نقد ویژه‌برنامه‌ی ۲۰ سالگی «هری پاتر: بازگشت به هاگوارتز»؛ غافلگیر شدیم
در سال ۲۰۲۱ اچ‌بی‌او مکس (HBO Max) با پخش ویژه‌برنامه‌ی تجدید دیدار سریال دوستان یا فرندز (Friends)، عده‌ی زیادی را (من‌جمله نگارنده‌ی این مطلب) غافلگیر کرد. نکته‌ی غافلگیرکننده‌ی این ویژه‌برنامه این بود که از هیچ لحاظ حال‌وهوای سبک‌سرانه، معذب‌کننده (به‌خاطر طنازی یا احساسات زورچپانی‌شده)، مصنوعی یا کسل‌کننده نداشت و تجلیل‌خاطری صمیمانه و دوست‌داشتنی از سریال فرندز و دست‌اندرکارانی بود که سال‌ّها از عمرشان را وقف ساخت این سریال کرده بودند.
کاری که این ویژه‌برنامه کرد این بود که نشان داد ویژه‌برنامه‌های تجدید دیدار (Reunion Specials)، اگر با سطح کیفی بالا و رویکردی صمیمانه تولید شوند، می‌توانند تجربه‌ای بسیار لذت‌بخش و دلگرم‌کننده برای کسانی باشند که یک اثر سرگرمی به مدت چند سال بخشی بزرگ یا حتی کوچک از زندگی‌شان بود.
شاید تصور افراد بدبین این باشد که احساسات به‌نمایش درآمده در این ویژه‌برنامه‌ها ممکن است کارگردانی‌شده یا مصنوعی باشد، چون انسان‌ها معمولاً بعد از پایان یافتن یک تجربه دیر یا زود نسبت به آن سرد می‌شوند. ولی باید این نکته را در نظر داشت که اگر کارگردان یا تهیه‌کننده تصمیم نگیرد به چنین سمتی –یعنی برانگیختن احساسات مصنوعی– پیش برود، اصلاً نیازی نیست که این احساسات را به‌شکل مصنوعی تولید کرد، چون خودشان خود به خود وجود خواهند داشت.
فقط کافی‌ست خاطرات کسانی را که در آن تجربه دخیل بودند، به‌شکلی صادقانه تحریک کرد تا خودشان سکان ویژه‌برنامه را به دست بگیرند. آدم هرچقدر هم رفتاری سرد و حرفهای داشته باشد، نمی‌تواند نسبت به تجربه‌ای موفق که باعث خوشحالی و لذت میلیون‌ها نفر شده، بی‌تفاوت باشد و به کسانی که چندین و چند سال در کنارشان بوده و شاید حتی در مقاطعی از اعضای خانواده‌ی خودش بیشتر با آن‌ّها وقت گذرانده باشد، حس تعلق‌خاطر پیدا نکند. یکی از شاخص‌ترین مثال‌ّها در این زمینه هریسون فورد است که همیشه در مجامع عمومی طوری رفتار می‌کند که انگار بازی در نقش هان سولو (Han Solo) بزرگ‌ترین اشتباه زندگی‌اش بوده و از جنگ ستارگان بدش می‌آید؛ هیچ‌وقت هم معلوم نیست در این زمینه شوخی می‌کند یا کاملاً جدی است! ولی وقتی جیمی فالون (Jimmy Fallon) در سال ۲۰۱۹ از او درباره‌ی مرگ پیتر میهیو (Peter Mayhew)، بازیگر نقش چوباکا (Chewbacca) سوال کرد، او با بغضی سنگین در چند کلمه ابراز ناراحتی کرد. انگار که مرگ میهیو آنقدر برایش سنگین بود که نمی‌توانست درباره‌ی آن حرف بزند و شاید حتی کمی آزرده‌خاطر به نظر می‌رسید که فالون در آن موقعیت نسبتاً طنزآمیز و سبک‌سرانه چنین موضوع سنگینی را مطرح کرده است.
