توهم؛ خطاهای ذهن چگونه توجیه می‌شوند؟
توهمات، ادراکات حسی هستند که در غیاب محرک ظاهر می‌شوند. اگر چه توهم اغلب با بیماری‌هایی مثل اسکیزوفرنی در ارتباط است، اما پدیده‌ی توهم می‌تواند در نبود سلامت روان هم رخ دهد. اما چه چیزی این اتفاقات غیر طبیعی را توجیه می‌کند؟ با دیجی‌کالا مگ همراه باشید.
انواع توهم
انواع زیادی از توهم وجود دارند که عبارت‌اند از توهم بینایی (توهم بصری)، توهم شنوایی (توهم صدا)، توهم بویایی (توهم بو)، توهم چشایی (توهم مزه) یا توهم بساوایی (توهم لمسی).
برای هر کدام از حواس ما، شکلی از توهم وجود دارد. دلیل این امر این است که توهمات در واقع «حس‌های روح» هستند؛ یعنی درک و احساس محرک در نبود محرک واقعی خارجی.
اغلب وقتی افراد دچار توهم می‌شوند، آن را با بیماری‌هایی همراه با روان‌پریشی مثل اسکیزوفرنی یا اختلالات عصبی‌شناختی مثل اشکال مختلف زوال عقل مرتبط می‌دانند.
توهم به استفاده از داروهای روان‌گردان مثل ال‌اس‌دی (LSD) و دی‌ام‌تی (DMT) ربط داده می‌شود.
اما توهم همیشه در اثر اختلالات روان‌پریشانه یا داروهای روان‌گردان ایجاد نمی‌شود. توهم گاهی در نبود این فاکتورها هم رخ می‌دهد.
پس چه چیزی باعث ایجاد توهم می‌شود؟ این پدیده چقدر شایع است و چه نقشی را درباره‌ی خودمان به ما یاد می‌دهد؟ در ادامه این ویژگی خاص را بررسی می‌کنیم.
توهم بیشتر از آنچه ما فکر می‌کنیم، اتفاق می‌افتد
مطالعه‌ای که در British Journal of Psychiatry در سال ۲۰۱۷ منتشر شد، نشان داد که توهم در بین افراد بدون اختلالات روانی، نسبت به تصوری که دانشمندان قبلا داشتند، خیلی شایع‌تر است.
مؤلفین مقاله‌ی مذکور یعنی دکتر ایان کلر از کالج سلطنتی جراحان ایرلند و دکتر جردن دویلدر از دانشگاه مریلند بالتیمور، اطلاعاتی که از طریق نظرسنجی عوارض روان‌پزشکی بزرگسالان در سال ۲۰۰۷ به دست آورده بودند، آنالیز کردند. این نظرسنجی، یک بررسی شاخص ملی از سلامت روانی در انگلستان است.
این داده‌ها شامل اطلاعاتی درباره‌ی سلامت روانی ۷۴۰۳ فرد ۱۶ ساله و بزرگتر در طول یک سال است. دکتر کلر و دکتر دویلدر دریافتند که توهم بینایی و شنوایی، تقریبا در بین شرکت‌کنندگان دارای اختلال شخصیت مرزی و شرکت‌کنندگان دارای بیماری روانی غیر روان‌پریشانه به یک اندازه شایع بود.
همچنین آن‌ها دریافتند که بیشتر از ۴ درصد تمام پاسخ‌دهندگان نظرسنجی (از جمله افرادی که مشکل سلامت روان تشخیص داده شده نداشتند) گزارش دادند که توهم بینایی و شنوایی را تجربه می‌کنند.
دکتر کلر در مصاحبه‌ای برای مجله‌ی بین‌المللی تایمز اظهار داشت که توهم نسبت به آنچه افراد فکر می‌کنند شایع‌تر است. تجربه‌ی توهم ممکن است ترسناک باشد و تعداد کمی از افراد به صراحت درباره‌ی آن صحبت می‌کنند.
