تب در کودکان؛ چه وقت می‌گوییم تب یک کودک بالاست؟
هنگامی که کودک خود را لمس می‌کنید، به طور محسوسی احساس گرما می‌کنید. بعد از اینکه دمای بدن او را اندازه می‌گیرید، متوجه می‌شوید که ۳۹۵ درجه‌ی سانتی‌گراد تب دارد. حتی اگر این ماجرا به نظر خیلی آشنا هم بیاید، باز هم ممکن است شما را غافلگیر کند. اما قبل از اینکه به سمت دکتر بشتابید، ابتدا یک نفس عمیق کشیده و کمی صبر کنید. آشنایی با تب و عملکرد آن در بدن انسان، دانستن اطلاعاتی درباره‌ی زمان اُفت تب و هر گونه علائم هشدار دهنده‌ای که ممکن است به معنی جدی بودن آن باشد، می‌تواند کمک کننده و مفید است. در این مقاله از دیجی‌کالا مگ به تب در کودکان پرداخته‌ایم.
معنا و مفهوم تب
دمای نرمال بدن حدود ۳۷ درجه‌ی سانتی‌گراد است. با این حال ممکن است در طول روز کمی بالاتر یا پایین‌تر از این عدد نوسان داشته باشد. با رسیدن دمای بدن به ۳۷٫۷ درجه‌ی سانتی‌گراد یا بالای آن، تب شروع می‌شود.
دمای بین ۳۸ و ۳۹ درجه‌ی سانتی‌گراد، به‌عنوان تب با شدت کم و دمای بالای ۳۹ درجه‌ی سانتی‌گراد به‌عنوان تب بالا در نظر گرفته می‌شود. تب به خودی خود یک بیماری نیست. در عوض می‌توانیم بگوییم که دمای بالای بدن، نشانه‌ی درگیر بودن سیستم ایمنی کودک با نوعی مهاجم است که این تهاجم، معمولا یک بیماری همراه یا عفونت است.
ممکن است کودک همراه با دمای بالای بدن، علائم زیر را هم تجربه کند؛
- لرز
- تعریق
- درد عضلانی
- تغییر در اشتها
- کم آب شدن بدن
- ضعف
- تغییرات رفتاری
عددی که دماسنج نشان می‌دهد همیشه بهترین شاخص میزان بیمار بودن کودک نیست. پس لازم است عوامل دیگری را هم در نظر بگیرید؛
- سن کودک
- نحوه‌ی رفتار کودک
- تعداد روزهایی که کودک دچار تب بوده است.
- هر گونه علائم دیگری که مشاهده می‌کنید.
برای مثال، بر اساس تحقیقات مایو کلینیک، حتی درصد کمی از کودکان خردسال (معمولا بین سنین ۶ ماه تا ۵ سال) ممکن است دچار تشنج ناشی از تب شوند. این تشنج‌ها ممکن است شامل حرکات پرشی باشند یا به نظر برسد که کودک غش کرده است.
اگر کودک شما دچار تشنج شد، به پزشک او اطلاع دهید و در صورتی که تشنج بیش از ۵ دقیقه طول کشید با اورژانس تماس بگیرید.
تب بالا در نوزادان تازه متولد شده تا ۳ ماهه
در نوزادان خیلی کوچک، حتی تب پایین هم می‌تواند نگران کننده باشد. به همین دلیل در صورتی که کودکتان دچار هر گونه تب ۳۸ درجه‌ی سانتی‌گراد یا بالاتر شد، حتما باید به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید. این موضوع برای پایین‌تر رفتن دمای بدن از ۳۶٫۵ درجه‌ی سانتی‌گراد (از طریق مقعدی) هم صادق است.
