راهنمای کامل نگهداری و تکثیر گل چمچهای (اسپاتیفیلوم) در خانه
گل چمچهای گونه‌ای همیشه سبز و گرمسیری از خانواده‌ی شیپوریان و اسپاتیفیلوم و یکی از محبوب‌ترین گیاهان آپارتمانی است که گل می‌دهد. این گیاه آپارتمانی زیبا را بیشتر از هر چیز به گل‌های سفید و زیبایش می‌شناسند. در ادامه با دیجی‌کالا مگ همراه باشید تا روش‌های نگهداری از گل چمچهای را یاد بگیرید.
گل چمچهای یا اسپاتیفیلوم چیست؟
گل چمچهای از خانواده‌ی اسپاتیفیلوم است. آن را به‌عنوان گیاه آپارتمانی نگهداری می‌کنند و اگر محیط مناسبی برای رشد آن فراهم کنید، گل‌های زیبایی می‌دهد. گل‌های سفید و شیپوری این گیاه روی ساقه‌هایی بالاتر از برگ‌های سبز آن قرار می‌گیرند. این گیاه برگ‌های براق و بیضی‌شکل دارد. گیاهی که به‌خوبی از آن نگهداری شود می‌تواند دو بار در سال گل بدهد. گل‌ها معمولا عمر طولانی دارند به همین دلیل چند ماه از سال می‌توانید از دیدن گل‌های زیبای این گیاه لذت ببرید.
این گیاه اگر در باغ‌های مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری کاشته شود یعنی در محیط طبیعی خود رشد کند معمولا در بهار وقتی هوا هنوز خنک است کاشته می‌شود. اگر می‌خواهید آن را به‌عنوان گیاه آپارتمانی نگهداری کنید، هر زمان از سال می‌توانید آن را بخرید و به خانه بیاورید.
وقتی گل چمچهای را از گلخانه به خانه منتقل می‌کنید باید مراقب باشید که دمای محیط آن به یک‌باره کاهش پیدا نکند چون در برابر سرد شدن هوا بسیار حساس است. این گیاه معمولا رشد ملایمی دارد و رسیدن گیاه به بلوغ و بالندگی‌اش تقریبا سه سال طول می‌کشد.
گل چمچهای یکی از گیاهانی است که به‌عنوان گیاه مسموم‌کننده برای انسان و حیوانات خانگی شناخته می‌شود.
جدول اطلاعات کلی درباره‌ی گل چمچهای
| نام رایج | گل چمچهای، اسپات‌لیلی، لیلی صلح |
| نام علمی | Spathiphyllum spp |
| نوع گیاه | گیاه گرمسیری گل‌دار |
| اندازه‌ی گیاه | ۳۰ تا ۹۰ سانتی‌متر ارتفاع، در فضای باز تا ۱۸۰ سانتی‌متر هم می‌رسد. |
| نیاز به نور خورشید | نیمه‌سایه |
| نوع خاک | مرطوب با زهکشی خوب |
| pH خاک | اسیدی |
| زمان گل‌دهی | بهار |
| رنگ گل | سفید یا زرد |
| مسموم‌کنندگی | سمی برای سگ، گربه و انسان |
مراقبت از گل چمچهای
این گیاه زیبا بیشتر به‌عنوان یک گیاه آپارتمانی نگهداری می‌شود چون در بیشتر مناطق آب‌وهوایی، برای نگهداری در فضای باز و کاشتن در باغ و باغچه مناسب نیست. البته در ماه‌های گرم سال، گل چمچهای کاشته شده در گلدان را می‌توانید به فضای بیرون منتقل کنید. اما به محض اینکه دمای هوا کاسته می‌شود، باید گیاه را فورا به داخل خانه برگردانید.
گل چمچهای خاکی که رطوبت متوسطی داشته باشد ترجیح می‌دهد و دوست دارد نور آفتاب را به شکل فیلترشده و غیرمستقیم دریافت کند. شرایط محیط اطراف این گیاه آپارتمانی باید همیشه متعادل باشد.
این گیاه به بسیاری از آفت‌ها و مشکلات رایج گیاهان آپارتمانی دچار نمی‌شود. البته گاهی اوقات ممکن است دچار حمله‌ی آفت‌هایی مثل شپشک و شپشک آردی شود. برای از بین بردن این آفات هم کار سختی در پیش رو ندارید. با روغن‌ها یا صابون‌های مخصوص دور کردن آفات می‌توانید آن را از بین ببرید تا گیاهی سالم و شاداب داشته باشید.