او افزود: «تحقیقات ما بسیار ارزشمند است، زیرا می‌تواند به افراد نشان دهد که تنها نیستند و اینکه داشتن این علائم لزوما با داشتن اختلال سلامت روان همراه نیست. این تحقیق در واقع تابوها را می‌شکند.»
تحقیقات منتشر شده در Scandinavian Journal of Psychology در سال ۲۰۱۵ هم نشان داد که توهم شنوایی به طرز شگفت‌آوری در نمونه‌ی معرف جامعه عمومی در نروژ شایع بود. احتمال بروز توهم شنوایی در دوران زندگی یک گروه ۲۵۳۳ نفره، ۳٫۷ درصد تخمین زده شد.
به نظر می‌رسد که بوهای کاذب هم نسبت به آنچه مردم فکر می‌کنند بسیار شایع‌تر است. در سال ۲۰۱۸ مطالعه‌ی منتشر شده در مجله‌ی «جراحی گوش و حلق و بینی – جراحی سر و گردن» نشان داد که ۵٫۶ درصد افراد ۴۰ سال و بالاتر، درک بوی کاذب را تجربه کرده‌اند. این درصد بر اساس داده‌های یک گروه ۷۴۱۷ نفره از شرکت‌کنندگان با میانگین سنی ۵۸ سال بود. با این حال درباره‌ی توضیح این پدیده‌ی توهم، محققان حرف زیادی برای گفتن نداشتند.
علل درک بوی کاذب مشخص نیست. دکتر کاتلین بینبریج و مسؤول تحقیقات از مؤسسه‌ی ملی ناشنوایی و اختلالات ارتباطی در مؤسسات ملی بهداشت ایلات متحده (NIH) در شهر بتزدا در مریلند می‌گوید این مشکل ممکن است به سلول‌های حسی بیش از حد فعال بویایی در حفره‌ی بینی مربوط باشد یا شاید به اشکال در عملکرد بخشی از مغز که سیگنال‌های بو را استنتاج می‌کنند.
مکانیسم‌های بالقوه‌ی توهم را بشناسید
محققان در تلاش بوده‌اند که درک بهتری از مکانیسم‌های بیولوژیک را ورای انواع مختلف توهم بسازند. در سال ۲۰۱۹، محققان دانشگاه اورگن شهر یوجین، مطالعه‌ای را روی موش‌ها به انجام رساندند تا دریابند که توهمات چطور در مغز شکل می‌گیرند.
این مطالعه که در مجله‌ی گزارش‌های سلولی به چاپ رسید، چندین یافته‌ی شگفت‌انگیز را آشکار کرد. زمانی که محققان با تزریق ماده‌ی توهم‌زا در این جوندگان، توهم بینایی را در آن‌ها ایجاد کردند، متوجه شدند انتظاری که آن‌ها از تأثیر ماده‌ی توهم‌زا در مغز حیوان داشتند برآورده نشد.
محققان مشاهده کردند که موش‌های توهم‌زده، سیگنال‌های کمتری را بین نورون‌های قشر بصری (ناحیه‌ای از مغز که با تفسیر اطلاعات تصویری مرتبط است) تجربه کردند.
ممکن است تصور بر این باشد که توهمات بینایی در اثر فعالیت شدید نورون‌های مغز یا نبود تطابق سیگنال‌ها رخ می‌دهند. اما محققان از این پی بردن به این موضوع که یک داروی روان‌گردان بر خلاف انتظار، منجر به کاهش فعالیت در قشر بصری مغز می‌شود، غافلگیر شدند.
با وجود تعجب اولیه، محقق ارشد این مطالعه، پروفسور کریس نیل خاطر نشان می‌کند که منطقی است که توهمات بینایی باید به این روش در مغز شکل بگیرند.
او توضیح می‌دهد که درک آنچه در جهان در حال اتفاق است، عبارت است از تعادل بین دریافت اطلاعات و تفسیر فرد درباره‌ی آن‌ها. اگر به وقایعی که اطراف شما در حال رخ دادن هستند زیاد اهمیت نمی‌دهید اما آن‌ها را بیش از حد تفسیر می‌کنید، این می‌تواند به توهم منجر شود.
