درمان شود. در غیر این صورت، خطر آسیب دائمی مغز یا مرگ وجود دارد.
2. مرگ ناگهانی و غیرمنتظره در صرع (SUDEP)
یک بیماری نادر است که باعث میشود یک فرد جوان یا میانسال مبتلا به صرع در شب یا هنگام خواب جان خود را از دست بدهد. علت این حادثه ناشناخته است؛ اما بعضی از محققان معتقدند که ریتم نامنظم قلب، مشکلات تنفسی و مختل شدن عملکرد مغز در بروز آن نقش دارد.
تقریبا 1 درصد افراد مبتلا به صرع بهدلیل SUDEP فوت میکنند. این مشکل در کسانی که به صرع شدید مبتلا هستند و به درمان پاسخ نمیدهند، شایعتر است.
3. مشکلات دوران بارداری
تشنج در دوران بارداری برای مادر و جنین خطرناک است. از سوی دیگر، بعضی از داروهای ضدتشنج احتمال ابتلا به نقایص مادرزادی را افزایش میدهند. از اینرو توصیه میشود کسانی که قصد بچهدار شدن دارند در حین برنامهریزی برای این موضوع با پزشک مشورت کنند. اکثر زنان مبتلا به صرع میتوانند باردار شوند و فرزندان سالمی به دنیا بیاورند. با این حال، در دوران بارداری باید بهدقت تحت نظر باشند.
زمان مراجعه به پزشک
در صورت وقوع هر یک از موارد زیر فورا بهدنبال کمک پزشکی باشید:
- تشنج طولانیمدت (بیش از پنج دقیقه)
- تشنجهای متوالی
- برنگشتن تنفس یا هوشیاری پس از پایان تشنج
- تب بسیار بالا
- آسیبدیدگی در حین تشنج
- کنترل نشدن تشنج علیرغم مصرف دارو
زنان باردار، افراد مبتلا به دیابت و کسانی که برای اولین بار دچار تشنج میشوند، حتما باید به پزشک مراجعه کنند.
درمان بیماری صرع
اکنون که متوجه شدید بیماری صرع چیست و چه علائمی دارد، باید با نحوهی درمان آن آشنا شوید. در حال حاضر، هیچ راهی برای درمان قطعی بیماری صرع وجود ندارد. اما با راهکارهای زیر میتوان آن را کنترل کرد:
1. دارودرمانی
اکثر بیماران میتوانند با مصرف یک نوع دارو جلوی تشنج را بگیرند. البته بعضی از افراد به داروهای بیشتری نیاز دارند. پزشک ممکن است دارو را با دوز کم شروع کند و بهتدریج میزان مصرف آن را تا زمانی که تشنج بهخوبی کنترل شود، افزایش دهد.
بیش از 20 نوع داروی ضدتشنج وجود دارد که پزشک مناسبترین گزینه را با توجه به نوع تشنج، سن و سایر ویژگیهای فردی انتخاب میکند. این داروها ممکن است در بعضی موارد به عوارض جانبی خفیف منجر شوند. این عوارض عبارتند از:
- خستگی
- سرگیجه
- افزایش وزن
- کاهش تراکم استخوان
- بثورات پوستی
- مشکلات گفتاری
- مشکلات مرتبط با حافظه و تفکر
در موارد نادر مصرف داروهای ضدتشنج با عوارض جدی همراه است، از جمله:
- افسردگی
- فکر کردن به خودکشی یا اقدام به آن
- بثورات شدید
- التهاب بعضی از اندامها مانند کبد
2. جراحی
اگر داروها نتوانند تشنج را به اندازهی کافی کنترل کنند، پزشک ممکن است جراحی را پیشنهاد دهد. در این روش، جراح بخشی از مغز که باعث تشنج میشود را برمیدارد. جراحی معمولا زمانی انجام میشود که:
- تشنج از یک ناحیهی کوچک و مشخص در مغز شروع شود.
- برداشتن بخشی از مغز بر عملکردهای حیاتی مانند تکلم، حرکت کردن، بینایی یا شنوایی تاثیر نداشته باشد.
جراحی در تعداد کمی از بیماران باعث عوارض میشود. این عوارض ممکن است شامل تغییر دائمی تواناییهای فکری باشد.
3. رژیم کتوژنیک
بعضی از افراد مبتلا به صرع با پیروی از رژیم کتوژنیک (رژیم غذایی پرچرب و کمکربوهیدرات) میتوانند تشنج خود را کاهش دهند. این روش معمولا زمانی توصیه میشود که داروها به کنترل صرع کمک نکنند.
در رژیم کتوژنیک، بدن بهجای کربوهیدراتها از چربیها برای تامین انرژی استفاده میکند. پس از چند سال، بعضی از کودکان ممکن است بدون اینکه دوباره دچار تشنج شوند بتوانند رژیم کتوژنیک را کنار بگذارند. البته این کار باید حتما تحت نظر پزشک انجام شود.
کارشناسان دقیقا نمیدانند که رژیم کتوژنیک چگونه به کاهش تشنج کمک میکند. اما بر این باورند که این رژیم غذایی با ایجاد تغییرات شیمیایی و تاثیر روی عملکرد سلولهای مغز باعث سرکوب تشنج میشود.
عوارض جانبی رژیم کتوژنیک شامل کمآبی بدن، یبوست و کاهش رشد (بهدلیل دریافت ناکافی مواد مغذی) است. عارضهی جانبی دیگری که ممکن است رخ دهد تجمع اسید اوریک در خون است که میتواند باعث ایجاد سنگ کلیه شود. اگر رژیم کتوژنیک بهدرستی و تحت نظر متخصص تغذیه و پزشک تنظیم شود، احتمال بروز عوارض به حداقل میرسد.
4. سبک زندگی و درمانهای خانگی
رعایت نکات زیر به شما کمک میکند که بیماری خود را بهتر کنترل کنید:
- از داروهای ضدتشنج بهدرستی استفاده کنید. دوز داروهای خود را قبل از مشورت با پزشک تغییر ندهید. اگر احساس میکنید داروی شما باید تغییر کند، این موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
- به اندازهی کافی بخوابید. کمبود خواب میتواند باعث تشنج شود.
- ورزش کنید. فعالیت بدنی به حفظ سلامت جسم و کاهش افسردگی کمک میکند. در حین ورزش حتما آب کافی بنوشید و اگر احساس خستگی کردید، استراحت کنید.
- سبک زندگی سالم داشته باشید. از سیگار و الکل استفاده نکنید و برای کنترل استرس بهدنبال راهکار باشید.
- از دستبند هشدار پزشکی استفاده کنید. این دستبند به درمان مناسب شما در مواقع اورژانسی کمک میکند.
کلام پایانی
صرع یک بیماری نسبتا شایع است که باعث تشنج میشود. این بیماری برای بعضی از افراد یک مشکل مادامالعمر محسوب میشود، اما در سایر موارد ممکن است با درمان مناسب متوقف شود. افراد مبتلا به صرع با پرهیز از مصرف الکل، پیروی از رژیم غذایی سالم، خواب کافی، اجتناب از محرکهای تشنج و مصرف دقیق داروها میتوانند نقش مهمی در کنترل بیماری خود داشته باشند.
منابع: mayoclinic, my.clevelandclinic