نور مناسب
گل چمچهای گیاهی سایه‌دوست است و در محیط بومی خود در محیط‌هایی که نیمه‌سایه باشند رشد می‌کند. اما وقتی آن را در فضای داخلی خانه نگهداری می‌کنید، به نور بیشتری نیاز دارند. این نور نباید نور مستقیم آفتاب باشد بلکه باید نور فیلتر شده مثلا از پشت پرده باشد. البته بعضی از انواع این گیاه در برابر تابش مستقیم نور آفتاب، تحمل بیشتری دارند.
اگر برگ‌های گیاه پیچ خورد یا کم‌رنگ شد به این معنا است که گیاه، نور زیادی دریافت می‌کند. سوختن لبه‌های برگ‌ها هم نشان می‌دهد که گیاه نور مستقیم زیادی دریافت می‌کند. اگر این شرایط برای گیاه پیش آمد، آن را به مکانی که سایه‌تر باشد منتقل کنید. معمولا با حل شدن مشکل، برگ‌های گیاه دوباره شاداب و سالم می‌شوند.
خاک
گل چمچهای خاک سبک و غنی را دوست دارد که حاوی مواد ارگانیک زیاد باشد. خاک‌های سبک گلدان معمولا انتخاب خوبی برای کاشت گل چمچهای هستند. این گیاه در محیط بومی خود در زیر سایه درختان استوایی رشد می‌کند. به همین دلیل، خاک این گیاه در محیط بومی همیشه پر از برگ‌های خشک و پوسیده‌ی گیاهان دیگر است. اگر می‌خواهید گیاه شما هم رشد خوبی داشته باشد، می‌توانید همین شرایط را برای خاک گلدان فراهم کنید.
اطمینان حاصل کنید که خاک گلدان، زهکشی خوبی دارد و گیاه را در گلدان‌های سفالی بکارید که رطوبت اضافه را پس می‌دهند.
آب
گل چمچهای ترجیح می‌دهد که به جای آب دادن بیش از حد، با آب کمتری زندگی گند. پس مراقب باشید که گلدان را فقط وقتی آب بدهید که خاک آن حداقل تا دو سانتی‌متر از سطح، خشک شده باشد. در فصل تابستان حتما باید به‌طور مرتب این گیاه را غبارپاشی کنید چون گل چمچهای در محیطی که رطوبت بیشتری دارد، بهتر رشد می‌کند درست مثل محیط‌های جنگل‌های بارانی.
در فصل زمستان باید تعداد دفعات آب دادن به گیاه را کاهش دهید ولی هرگز اجازه ندهید که خاک گلدان به طور کامل خشک شود.
اگر آبی که در خانه دارید آب کلر زده است، بهتر است که از آب تصفیه‌شده و بدون کلر مثلا آب جوشیده استفاده کنید. می‌توانید آبی که قرار است به گلدان بدهید، چند روز در محیط بگذارید تا کلر موجود در آن تبخیر و خارج شود. بعدا این آب بدون کلر را پای گلدان بریزید.
دمای هوا و رطوبت مناسب
این گیاه دمای هوای نسبتا گرم و محیط مرطوب را ترجیح می‌دهد. برای نگهداری از این گیاه باید مراقب باشید که در معرض وزش باد سرد از درز درها و پنجره‌ها قرار نگیرد و دمای محیط نگهداری آن نباید از ۱۲ درجه کمتر شود. این گیاه اگر در معرض آب‌وهوای سرد و طولانی قرار بگیرد خیلی زود از بین می‌رود. میانگین دمای مناسب برای نگهداری این گیاه بین ۲۰ تا ۲۵ درجه است.
برای تأمین رطوبت ضروری گیاه هم برگ‌های ان را هر هفته با آب مقطر یا آبی که املاح و کلر نداشته باشد، غبارپاشی کنید. این کار را در فصل رشد یعنی در تابستان حتما انجام دهید.
کود
این گیاه از کود دادن گاه‌به‌گاه استقبال می‌کند. کود دادن باعث می‌شود که گیاهی قوی و مستحکم داشته باشید که به‌صورت فصلی، گل هم می‌دهد. در تابستان می‌توانید هر هفته به آن کود بدهید یا از کودهایی استفاده کنید که به‌آرامی در خاک پخش می‌شوند. این کودها را در اول فصل رشد، پای گیاه بریزید. در زمستان لازم نیست به آن کود بدهید چون این فصل، در واقع فصل رشد گیاه نیست.