همچنین تحقیقات بسیاری درباره‌ی علل و مکانیسم‌های مرتبط با توهمات شنوایی (از شگفت انگیزترین انواع حس‌های روح) وجود دارد.
برای نمونه، مطالعه‌ای منتشر شده در مجله‌ی eLife در سال ۲۰۱۷، به درک این موضوع کمک می‌کند که چطور و چرا بعضی افراد ممکن است فکر کنند صداهایی را می‌شوند که واقعا وجود ندارند.
بر اساس گفته‌های محققان این مطالعه، این امر ممکن است نتیجه‌ی خطا یا اختلال عملکرد در فرایند گفت‌وگوی درونی و تمایز آن با بلند حرف زدن باشد.
محققان توضیح می‌دهند که وقتی افراد با صدای بلند حرف می‌زنند، مغز دو کار را انجام می‌دهد. اول این که مغز، دستورالعمل‌هایی را به تارهای صوتی، زبان و لب‌ها یعنی دستگاه صوتی ما می‌فرستد تا این دستورالعمل‌ها را در مسیر درست هدایت کرده و دستگاه صوتی بتواند صداهای صحیح را تلفظ کند. در عین حال و هم‌زمان، مغز یک کپی داخلی هم از این دستورالعمل‌ها تولید می‌کند که دانشمندان به آن «کپی وابران» (Efference Copy) می‌گویند. این کپی با ارسال دستورالعمل‌هایی به نواحی مغز که با شنوایی مرتبط است، امکان پیش‌بینی صداهایی را می‌دهد که دستگاه صوتی ما در شرف تولید آن‌ها هستند.
این، بخشی از چگونگی تشخیص صدا و گفتار خودمان است. پروفسور توماس ویتفورد محقق ارشد توضیح می‌دهد که کپی وابران، پاسخ مغز به ادای کلام خود مولد را با دادن منابع ذهنی کمتر به این صداها تعدیل می‌کند. زیرا آن‌ها بسیار قابل پیش‌بینی هستند.
پروفسور فیتفورد و همکارانش در طول این تحقیق دریافتند که مغز، کپی وابران را نه فقط از افکاری که به قصد گفته شدن به ذهن می‌آیند، بلکه از صحبت‌های درونی فرد هم تولید می‌کند. گفت‌وگوهای درونی که افراد در ذهنیت خود و بدون اینکه آن‌ها را بلند بیان کنند، پردازش و بررسی می‌کنند.
احتمالا توهمات شنوایی وقتی ایجاد می‌شوند که در کپی وابرانِ مکالمات درونی افراد، اشکالی پیش می‌آید.
دانشمندان فرض می‌کنند که احتمالا توهمات شنوایی وقتی ایجاد می‌شوند که در کپی وابرانِ مکالمات درونی افراد، اشکالی پیش می‌آید. به گفته‌ی پروفسور توماس ویتفورد: «همه‌ی ما صداهایی را در سرمان می‌شنویم. شاید مشکل از آنجایی ایجاد می‌شود که مغزمان توانایی گفتن این را ندارد که من این صداها را تولید می‌کنم.»
توهمات چه چیزی را به ما می‌آموزند؟
بسیاری از توهماتی که ممکن است افراد تجربه کنند، در واقع در گستره‌ی تجربه‌های معمولی قرار می‌گیرند. برای مثال، حس مبهم اینکه صدای زنگ تلفن را شنیده‌اید، وقتی در واقع کسی زنگ نزده یا دیدن سایه‌ی شبحی از گوشه‌ی چشم وقتی که کسی آنجا نیست.
دکتر فیلیپ کورلت و دکتر آلبرت پاورز، دو محقق دانشگاه یل و مرکز سلامت روان کنتیکت در نیو هاون، آزمایش‌های بسیاری را درباره‌ی ماهیت توهم انجام داده‌اند.
آن‌ها استدلال می‌کنند که طیفی از حس‌های کاذب وجود دارند و اینکه بسیاری از توهمات در واقع ممکن است منعکس کننده‌ی نحوه‌ی عملکرد مغزمان باشند. برای مثال پیش‌بینی درباره‌ی محرک و محیط‌هایی که در آن ها تعامل و حرکت می‌کنیم.
