خداحافظ بلک‌بری؛ وداع با بهترین صفحه‌کلیدهای فیزیکی
در این مطلب نگاهی خواهیم داشت به گذشته‌ی بلک‌بری، یکی از معروف‌ترین شرکت‌ها که در دنیای مدرن گوشی، محصولاتی با صفحه‌کلید فیزیکی تولید می‌کرد.
اوایل همین هفته بود که کاربران و علاقه‌مندان به دنیای گوشی‌های هوشمند، علی‌رغم میل باطنی‌شان (برخی از آن‌ها) با یکی از محبوب‌ترین برندهای تولیدکننده‌ی گوشی در جهان وداع کردند. تمام آن محصولات جالب و دوست‌داشتنی که قبل از اندروید با آن صفحه‌کلیدهای فیزیکی آشنا تولید شدند اکنون دیگر کار نمی‌کنند، دسترسی آن‌ها به اینترنت قطع شده است، امکان ارسال پیام یا برقراری تماس، حتی به صورت اضطراری هم دیگر وجود ندارد.
۴ ژانویه‌ی ۲۰۲۲ پایانی بود بر گوشی‌های دوست‌داشتنی بلک‌بری که بیش از دو دهه در بازار وجود داشتند. محصولاتی که امضای کار آن‌ها، صفحه‌کلید فیزیکی بود که بلک‌بری برای آن‌ها در نظر می‌گرفت. همچنین گوشی‌های ساخت این شرکت از قابلیت پیام‌رسانی فوری بسیار پیشرفته بهره می‌بردند و غالبا برای کسانی که هدف آن‌ها کسب و کار بود ساخته می‌شدند، نه برای افراد عادی. هرچند حتی در این صورت هم بسیاری‌ها از آن استفاده می‌کردند و از عملکرد آن هم راضی بودند.
اما بلک‌بری سیستم‌عامل قدرتمندی برای ارائه به کاربران در اختیار نداشت. در مقایسه با iOS و اندروید که جنگ با ویندوز را دقیقا به خاطر همین سیستم‌عامل غنی از برنامه و بازی پیروز شدند، بلک‌بری هیچ حرفی برای گفتن نداشت و فقط به امنیت و سرعت بالای خود می‌نازید. اما این برای رقابت با بهترین‌ها کافی نبود.
بلک‌بری اما برای اینکه بتواند در بازار رقابت باقی بماند، ضرب‌المثل «اگر نمی‌توانید آن‌ها را شکست دهید، به‌شان ملحق شوید» را سرلوحه‌ی کار خود قرار داد و تصمیم گرفت با گوگل وارد همکاری شود. بعد از مدتی کالبدی آشنا را با روحی متفاوت در بازار شاهد بودیم؛ گوشی بلک‌بری با سیستم‌عامل اندروید! اتفاقی که کمتر کسی فکرش را هم می‌کرد که روزی رخ دهد. بخش سخت‌افزار بلک‌بری هم به شرکت TCL واگذار شد که البته این موضوع تغییری در ظاهر گوشی‌های این شرکت بوجود نیاورد.
قبل از اینکه این اتفاق رخ دهد، یعنی بلک‌بری با گوگل وارد همکاری شود، سیستم‌عامل بلک‌بری ۱۰ رونمایی شد. یک سیستم‌عامل کاملا جدید که از ژست‌های لمسی نیز پشتیبانی می‌کرد. این سیستم‌عامل اولین‌بار در گوشی بلک‌بری Z10 مورد استفاده قرار گرفت و به جهانیان معرفی شد اما در این گوشی خبری از صفحه کلید فیزیکی نبود. یک اتفاق بسیار بزرگ و غیر منتظره چرا که بلک‌بری را همه به‌خاطر صفحه کلید فیزیکی گوشی‌هایش می‌شناختند.
این اولین باری نبود که بلک‌بری در راستای حذف صفحه کلید فیزیکی تلاش کرد. بلک‌بری استورم را اگر به خاطر داشته باشید می‌دانید که یکی از عجیب‌ترین گوشی‌های بلک‌بری بود. شرکت آمریکایی تلاش کرد بازخورد کلیدها را در گوشی‌هایش نگه دارد اما دیگر خبری از آن صفحه کلید بزرگ نباشد. در نتیجه یک سری کلیدهای فیزیکی را روی نمایشگر تعبیه و فناوری مربوط به آن را SurePress نام‌گذاری کرد. بلک‌بری با این کار قصد داشت نمایشگر به صورت کلی به دو بخش تقسیم شود که یک بخش آن شامل کلیدهای فیزیکی بزرگ می‌شد. البته ایده‌ی ساخت چنین محصولی اگرچه به واقعیت تبدیل شد اما به موفقیت نرسید و سودی را برای شرکت به همراه نداشت.