انواع گل چمچهای
این گیاه معمولا زیاد پیوند زده می‌شود و به همین دلیل انواع مختلفی دارد که بسیاری از آن‌ها محبوب هستند و به‌عنوان گیاه آپارتمانی نگهداری می‌شوند. اندازه‌ی آن‌ها از گل‌های مینیاتوری گرفته تا گل‌های بسیار بزرگ، متغیر است. رنگ برگ‌های آن‌ها هم تغییر می‌کند. مثلا برخی از انواع آن برگ‌های سبز تیره و گل‌های سفید دارند و برخی دیگر برگ‌های طلایی می‌دهند. از رایج‌ترین انواع آن می‌توان نمونه‌های زیر را نام برد.
اسپاتیفیلوم Power Petite
این گیاه نسبتا کوچک است و برگ‌های دورنگ دارد. ارتفاع آن حداکثر به ۴۰ سانتی‌متر می‌رسد.
S. ‘Mauna Loa Supreme
این مدل بسیار رایج است و ارتفاع آن بین ۹۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر است. این مدل برگ‌های بزرگی دارد که عرض آن به ۲۰ سانتی‌متر هم می‌رسد.
S. ‘Sensation’
این مدل بزرگ‌ترین نوع گل چمچهای است و ارتفاع آن به ۱۸۰ سانتی‌متر هم می‌رسد. طول برگ‌های آن هم ۲۵ سانتی‌متر است.
S. ‘Mojo’
این مدل برگ‌های بزرگ با رنگ سبز خیره‌کننده‌ای دارد.
S. ‘Golden Delicious’
این مدل از گل چمچهای برگ‌های سبز و طلایی زیبایی دارد.
S. ‘Starlight’
برگ‌های این مدل باریک است و حاشیه‌ی بزرگی دارد و چندین گل می‌دهد. یک گیاه متوسط از این مدل گاهی تا ۲۰ گل هم می‌دهد.
تکثیر گل چمچهای
این گیاه را معمولا با تقسیم کردن تکثیر می‌کنند. یعنی موقع تعویض گلدان می‌توانید قسمتی از گیاه را جدا کرده و در گلدان دیگر بکارید. این کار را در هر فصلی می‌توانید انجام دهید. برای تکثیر به این روش، گیاه را کامل بررسی کنید تا شاخه‌های تازه منشعب شده از پای گیاه مادر را پیدا کنید.
برای تکثیر کردن گیاه، مراحل زیر را دنبال کنید؛
۱. کل گیاه را از گلدان خارج کنید و شاخه‌ی تازه‌ی منشعب شده را همراه با ریشه‌اش از گیاه اصلی جدا کنید. حتی می‌توانید بخش‌هایی از ریشه‌ی اصلی گیاه را هم با آن جدا کنید. هر قسمتی از گیاه که دو یا چند برگ دارد و دارای ریشه‌ی متصل به ریشه‌ی اصلی است، معمولا با موفقیت تکثیر می‌شود.
۲. یک گلدان با عمق حدود ۲۰ سانتی‌متر را با خاک تازه‌ی گلدان پر کنید. این خاک باید مرطوب باشد ولی نباید بیش از اندازه آب داشته باشد.
۳. شاخه‌ها جدا شده را فورا داخل این خاک بکارید و آن را آب بدهید.
۴. گلدان را جایی بگذارید که گرم باشد و نور خوبی دریافت کند. ریشه‌ها در کمتر از یک ماه قدرت می‌گیرند و رشد گیاه آغاز می‌شود.
تعویض گلدان اسپاتیفیلوم
اگر متوجه شدید که فضای گلدان برای ریشه‌های گیاه چمچهای کوچک شده است باید آن را به گلدان بزرگ‌تری منتقل کنید. برای تعویض گلدان باید در اوایل فصل بهار اقدام کنید. همیشه از خاک گلدان مرغوب استفاده کنید و دقت کنید که هم خاک و هم گلدان، زهکشی خوبی داشته باشند.
چکار کنیم که اسپاتیفیلوم گل بدهد؟
این گیاه معمولا در فضای داخلی خانه به‌سختی گل می‌دهد. گاهی اوقات حتی شادترین و سالم‌ترین گیاهان هم در جایی غیر از محیط بومی خود یعنی در نواحی گرمسیری و جنگل‌های بارانی، گل می‌دهند. با وجود این، اگر دوست دارید که گیاه آپارتمانی شما در فضای داخلی خانه هم گل بدهد، باید تلاش کنید تا محیطی کاملا ایدئال و شرایطی شبیه به زیستگاه بومی این گیاه را فراهم کنید. از نظر رطوبت، توزیع نور و کوددهی منظم، باید به دقت شرایط گیاه را بررسی کنید. شاید فضایی مثل گلخانه‌ها یا پاسیوها که در برخی از خانه‌ها وجود دارد، موقعیت مناسبی برای گل دادن این گیاه را فراهم کند.