دکتر کورلت و دکتر پاورز در مقاله‌ای پژوهشی که در سال ۲۰۱۸ در روان‌پزشکی جهان چاپ شد، نوشتند که شاید توهمات از «عدم تطابق» بین پیش‌بینی‌هایی که مغز درباره‌ی واقعیات پیرامون ما می‌کند و آنچه در واقعیت حقیقی اتفاق می‌افتد، سرچشمه می‌گیرند.
در یک مقاله‌ی پژوهشی دیگر که در سال ۲۰۱۷ در یک مجله‌ی علمی چاپ شد، این دو محقق به همراه دکتر کریستوف میتیس دانشیار دانشگاه آرهوس دانمارک، شواهدی را که از طریق یک سری آزمایش‌ها جمع‌آوری کرده بودند، ارائه دادند. به نظر می‌رسد که شواهد جمع آوری شده از این ایده حمایت می‌کنند.
دکتر کورلت به ژورنال آتلانتیک گفت: «وقتی درگیر امور دنیا می‌شویم، داده‌های حسی را فقط به صورت منفعلانه از طریق چشم‌ها و گوش‌ها درک نمی‌کنیم. ما در واقع از چیزی که انتظار داریم وجود داشته باشد، یک مدل در ذهن خود می‌سازیم. با تأکید بر اینکه وقتی این انتظارات و پیش‌بینی‌ها اتفاق نمی‌افتند، گاهی ممکن است به‌عنوان توهم تلقی شوند.»
دیگر محققان این نکته را خاطر نشان می‌کنند که تجربه‌ی توهمات مشخص‌تر، گاهی حتی می‌تواند به نفع فرد باشد.
در مقاله‌ی پژوهشی چاپ شده در سال ۲۰۱۷ در مجله‌ی «روان‌شناسی و روان‌درمانی: نظریه، تحقیق و تمرین» دکتر فیلیپو وارسه، دکتر وارن مانسل و دکتر سارا تای از دانشگاه منچستر از انگلستان به این نکته اشاره کردند که تمام توهمات شنوایی ناراحت‌کننده نیستند.
در این مطالعه که افراد دارای مشکلات سلامت روان با تجربه‌ی توهمات شنیداری، در آن شرکت کردند، نشان داده شد که چطور افراد به صداهایی که تصور می‌کنند شنیده‌اند واکنش نشان می‌دهند. همچنین این مطالعه بین اینکه آیا آن صداها افراد را به فعالیت‌های روزمره‌اشان تشویق می‌کنند یا از آن باز می‌دارند هم تفاوت مهمی قائل شد.
دکتر وارسه اشاره می‌کند که اکثر افراد دارای توهم شنوایی و مشکلات سلامت روان شرکت‌کننده در مطالعه‌ی ما، صداها را به‌عنوان مانعی در جهت رسیدن به اهدافشان تجربه کردند و آن‌ها را ناراحت‌کننده و مشکل‌ساز تلقی نمودند. اما تلقی عده دیگری از همین افراد از صداها این بود که رسیدن به اهداف را راحت‌تر می‌کند. بنابراین این صداهای کاذب، در واقع بخشی سازنده و خوشایند از زندگی این افراد است.
محققان می‌گویند در آینده‌ای نزدیک، چنین بینش‌هایی شاید به متخصصان سلامت روان کمک کند تا بتوانند در سامان دادن به مشکلات مراجعین خود و توهمات بالقوه ناراحت‌کننده، به آن‌ها یاری برسانند. ما باید در جست‌وجوی راهی باشیم که به مراجعین کمک کند تا نحوه‌ی ارتباط صداها با اهداف مهم زندگی‌شان را کشف کنند و به این وسیله به آن‌ها قدرت داده تا به سوی اهداف خود در زندگی پیش بروند. این یک راه مفیدتر و قابل قبول‌تر برای حمایت از این افراد خواهد بود.
منبع: medicalnewstoday