ویژه‌برنامه‌ی تجدید دیدار هری پاتر نیز مثل ویژه‌برنامه‌ی فرندز کیفیت ساخت بالایی دارد و دقیقاً همان محتوای نوستالژیکی است که کسانی که با هری پاتر بزرگ شدند، به آن نیاز دارند. هرچند به‌خاطر این‌که این سری فیلم‌ها به اندازه‌ی سریال فرندز هسته‌ی متمرکز نداشتند و جی.کی. رولینگ نیز طی چند سال اخیر به شخصیتی جنجالی تبدیل شده، این ویژه‌برنامه نمی‌توانست به‌اندازه‌ی ویژه‌برنامه‌ی فرندز صمیمانه باشد. جلوتر به این موضوع خواهیم پرداخت.
شاید این سوال برایتان پیش بیاید که منظور از کیفیت ساخت بالا چیست؟ به‌هرحال برنامه‌ی تجدید دیدار مگر چه معیار کیفی‌ای می‌تواند داشته باشد؟ منظور از کیفیت ساخت شیوه‌ی فیلمبرداری، تدوین و ساختاربندی ویژه‌برنامه است. این ویژه‌برنامه مثل ویژه‌برنامه‌ی فرندز سر صحنه‌ی اصلی اثر فیلمبرداری شده است (این صحنه‌ّها اکنون بخشی از تور استودیوی هری پاتر (Harry Potter Studio Tour) واقع در لیوزدن، انگلستان است). مثلاً در یک صحنه دنیل ردکلیف و هلنا بونام کارتر در بانک گرینگاتز با هم صحبت می‌کنند و حتی عروسک‌های گابلین‌های داخل بانک را نیز که پشت پیشخوان بانک قرار دارند به هم نشان می‌دهند.
فیلمبرداری این ویژه‌برنامه‌ها سر صحنه‌ی اصلی ارزش نوستالژیک بسیار بالایی دارد و علاوه بر ارزش احساسی‌ای که برای مخاطب فراهم می‌کند، به بازیگران و عوامل اصلی نیز کمک می‌کند تا در حال‌وهوای ویژه‌برنامه قرار گیرند و راحت‌تر احساسات خود را در مورد تجربه‌یشان به اشتراک بگذارند. همان‌طور که در بخش تریویای ویژه‌برنامه در IMDB ذکر شده، فیلمبرداری این صحنه‌ها طوری انجام شده که «جادوی» صحنه‌های فیلم حفظ شود و ویژه‌برنامه واقعاً شبیه به تور استودیو به نظر نرسد. مثلاً بسیاری از زوایای دوربین از این صحنه‌ها همان زوایایی هستند که در فیلم‌ها مورد استفاده قرار گرفتند و فیلمبردارها حواس‌شان بوده تا حصارهایی که برای جلوگیری از ورود مردم دور صحنه‌ها کشیده شده، در کادر قرار نگیرند. این تلاش‌ها نتیجه داده و ویژه‌برنامه حال‌وهوای جادویی فیلم‌ها را حفظ کرده است.
یکی دیگر از عوامل جذابیت ویژه‌برنامه ساختاربندی منظم آن است. ویژه‌برنامه با خوش‌وبش شخصیت‌ها شروع می‌شود و پس از آن شاهد سیری منظم بین هر هشت فیلم و مصاحبه و گفتگو با عوامل هر فیلم و صحبت بازیگرهای اصلی درباره‌ی تجربه‌یشان به هنگام بازی در فیلم مورد بحث هستیم. همچنین در بستر هر فیلم بعضی از صحنه‌های خاص و برجسته زیر ذره‌بین قرار می‌گیرند و خاطرات و تجربیات شیرینی درباره‌ی آن‌ها تعریف می‌شود. مثلاً یکی از این صحنه‌ها، صحنه‌ی مراسم رقص یول (Yule Ball) در هری پاتر و جام آتش است که یکی از بامزه‌ترین و مفرح‌ترین صحنه‌های هفت‌گانه‌ی هری پاتر است.