عدم موفقیت اولین گوشی از این سری باعث شد بلک‌بری ۵ هم به عنوان سیستم‌عامل آن خیلی مورد توجه قرار نگیرد. هرچند خود سیستم‌عامل هم مشکلاتی نظیر عدم پاسخ به بازخوردهای لمسی داشت. همین مشکل بعدا برای سیستم‌عامل سیمبین هم بوجود آمد و اصرار نوکیا به استفاده از آن باعث نابودی شرکت فنلاندی شد. بلک‌بری بعد از این گوشی از مدل بعدی تحت عنوان استورم ۲ رونمایی کرد که دیگر در آن خبری از کلیدهای فیزیکی نبود اما شرکت تلاش کرد آن حس و حال کلیک خوردن را به هر صورت که بود در گوشی نگه دارد. این طراحی و نوآوری هم مورد استقبال کاربران قرار نگرفت، در نتیجه بلک‌بری مجبور شد محصول دیگری را راهی بازار کند.
چند سال بعد، بلک‌بری تلاش کرد یک روش دیگر را در طراحی محصولاتش در پیش بگیرد. از این رو سری Bold Touch راهی بازار شدند که اگرچه از صفحه کلید فیزیکی بهره می‌بردند اما نمایشگر آن‌ها هم از فرمان‌های لمسی پشتیبانی می‌کرد. این گوشی‌ها مبتنی بر سیستم‌عامل بلک‌بری ۷ بودند اما باز هم مشکلات قبلی تا حدودی پابرجا بودند. از لحاظ کیفیت هم نمایشگر ۲٬۸ اینچی این گوشی قادر نبود با بهترین‌های سال ۲۰۱۱ رقابت کند. بلک‌بری در آن سال‌ها از چند مدل دیگر تحت عنوان Curve و Torch هم رونمایی کرد اما هیچ یک از آن‌ها شرکت را به موفقیتی که انتظارش را می‌کشید نرساندند.
بعد از اینکه کار بلک‌بری با نسخه‌ی هفتم این سیستم‌عامل به بن‌بست رسید، شرکت آمریکایی تلاش کرد تا روی سیستم‌عامل تبلت‌هایش تمرکز کند. این تبلت‌ها منحصرا برای دریافت بازخوردهای لمسی طراحی شده بودند و انتظار می‌رفت در این زمینه عملکرد بسیار خوبی هم داشته باشند. سیستم‌عامل شرکت مبتنی بر سیستم‌عامل QNX بود که نخستین بار شرکت کانادایی QNX Software Systems آن را طراحی کرد اما بعدها بلک‌بری امتیاز آن را خرید. در سال ۲۰۱۰ برای اولین‌بار شاهد استفاده از این سیستم‌عامل در تبلت Playbook بلک‌بری بودیم.
جز یک مدل ۳G در سال ۲۰۱۱ و یک مدل ۴G در سال ۲۰۱۲، بلک‌بری هیچ تبلت دیگری از این سری رونمایی نکرد اما سیستم‌عامل تبلت‌های این شرکت به کار خود ادامه داد. البته نمی‌توانیم بگوییم با قدرت اما هرچه که بود بعدها هم شاهد حضور آن بودیم. برای مثال بلک‌بری ۱۰ که پیش‌تر هم به نام آن اشاره کردیم، سیستم‌عاملی مبتنی بر QNX بود که نخستین‌بار در گوشی Z10 مورد استفاده قرار گرفت. این سیستم‌عامل نسخه‌ی بهبودیافته‌ی آن چیزی بود که در تبلت‌ها بکار گرفته شد.
درباره‌ی QNX: این سیستم‌عامل بسیار شبیه به یونیکس بی‌درنگ است که بیشتر در زمینه‌هایی نظیر کنترل صنعتی، اجزای الکترومکانیکی اتوماسیون، ابزارآلات پزشکی، سیستم‌های دفاعی، نیروگاه‌های هسته‌ای و خودروها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. ماهیت لحظه‌ای بودن این سیستم‌عامل باعث شد شرکت‌هایی نظیر فورد از آن برای سیستم‌هایی نظیر کروز کنترل، ABS و … ماشین‌های خود استفاده کنند.
در کنار بلک‌بری Z10 اما از یک گوشی دیگر تحت عنوان بلک‌بری Q10 نیز رونمایی شد. یک گوشی میان‌رده که شرکت از آن به عنوان یک پشتیبان استفاده کرد تا اگر Z10 با نمایشگر تمام لمسی خود نتوانست در بازار موفقیتی کسب کند، این گوشی با همان صفحه کلید فیزیکی معروف بتواند این کار را انجام دهد. چند ماه بعد هم یک مدل ارزان‌قیمت‌تر تحت عنوان بلک‌بری Q5 راهی بازار شد.
