فوران عظیم یک سیاهچاله به اندازه‌ی ۱۶ ماه کامل در آسمان گسترش یافته است
اخترشناسان تصویری دقیق از فوران عظیم نزدیک‌ترین سیاهچاله‌ی کلان‌جرم تغذیه‌کننده در کهکشان قنطورس A تهیه کرده‌اند که به اندازه‌ی ۱۶ ماه کامل در آسمان گسترش یافته است.
تصویر تهیه شده توسط اخترشناسان، گسیل امواج رادیویی از مواد پرتاب‌شده توسط سیاهچاله با سرعتی تقریبا برابر سرعت نور را ثبت کرده است و بخش‌های غول‌پیکر جریان پلاسما را نشان می‌دهد که تا بیش از ۱ میلیون سال نوری دورتر از مرکز کهکشان اصلی آن، «قنطورس اِی» (Centaurus A) پخش می‌شوند.
قنطورس A که حدود ۱۲ میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد، پنجمین کهکشان درخشان در آسمان سیاره‌ی ماست. در مرکز این کهکشان نزدیک‌ترین سیاهچاله‌ی تغذیه‌کننده‌ی فعال شناخته شده، هیولایی با جرم ۵۵ میلیون برابر خورشید قرار دارد.
این سیاهچاله، گاز، گردوغبار و مواد دیگر را در مجاورت خود می‌بلعد و سپس آن را به شکل فواره‌های قدرتمندی که در فاصله‌ی بسیار دوری به فضای میان‌کهکشانی پخش می‌شود، به بیرون پرتاب می‌کند و حباب‌های عظیمی را که در این تصویر دیده می‌شوند، ایجاد می‌کند.
خود کهکشان اما فقط بخش بسیار کوچکی در مرکز تصویر را اشغال می‌کند. نقطه‌های پس‌زمینه در تصویر هم ستاره نیستند بلکه کهکشان‌های مشابه بسیار دورتر هستند. اما نقاط پیش‌زمینه ستاره‌هایی هستند که در کهکشان راه شیری خود ما قرار دارند.
این تصویر با تلسکوپ «آرایه‌ی میدان‌باز مورچیسون» (Murchison Widefield Array) در غرب استرالیا که مکانی آرام و بدون تداخل رادیویی و با میدان دید وسیع است، ثبت شده است. به گفته‌ی «بنجامین مک‌کینلی» (Benjamin McKinley) اخترشناس دانشگاه کورتین استرالیا و نویسنده‌ی اصلی مطالعه‌ی تازه که فوران را توصیف می‌کند، «این تصویر شامل مشاهدات رادیویی، نوری و پرتو ایکس است.»
پلاسمای رادیویی ساطع شده از سیاهچاله به رنگ آبی نمایش داده می‌شود و به‌نظر می‌رسد که با گاز پرتو ایکس داغ به رنگ نارنجی و هیدروژن خنثی سرد به رنگ بنفش برهم‌کنش دارد. رنگ‌های قرمز خطوط طیفی اچ-آلفا (H-alpha) نامیده می‌شود که مشخصه‌ی هیدروژن در هنگامی است که الکترون‌های خود را از دست می‌دهد.
فوران عظیم ماده و انرژی از سیاهچاله‌ی مرکزی کهکشان قنطورس A
مک‌کینلی گفت: «مشاهدات رادیویی قبلی نمی‌توانستند روشنایی شدید جت‌ها را مدیریت کنند و جزئیات ناحیه‌ی بزرگ‌تر اطراف کهکشان تحریف شده بود اما تصویر جدید ما بر این محدودیت‌ها غلبه کرد.»
به گفته‌ی او کهکشان، در مرکز، یعنی جایی که انرژی متمرکزتر و فعال‌تر است، درخشان‌تر به‌نظر می‌رسد و همان‌طور که انرژی به سمت اطراف کهکشان پراکنده می‌شود، ماده‌ی کهکشانی کم‌نورتر به‌نظر می‌رسد.
«ماسیمو گاسپاری» (Massimo Gaspari) اخترفیزیکدان مؤسسه‌ی ملی اخترفیزیک ایتالیا هم بیان کرد که این مطالعه نظریه‌ی تازه‌ای با نام «برافزایش سرد بی‌نظم» (Haotic Cold Accretion) یا CCA را که در زمینه‌های گوناگون حال ظهور است، تأیید می‌کند. او گفت: «در این مدل، ابرهای گاز سرد در هاله‌ی کهکشانی متراکم می‌شوند و بر نواحی مرکزی می‌بارند و سیاهچاله‌ی کلان‌جرم را تغذیه می‌کنند.»
بر اثر تحریک شدن توسط این بارش مواد، سیاهچاله به‌شدت واکنش نشان می‌دهد و انرژی را از طریق جت‌های رادیویی که لَپ‌های (Lobes) تماشایی مشاهده شده در تصویر را متورم می‌کنند، فوران می‌کند.
این مقاله روز پنج‌شنبه ۲۳ دسامبر (۲ دی) در نشریه‌ی «نیچر استرونومی» (Nature Astronomy) منتشر شده است، یکی از نخستین مطالعاتی است که به بررسی کامل آب‌وهوای چندفازی CCA می‌پردازد.
عکس کاور: فوران عظیم ماده و انرژی از سیاهچاله‌ی مرکزی کهکشان قنطورس A
Credit: Ben McKinley, ICRAR/Curtin and Connor Matherne, Louisiana State University
منبع: Space