اگر نوزاد شما به همراه تب، هر کدام از علائم زیر را داشت باید به اورژانس مراجعه کنید؛
- اشکال در تغذیه
- اشکال در تنفس
- بثورات بدون علت
- اسهال یا استفراغ
- تفاوت در رفتار (بی‌حال، ناآرام و غیره)
برای دقت بیشتر، دمای بدن نوزاد را با یک دماسنج دیجیتالی که به صورت مقعدی استفاده می‌شود، اندازه‌گیری کنید. این بهترین راه برای اندازه‌گیری تب است. تحقیقاتی وجود دارد که نشان می‌دهند دماسنج‌های شریان گیجگاهی هم برای این سنین دقیق عمل می‌کنند. اما باید برای گرفتن دستورالعمل استفاده از آن، با پزشک صحبت کنید.
تب بالا در نوزادان بین ۳ ماه تا ۳ سال
در نوزادان و کودکان نوپا، در صورتی که تب کودک ۳۹ درجه‌ی سانتی‌گراد یا بیشتر باشد، به پزشک مراجعه کنید. همچنین باید به چگونگی پاسخ کودک به داروهای بدون نسخه (OTC) هم توجه نمایید. درباره‌ی دادن هر گونه داروی بدون نسخه به نوزادان زیر یک سال با پزشک اطفال صحبت کنید.
اگر داروهای کاهنده‌ی تب مثل ایبوبروفن و استامینوفن پاسخ ندادند، ممکن است مسأله‌ی جدی‌تری در میان باشد. دقت کنید که برای کودکان زیر ۳ ماه به هیچ وجه داروهای بدون نسخه استفاده نکنید. مصرف استامینوفن در کودکان بین ۳ تا ۶ ماه و مصرف ایبوپروفن در کودکان بالای ۶ ماه بلامانع است (حتما زیر نظر پزشک به کودکان دارو بدهید).
لازم به ذکر است داروهای کاهش‌دهنده‌ی تب، فقط تا حدود ۲ درجه، دمای بدن را کم می‌کنند و به طور کامل باعث از بین رفتن علائم تب نمی‌شوند.
سایر علائمی که لزوم مراقبت‌های اورژانسی را نشان می‌دهند به شرح زیر هستند؛
- اشکال در بیدار شدن از خواب
- اشکال در تنفس
- کاهش خروجی ادرار
- ناتوانی در نگه داشتن مایعات در معده (استفراغ)
- بثورات تیره‌ی بدون علت
- سفتی گردن، درد شکم و سایر مسائل
برای نوزادان بزرگتر و کودکان نوپا هم اندازه‌گیری به شیوه‌ی مقعدی، بهترین راه برای اندازه‌گیری دقیق تب است. در نتیجه، می‌توانید هم از دماسنج دیجیتال برای زیر بغل و هم از دماسنج شریان گیجگاهی برای اسکن دمای گیجگاه استفاده کنید.
اگر دماسنج داخل گوش دارید باید تا حداقل ۶ ماهگی کودک صبر کرده و پس از این مدت از آن استفاده کنید.
تب بالا در کودکان بزرگتر از ۳ سال
برای کودکان بزرگتر از ۳ سال، تب بیش از ۳۸٫۸ درجه‌ی سانتی‌گراد که به مدت ۲ روز یا بیشتر طول بکشد، می‌تواند نگران‌کننده باشد.
اگر پزشک اطفال به شما بگوید کودکتان نیاز به مراقبت بیشتری دارد، این کار را به مدت دو سه روز می‌توانید انجام دهید.
در هر حال، اگر تب کودک ۵ روز یا بیشتر طول کشید، حتما با پزشک اطفال تماس گرفته و وقت بگیرید. همچنین اگر تب کودک با داروهای بدون نسخه پایین نیامد هم او را نزد پزشک ببرید.