بهترین و قدرتمندترین گوشی از این سری، بلک‌بری Z30 بود که در سال ۲۰۱۳ رونمایی و راهی بازار شد. این گوشی از نمایشگر ۵٫۰ اینچی با پنلی از جنس AMOLED بهره می‌برد که در مقایسه با Z10 از تراشه ی سریع‌تر و قدرتمندتر اسنپدراگون S4 پرو، باتری بزرگ‌تر و یک سری بهبودی‌های دیگر برخوردار بود.
اما می‌رسیم به گوشی بلک‌بری پاسپورت، یکی از عجیب‌ترین گوشی‌هایی که بلک‌بری در تمام طول فعالیت خود در زمینه‌ی تولید گوشی‌های هوشمند طراحی و روانه‌ی بازار کرد. این گوشی طراحی بسیار جالب و در عین حال عجیبی داشت. نسبت تصویر این نمایشگر ۱:۱ بود. این میزان را مقایسه کنید با ۱۹:۹ یا ۲۰:۹ در نمایشگرهای امروزی تا متوجه شوید بلک‌بری پاسپورت چه محصول عجیبی بود. این گوشی که حدودا ۹۰٫۳ میلی‌متر عرض و ۹٫۳ میلی‌متر ضخامت داشت به شکل عجیب و غریبی بزرگ و بددست بود. مورد منفی دیگر را باید نمایشگر ۴٫۵ اینچی آن به حساب بیاوریم که آنقدرها هم بزرگ به نظر نمی‌رسید. روی نمایشگر این گوشی از گلکسی S5 هم فضای کمتری برای کار وجود داشت.
اگرچه بلک‌بری برای این گوشی از صفحه‌کلید فیزیکی QWERTY معروف خود استفاده کرد اما گوشی آنقدر عریض بود که حتی با دو دست هم می‌شد به‌راحتی با آن کار کرد. از طرفی گوشی یک‌جورهایی کوچک هم بود. مثلا صفحه‌کلید آن از ۲۶ حرف بهره می‌برد که شامل اسپیس‌بار، اینتر و دلیت می‌شد اما خبری از اعداد نبود و کاربر برای تایپ عدد مجبور بود از صفحه‌ی لمسی کمک بگیرد. آنچه که تجربه‌ی تایپ کردن روی بلک‌بری پاسپورت را به فرایندی فوق‌العاده لذت‌بخش تبدیل کرد، سیستم حدس کلمات بسیار قدرتمندی بود که شرکت برای آن در نظر گرفت که از تکنیک بسیار جالبی هم استفاده می‌کرد.
صفحه‌کلید فیزیکی بکار رفته در این گوشی به لمس هم حساس بود. یعنی می‌شد از آن به عنوان یک تاچ‌پد برای حرکت دادن نشان‌گر متن هم استفاده کرد. برای استفاده از کلمه‌ی پیشنهادی هم کافی بود درست در زیر همان کلمه، روی صفحه‌کلید به سمت بالا سوایپ می‌کردید تا آن را انتخاب کند.
بلک‌بری پاسپورت از طراحی واقعا منحصر بفردی بهره می‌برد. صفحه‌کلید آنقدری بزرگ بود که کاربر را مجاب می‌کرد حتما با دو دست از گوشی استفاده کند. در واقع این گوشی بیشتر شبیه به یک تبلت کوچک بود تا گوشی بزرگ. اما علی‌رغم تمام این موارد و حتی تکنیک‌های هوشمندانه‌ای که شرکت در نظر گرفت تا بلک‌بری پاسپورت تجربه‌ای کم‌نظیر در زمینه‌ی تایپ برای کاربران رقم بزند، این گوشی اصلا مورد استقبال کاربران قرار نگرفت و نمی‌توانیم هم بگوییم به آن کم‌لطفی شد.
می‌رسیم به مدل‌های دیگر و اول هم با بلک‌بری پریو (Priv) شروع می‌کنیم. اولین گوشی بلک‌بری با سیستم‌عامل اندروید و اولین محصولی که شرکت تلاش کرد به وسیله‌ی آن، ماجراجویی جدید خود را آغاز کند. دو مدل بعد از این گوشی که به‌ترتیب با نام‌های DTEK50 و DTEK60 در دسترس قرار گرفتند در نتیجه‌ی همکاری بلک‌بری با TCL ساخته شدند اما برای مدل‌های بعدی، TCL فرایند ساخت را برعهده گرفت و صفر تا صد کار را خودش پیش برد (در واقع باید DTEK60 را یک مدل بهبود یافته‌ی TCL آلکاتل Idol 4S بدانیم).