دلیل برجسته بودن این قسمت از داستان این است که در آن شخصیت‌های نوجوان داستان برای اولین بار با مفهوم پیچیده‌ای به نام علاقه به جنس مخالف آشنا می‌شدند و شیوه‌ی پرداختن رولینگ به این مقوله بسیار همذات‌پندارانه و واقع‌گرایانه و در عین‌حال شیرین بود. بسیاری از بازیگران نوجوان فیلم هم در طول ویژه‌برنامه به این مسئله اشاره می‌کنند که موقع فیلمبرداری این صحنه جو پشت صحنه تا حدی شبیه به جو هاگوارتز بود و خودشان هم مثل شخصیت‌های داستان داشتند برای اولین بار با این مسائل دست‌وپنجه نرم می‌کردند. خاطرات مربوط به این صحنه بسیار جذاب و بامزه بودند و به‌خوبی نشان می‌دهند که چرا هری پاتر تا این حد بین کودکان و نوجوانان نفوذ پیدا کرد، چون صرفاً دنیایی خیال‌انگیز ارائه نمی‌کرد، بلکه تجربه‌ی بزرگ شدن و احساسات دوران بلوغ در آن به تصویر کشیده شده بود.
با وجود همه‌ی حس‌های خوب، ویژه‌برنامه‌های تجدید دیدار سمت تاریک هم دارند و آن هم تمام افرادی است که غیبت یا حضور کمشان، ممکن است آن تصویر ایده‌آلی که ویژه‌برنامه سعی در ایجادش دارد خدشه‌دار کند. ویژه‌ی برنامه‌ی هری پاتر نیز از این قاعده مستثنی نیست. احتمالاً بزرگ‌ترین شخص غایب جی.کی. رولینگ است. از حدود ۱ ساعت و ۴۰ دقیقه‌ی ویژه‌برنامه، رولینگ فقط در ۳۰ ثانیه از آن حضور دارد و آن ۳۰ ثانیه هم صحبت‌های او در سال ۲۰۱۹ است که به‌طور مضحکی با عبارت Filmed in 2019 بالای صفحه به آن اشاره شده، انگار که سازندگان ویژه‌برنامه می‌خواستند روی این موضوع تاکید کنند که ما دیگر کاری با رولینگ نداریم و این چیزی هم که از او می‌بینید مال الان نیست.
همان‌طور که احتمالاً در جریان هستید رولینگ به‌خاطر حرفهای جنجال‌برانگیزش درباره‌ی زنان ترنس به‌اصطلاح «کنسل» شده است و اکنون به‌خاطر جنجال و خشم زیادی که حول شخصیتش وجود دارد، دیگر شخص مناسبی برای محیط گرم‌ونرم، خودمانی و حال‌خوب‌کن چنین ویژه‌برنامه‌ای نیست. البته گفته می‌شود که رولینگ به ویژه‌برنامه دعوت شده، ولی در نظر خودش ویدئوهای بایگانی‌اش کفایت می‌کرده‌اند و عدم شرکت او در ویژه‌برنامه ربطی به بیانات او درباره‌ی زنان ترنس ندارد، ولی چه‌کسی این حرف‌ها را باور می‌کند؟
به‌طور کلی یکی از کاربردهای ویژه‌برنامه‌های تجدید دیدار این است که به طرفداران نشان داده شود اثری که سرمایه‌ی احساسی زیادی روی آن گذاشته‌اند و تجربه‌ی آن جزو خاطرات شیرین زندگی‌شان بوده، برای کسانی که در ساخت آن نقش داشته‌اند نیز به اندازه‌ی آن‌ها معنادار و خاطره‌برانگیز بوده و صرفاً به آن به چشم شغل نگاه نمی‌کرده‌اند. این پیام به‌خوبی از طریق حرفهای سه بازیگر اصلی (دنیل ردکلیف، روپرت گرینت و اما واتسون) منتقل می‌شود و آن‌ها دائماً روی این تاکید می‌کنند که هری پاتر برایشان حکم خانواده داشته، پیوندی که بین‌شان وجود دارد هیچ‌گاه از بین نمی‌رود و همدیگر را عمیقاً دوست دارند.