سایر علائمی که ممکن است به مراقبت‌های فوری نیاز داشته باشند در ادامه آورده شده‌اند؛
- اشکال در تنفس یا بلع
- اشکال در نگه داشتن مایعات در معده (استفراغ)
- سوختگی ناشی از ادرار یا ادرار کم
- بثورات تیره‌ی بدون علت
- سفتی گردن، درد شکم و سایر مشکلات
- بی‌حال بودن و دشواری در بیدار شدن از خواب
در کودکان ۴ سال به بالا، می‌توان از دماسنج دیجیتال برای اندازه‌گیری تب استفاده کرد، به این صورت که باید آن را داخل دهان و زیر زبان قرار داد. البته از این روش در صورتی می‌توان استفاده کرد که کودک بتواند دماسنج را به مدت لازم در دهان نگه دارد. برای گرفتن بهترین نتیجه، مطمئن شوید که از آخرین باری که کودک چیزی خورده یا نوشیده ۳۰ دقیقه گذشته باشد.
همچنین می‌توان با استفاده از یک دماسنج شریان گیجگاهی و قرار دادن آن در داخل گوش یا زیر بغل یا حتی روی پیشانی، تب کودک را اندازه گرفت.
بهترین موقع برای مراجعه به پزشک هنگام تب در کودکان
شما کودک خود را بهتر از همه می‌شناسید. اگر حستان می‌گوید مشکلی وجود دارد، پس در زنگ زدن به مطب پزشک کودک خود تردید نکرده و با این کار احساس حماقت نکنید.
در شرایط زیر با پزشک یا اورژانس تماس بگیرید؛
- نوزاد شما کوچکتر از ۳ ماه است، با تب بالای ۳۸ درجه‌ی سانتی‌گراد.
- کودک ۳ تا ۶ ماهه‌ی شما دارای تب ۳۸٫۸ درجه‌ی سانتی‌گراد است و رفتاری بر خلاف معمول دارد. مثلا بی‌حال و نا آرام است.
- کودک ۶ تا ۲۴ ماهه شما تب بیش از ۳۸٫۸ درجه‌ی سانتی‌گراد دارد که بیش از یک روز طول کشیده است. بدون هیچ علائم دیگری از بیماری مثل سرفه یا اسهال.
- تب کودک شما ۵ روز یا بیشتر طول کشیده است.
- تب کودک خردسال شما ۴۰ درجه‌ی سانتی‌گراد یا بیشتر است، بدون توجه به وجود علائم دیگر.
- تب کودک حتی با استفاده از داروهای کاهنده‌ی تب، پایین نمی‌آید.
- کودک شما بی‌قرار و بی‌حال است یا مثل همیشه رفتار نمی‌کند.
- کودک خردسال شما علائم کم آبی را نشان می‌دهد؛ مثلا کاهش ادرار (توجه داشته باشید که نوزادان باید روزانه حداقل ۴ پوشک را خیس کنند. کودکان بزرگتر باید هر ۸ تا ۱۲ ساعت حداقل یک بار ادرار کنند).
- کودک به‌تازگی واکسیناسیون شده است و تب ۳۸٫۸ درجه‌ی سانتی‌گراد یا بالاتر دارد.
- کودک به‌تازگی واکسیناسیون شده است و به مدت بیش از ۴۸ ساعت دچار تب بالا بوده است.
- کودک دچار تشنج ناشی از تب شده است. اگر تشنج کمتر از ۵ دقیقه طول کشید با پزشک او و اگر بیشتر از ۵ دقیقه طول کشید با اورژانس تماس بگیرید.
چه زمانی لازم نیست نگران تب در کودکان باشید و چرا؟
در بسیاری از مواقع، تب، واکنش بدن در مبارزه علیه یک بیماری خفیف است. وقتی که این بیماری به تدریج فروکش می‌کند، تب هم به خودی خود از بین رفته و حال کودک بهتر می‌شود.