بر می‌گردیم به بلک‌بری پریو. این گوشی هر کمبودی که پاسپورت داشت را جبران کرد. برای مثال نمایشگری ۵٫۴ اینچی از نوع AMOLED داشت، نسبت تصویر در آن به ۱۶:۹ می‌رسید و صفحه‌کلید کوچک و معقولی هم به صورت فیزیکی در زیر نمایشگر آن دیده می‌شد که به صورت کشویی باز و بسته می‌شد. این گوشی که ۷۷٫۲ میلی‌متر ضخامت داشت خیلی باریک نبود اما می‌شد با یک دست با آن کار کرد و آن را نگه داشت.
اگرچه سیستم‌عامل بلک‌بری ۱۰ در پاسپورت از اپلیکیشن‌های اندرویدی هم پشتیبانی می‌کرد اما این قابلیت هیچوقت به آن صورتی که کاربران انتظار داشتند کار نکرد چرا که برای دانلود اپلیکیشن‌ها به یک فروشگاه شخص ثالث نظیر آمازون نیاز بود. البته پریو با بهره‌مندی از اندروید ۵.۱ به صورت کامل به گوگل‌پلی دسترسی داشت و کاربران آن می‌توانستند بدون هیچ مشکلی، به صورت مستقیم از فروشگاه خود گوگل به دانلود یا خرید نرم‌افزارهای مورد نیاز خود اقدام کنند. همچنین پشتیبانی از سرویس‌ها و خدمات امنیتی بلک‌بری هم در این گوشی دیده می‌شد اما این قابلیت‌ها هیچگاه نتوانستند به آن اندازه که بلک‌بری به صورت مستقل کار می‌کرد جلب توجه کنند.
اندرویدی هم که در بلک‌بری پریو به عنوان سیستم‌عامل پیش‌فرض قرار داده شده بود تقریبا تجربه‌ای مشابه اندروید استوک را ارائه می‌داد. البته بلک‌بری تلاش کرد تا یک سری از بهترین ویژگی‌ها نظیر بلک‌بری هاب از سیستم‌عامل اختصاصی خود را در آن قرار دهد اما باز هم چیزی تغییر نکرد. تمام کارهای مربوط به برقراری تماس، ارسال پیام و مواردی از این دست درون هاب قرار داشت اما چون بعد از مدتی اپلیکیشن‌های پیام‌رسان نظیر واتساپ روی کار آمدند، هاب دیگر قدرت و ضرورت خود را از دست داد.
زمانی کاربران زیادی در پیام‌رسان بلک‌بری حضور داشتند اما چون این پیام‌رسان منحصرا برای گوشی‌های بلک‌بری طراحی شده بود و از طرفی این گوشی‌ها سهم بسیار کمی از بازار را به خود اختصاص داده بودند، به همین خاطر این پیام رسان خاطره‌انگیز هم از یادها رفت. در سال ۲۰۱۳ البته این پیام‌رسان برای اندروید و iOS هم عرضه شد تا برای اولین‌بار روی سخت‌افزاری غیر از سخت‌افزار بلک‌بری امکان استفاده از آن فراهم باشد. البته دیگر خیلی دیر شده بود چرا که کسی از آن استفاده نمی‌کرد و در واقع باید آن را تلاشی نافرجام از سوی بلک‌بری بدانیم.
در سال ۲۰۲۰ اما راه بلک‌بری و TCL از یکدیگر جدا شد. این پایانی بود بر دوران گوشی‌های بلک‌بری. البته به نظر می‌رسد فعلا اینطور است. در حال حاضر یک شرکت تحت عنوان Onward Mobility قول داده گوشی‌های بلک‌بری را از نو تولید و روانه‌ی بازار کند. آن هم با صفحه‌کلید فیزیکی. اما تاکنون اقدام خاصی را از سوی این شرکت شاهد نبودیم. حتی قرار بود یک محصول تا پایان سال ۲۰۲۱ رسما رونمایی شود که این اتفاق هم رخ نداد تا بلک‌بری بار دیگر در سراشیبی قرار بگیرد.
در حال حاضر تنها کاری که می‌توان انجام داد این است که خاطرات‌مان با گوشی‌های بلک‌بری را مرور کنیم. محصولاتی عالی و منحصر بفرد که برای معروف شدن، بیش از حد عجیب بودند. البته در ابتدای متن گفتیم گوشی‌های بلک‌بری از کار افتاده‌اند؛ مدل‌های مجهز به اندروید همچنان به کار خود ادامه می‌دهد اما بعید به نظر می‌رسد در اطراف‌تان کسی باشد که از چنین گوشی استفاده کند.
- گوشی‌های موبایل عجیب با برند‌هایی غیرمنتظره؛ بخش چهارم (لامبورگینی، فراری و…)
- بدترین موبایل‌های تاریخ؛ از بمب ساعتی سامسونگ تا گوشی گرد موتورولا
منبع: GSMArena
من بلک بری پریو دارم.با گوشی های روز قابل قیاس نیست ولی داشتنش حس خوبی بهت میده.البته گوشی مخصوص اینترنتم سامسونگ نوت دهه.