با این حال، عدم حضور بسیاری از بازیگرها مثل مایکل گامبون (که حتی اسماً به او اشاره نمی‌شود، با این‌که ریچارد هریس به‌شایستگی مورد تجلیل خاطر قرار می‌گیرد)، دیوید تیولیس، رابرت پاتینسون، مگی اسمیت، تیموتی اسپال، جولی والترز حاکی از این است که یا بنا بر یک سری سیاسی‌بازی که ما ازشان خبر نداریم دعوت نشده‌اند، یا این‌که دعوت شده‌اند و تجربه‌یشان به‌عنوان یکی از بازیگران پاتر در حدی معنادار نبوده که بخواهند در این ویژه‌برنامه شرکت کنند.
مسئله کمبود وقت یا جور نشدن برنامه نیز نمی‌توانست باشد، چون با بسیاری از بازیگران جداگانه مصاحبه شده و حتی در گفتگوی سه‌نفره بین ردکلیف، گرینت و واتسون، گرینت در اتاق حضور نداشته و از طریق ادیت به صحنه اضافه شده، چون در کانادا مشغول فیلمبرداری سریال بوده و نمی‌توانست پیش بقیه حضور داشته باشد.
غیر از این، با این‌که سه بازیگر اصلی مجموعه همه‌ی حرف‌هایی را که طرفداران انتظار شنیدن‌شان را از آن‌ها دارند می‌زنند، ولی بعید است که پیوند خانوادگی و عاشقانه‌ی بین آن‌ها نیز در حدی که در ویژه‌برنامه به آن اشاره می‌کنند قوی باشد. خود ردکلیف قبلاً گفته بود که فراتر از ساعات کاری او و گرینت هیچ مراوده‌ای با هم ندارند و هیچ پیامی بین آن‌ها رد و بدل نمی‌شود. در واقع از صحبت‌های ردکلیف در گذشته اینطور برمی‌آمد که بین آن‌ها هیچ دوستی‌ای فراتر از رابطه‌ی کاری در پروژه‌ای موفق وجود ندارد. اگر به‌خاطر مراسم هری پاتری نباشد، شاید این دو ده سال یک بار هم همدیگر را نبینند.
البته تصور خامی است اگر فکر کنیم تجربه‌ی فیلمبرداری هشت فیلم با بودجه‌ی سنگین برای همه‌ی عوامل دخیل در آن گل‌وبلبل بوده باشد یا این‌که همه‌ی عوامل و بازیگران در طول تجربه‌ی فیلمبرداری رفیق گرمابه و گلستان هم شده باشند. منتها هدف از بیان این مسائل این است که بسیاری از ویژه‌برنامه‌های تجدید دیدار به‌خاطر ماهیت وجودی‌شان مجبورند تصویری بسیار ایده‌آل و احساس‌برانگیز از تجربه‌ی کار روی پروژه‌ای بزرگ به تصویر بکشند و جنبه‌های تاریک‌تر و سردتر آن را لاپوشانی کنند، چون با لحن کلی این آثار جور نیست.
صحبت کلی این است که ردکلیف، گرینت و واتسون روی پرده‌ی نقره‌ای شیمی شخصیتی فوق‌العاده‌ای با هم داشتند. بسیاری از طرفداران هری پاتر شاید دوست داشته باشند که این شیمی در دنیای واقعی هم وجود داشته باشد و این سه در دنیای واقعی هم دوست‌های صمیمی و فوق‌العاده‌ای برای هم باشند. اگر چنین دوستی‌ای حقیقت داشت، از قدرت احساسی بالایی برخوردار می‌بود، چون نشان می‌داد پشت آن دوستی‌ای که روی پرده‌ی نقره می‌دیدیم، حقیقتی عمیق‌تر نهفته بود. انگار که دوستی بین سه بازیگر اصلی دوستی بین هری، رون و هرماینی را پاک‌تر و خالص‌تر جلوه می‌دهد. این ویژه‌برنامه به این تصور خیال‌انگیز قوت می‌بخشد، ولی شاید واقعیت تا این حد ایده‌ال نباشد.