به خاطر داشته باشید که برای تب در نوزادان زیر ۳ ماه همیشه باید به پزشک مراجعه کرد. با این حال، کودکان بزرگتر بیشتر دچار تب می‌شوند. بنابراین همان‌قدر که دانستن زمان مراجعه به پزشک مهم است، دانستن زمانی که خودتان به تنهایی می‌توانید بر تب کودک خود نظارت داشته باشید هم کلیدی و مهم است.
در شرایط زیر می‌توانید تب کودک را در منزل کنترل کنید؛
- اگر تب کمتر از ۳ تا ۵ روز طول بکشد، به شرط اینکه فرزند خردسال شما رفتار نرمال خودش را داشته باشد. به نحوه‌ی غذا خوردن، آب خوردن و الگوی بازی آن‌ها دقت کنید تا ببینید آیا رفتارشان در سطح نرمال همیشگی هست یا خیر. با این حال، انتظار می‌رود نسبت به معمول کمی خسته‌تر باشند.
- تب زیر ۳۹ درجه‌ی سانتی‌گراد در کودکان بین ۳ ماه تا ۳ سال و یا تب زیر ۳۹٫۴ درجه‌ی سانتی‌گراد در کودکان بزرگتر از ۳ سال. البته، به این شرط که علام هشدار دهنده‌ی دیگری وجود نداشته باشد. تب در این محدوده، شایع است و لزوما نشان‌دهنده‌ی یک وضعیت اورژانسی نیست.
- اگر کودک پس از واکسیناسیون، دچار تب شود. داشتن تب خفیف در دو روز اول بعد از واکسن زدن، لزوما جای نگرانی ندارد.
تغذیه‌ی مناسب کودکان تب‌دار
معمولا کودکان تب‌دار یا بیمار، دچار کم‌اشتهایی شده و به‌درستی غذا یا شیر نمی‌خورند بنابراین باید سعی کنید تغذیه‌ای سالم و متعادل داشته باشند. کودکانی که تب دارند بیشتر از کودکان سالم عرق می‌کنند. بنابراین لازم است مقدار آب بیشتری بنوشند تا دچار کم آبی بدن نشوند.
سعی کنید از پوره‌ی میوه و سبزیجات استفاده کنید. نوع پوره را بر اساس سلیقه و علائق فرزندتان انتخاب کنید. پوره‌ی سیب، هویج یا نخودفرنگی برای درمان تب در کودکان مفید هستند.
دمنوش زنجبیل برای کودکان بالای ۶ ماه مفید است و باعث افزایش سطح ایمنی بدن آن‌ها می‌شود. اثبات شده است که زنجبیل دارای خواص آنتی‌اکسیدانی زیادی بوده و به کاهش تراکم خلط سینه کمک می‌کند. مقداری زنجبیل را در یک فنجان آب به مدت چند دقیقه بجوشانید. سپس آن را صاف کرده و اجازه دهید تا ولرم شود. این نوشیدنی را به کودک (بزرگتر از شش ماه) خود بدهید.
حرف آخر
خیلی احتمال دارد که کودک خردسال شما در طول زندگی‌اش بارها دچار تب شود. به عدد روی دماسنج دقت کنید، اما به رفتار کودک هم نگاه کنید. اگر کودک به طور نرمال و عادی رفتار می‌کند و مایعات کافی می‌نوشد، تب هم نسبتا سریع از بین خواهد رفت و در نتیجه می‌توانید راحت باشید و اقدامات لازم را در منزل انجام دهید. مثل حمام کردن کودک با آب ولرم.
در غیر این صورت، به پزشک مراجعه کنید یا به سرعت به مرکز مراقبت‌های فوری بروید تا تب کودک تحت کنترل و نظارت قرار بگیرد. پیشنهاد می‌کنیم حتما ۱۲ ترفند که هر مادری برای نگهداری از نوزاد تازه متولد شده باید بداند را مطالعه کنید.
منبع : healthline , parenting.firstcry
همینکه مثل سایتهای دیگه نیستید و در نوشته تان آرامش هست عالیه ممنون