سؤالات رایج درباره‌ی نگهداری از گل چمچهای
درباره‌ی این گیاه آپارتمانی و نگهداری از آن سؤال‌های زیادی برای علاقه‌مندان به گیاهان آپارتمانی مطرح می‌شود. مثلا:
آیا نگهداری از این گیاه کار سختی است؟
نگهداری از اسپاتیفیلوم کمی سخت است و چندان راحت به نظر نمی‌رسد. این گیاه نسبت به سایر گیاهان آپارتمانی رایج، به توجه و مراقبت بیشتری نیاز دارد. علاوه بر مرتب کود دادن به گیاه باید مراقب باشید که نه زیاد نور بگیرد نه کم. در آب دادن به گیاه هم نباید زیاده‌روی کنید و در عین حال، نباید خشک بماند.
سرعت رشد گل چمچهای چقدر است؟
سرعت رشد این گیاه تقریبا کم است. بین سه تا پنج سال طول می‌کشد که گیاه به بیشترین اندازه‌ی خود برسد.
آیا گل چمچهای را می‌توان در فضای داخلی خانه پرورش داد؟
این گیاه در بسیاری از منطق آب‌وهوایی در فضای باز دوام نمی‌آورد. به همین دلیل بیشتر به‌عنوان گیاه آپارتمانی شناخته می‌شود. تا زمانی که بتوانید شرایطی شبیه محیط بومی گیاه را برایش فراهم کنید، می‌توانید از زیبایی خیره‌کننده‌ی آن در فضاهای بسته مثل خانه و محل کار لذت ببرید.
مشکلات رایج گل چمچهای
نگهداری ناصحیح از گیاه باعث ایجاد مشکلاتی می‌شود که تقریبا همه‌ی آن‌ها به‌راحتی حل می‌شوند.
گل ندادن
یکی از مشکلات رایجی که باعث ناامیدی افراد از نگهداری این گیاه می‌شود، گل ندادن آن است. اگر گل چمچهای نور کافی دریافت نکند، احتمال گل دادن آن کم می‌شود. این گیاه در برابر نور کم، دوام خوبی دارد ولی این مقاومت به این معنا نیست که آن را در جای تاریک نگهداری کنید. برای اینکه گیاه کل بدهد باید آن را به محیط پرنور منتقل کنید تا نور زیاد و غیرمستقیم دریافت کند.
گل‌های سبزرنگ، گل‌های ضعیف یا به‌کلی گل ندادن گیاه ممکن است به خاطر کمبود مواد مغذی هم باشد. اگر گل‌های سبزرنگ می‌دهد مقدار کود را کاهش دهید. اگر گیاه گل نمی‌دهد یا گل‌های ضعیفی دارد، از کود مخصوص گیاهان آپارتمانی استفاده کنید. این کودها مقدار زیادی فسفر دارند که برای گل دادن گیاه لازم است.
قهوه‌ای شدن نوک برگ‌ها
یکی دیگر از مشکلات این گیاه، قهوه‌ای شدن نوک برگ‌ها است. این مشکل معمولا چند دلیل دارد؛ نور بیش از اندازه، کود دادن بیش‌ازحد، کمبود آب و رطوبت کم در محیط اطراف گلدان. برای افزایش رطوبت گیاه، یک سینی حاوی سنگریزه و آب در کنار آن قرار دهید یا گیاه را مرتب غبارپاشی کنید.
زرد شدن برگ‌ها
زرد شدن برگ ها اگر به خاطر کهنه شدن برگ باشد، طبیعی است. اما اگر برگ‌های تازه زرد می‌شوند احتمالا به خاطر آب دادن بیش‌از‌اندازه یا آب دادن کمتر از مقدار نیاز گیاه است.
آفت‌ها
شپشک و شپشک آردی اگر فرصت پیدا کنند خیلی زود روی برگ‌های گیاهان آپارتمانی جا خوش می‌کنند. برای از بین بردن این آفت‌ها، با یک دستمال نرم و مرطوب آغشته به صابون‌های آفت‌کش، برگ‌ها را تمیز کنید. گاهی لازم است چندین بار این کار را انجام دهید. گیاه آفت‌زده را از سایر گیاهان جدا کنید تا باعث آلوده شدن آن‌ها نشود.
حقایق جالب درباره گل چمچهای
- یکی از نام‌های رایج این گیاه، لیلی صلح است. دلیل این نام‌گذاری گل‌های سفیدی است که این گیاه می‌دهد و معمولا در ارتفاع بیشتری نسبت به برگ‌ها قرار می‌گیرند؛ درست مثل یک پرچم سفید صلح.
- با وجود اسم لیلی، این گیاه ربطی به خانواده‌ی لیلی‌ها یا لیلیوم‌ها ندارد.