و در اینجا می‌رسیم به نتیجه‌گیری مطلب: این‌که ویژه‌برنامه‌های تجدید دیدار جنبه‌ی مثبت و منفی دارند. جنبه‌ی مثبت‌شان این است که سفری شگفت‌انگیز در دنیای خاطرات و نوستالژی هستند و وقتی در سطح ویژه‌برنامه‌ی هری پاتر و فرندز فیلمبرداری شده باشند، بعید است که اگر طرفدارشان باشید، قلب‌تان را رقیق نکنند. اما جنبه‌ی منفی چنین ویژه‌برنامه‌هایی این است که سعی دارند تصویری ایده‌آل به تصویر بکشند که شاید دروغین باشد؛ سعی می‌کنند روی وجود احساساتی ماندگار حرف بزنند که شاید وجود نداشته باشند. اگر شما کسی هستید که از لحاظ احساسی نیاز دارید که بدانید بازیگرهای شخصیت‌های موردعلاقه‌یتان در دنیای واقعی نیز با هم رابطه‌ی نزدیک دارند و از هم خوششان می‌آید، شاید بد نباشد به جنبه‌های تاریک این احساس گوشه‌نظری داشته باشید، چون این احساس عملاً شما را در برابر فریب و دلخوشی‌های الکی آسیب‌پذیر می‌کند.
شناسنامه‌ی ویژه‌برنامه‌ی ۲۰ سالگی هری پاتر: بازگشت به هاگوارتز
سازنده: اچ‌بی‌او مکس
بازیگران: دنیل ردکلیف، اما واتسون، روپرت گرینت و…
خلاصه داستان: ویژه‌برنامه‌ای که در آن بازیگران و عوامل فیلم‌های هری پاتر با هم به گفتگو می‌پردازند و خاطرات‌شان را از کار کردن روی فیلم‌های هری پاتر بازگو می‌کنند.
امتیاز imdb به فیلم: ۸.۲ از ۱۰
امتیاز متاکریتیک: ۶۵ از ۱۰۰
واقعا نقد فوق العاده خنده داری بود
دعوت نشدن رولینگ یعنی این ویژه برنامه هیچ گونه هویتی نداره
کل ماهیت هری پاتر فقط رولینگ هستش وگرنه رادکلیف یا واتسون چیزی بیشتر از بازیگر نیستند بودن اونا در یک برنامه تلویزیونی هیچ فرقی با دیگر برنامه های عادی نداره
اگر رولینگ بدلیل مشغله یا چیز دیگه ای نمیتونست در برنامه شرکت کنه میشد ازش گذشت ولی نبود رولینگ بخاطر دلایل سیاسی کاملا نشون میده هدفی بیشتر از فروش و بازدید این برنامه نداشت
حذف رولینگ از برنامه مثل این میمونه که در یک همایش درباره تاریخچه شرکت اپل بخواهند جوری رفتار کنند که انگار استیو جابز وجود نداشت
لطفا احساسات خودتون رو کنترل کنید و جو زده رفتار نکنید
این وسط چیزی بیشتر از پول و فروش اهمیت نداشته وگرنه اگر فقط یک درصد ارزش و احترامی برای میراث سری هری پاتر وجود داشت نقش اول کل برنامه رو خالق هری پاتر یعنی رولینگ ایفا می کرد
فکر کنم توی خوندن نقد سوءتفاهم پیش اومده. من از نبود رولینگ انتقاد کردم. در ضمن این احتمال هم وجود داره خود رولینگ توی برنامه شرکت نکرده و مسئله لزوماً دعوت نشدن نیست.
البته به نظرم غیبتش در حدی فاجعه‌بار نیست که ویژه‌برنامه هویت یا ارزش نداشته باشه. چون تمرکز برنامه مشخصاً روی فیلم‌های سینمایی هری پاتر بود، نه کلاً هری پاتر.
من عاشق فیلم هری پاتر هستم