نکاتی درباره‌ی نحوه‌ی برخورد با فرزند اول و مقابله با مشکلات او
بزرگ‌ترین فرزند خانواده بودن مزایای خاص خود و همچنین معایب مشخصی دارد. کودک نخست همان «موش آزمایشگاهی» است که والدین باید تمام نظریه‌های علمی، آزمایشی یا تجربی خود را روی آن امتحان کنند. فرزند اول احتمالا بهترین امکانات را خواهد داشت، اتاق کامل و صدها عکس و امتیازات مرکز جهان بودن. همه خوشحال هستند، تا زمانی که بچه‌ی دوم وارد صحنه شود. حالا تک فرزند سابق به فرزند بزرگ‌تر تبدیل می‌شود. او احساس نابودی می‌کند. این موجود زشت کیست که عشق و توجه مامان و بابا را جلب می‌کند؟ اولی بودن حالا به این معنی است که کسی هست که حالا با او در حال رقابت خواهد بود. به خواندن ادامه دهید تا دریابید که چه چیز دیگری می‌توانید از بزرگ‌ترین کودک انتظار داشته باشید و چگونه می‌توانید او را در موقعیت خاص خود راهنمایی کنید.
ویژگی‌های مشترک فرزندان اول
به گفته آلفرد آدلر (Alfred Adler)، روانپزشک و بنیانگذار نظریه ترتیب تولد که معتقد بود ترتیب تولد بر شخصیت تأثیر می‌گذارد، فرزند اول می‌تواند با اراده‌ی قوی و مستقل و یا تنها به دنبال به دست آوردن رضایت دیگران (people-pleasers) باشد. به عنوان مثال، وقتی خواهر و برادر دوم وارد صحنه می‌شوند، فرزند اول در زمان «برکناری» خود سرکش (با اراده قوی) یا گوشه‌گیر (سازگار) می‌شود.
- دستاورد‌طلب و کمال گرا: بزرگ‌ترین کودک به شما چیزی نمی‌گوید، اما هر انتظاری که دارید را برآورده می‌کند. حتی زمانی که انتظار کمال ندارید، بزرگ‌ترین کودک تلاش می‌کند بهترین باشد تا شما را راضی کند. این در درازمدت به نفع فرزند شما خواهد بود: بسیاری از فرزندان اول در مدرسه، ورزش و شغل موفق هستند.
- رهبر و رئیس بالفطره: آیا می‌دانستید که بیش از ۲۵ رئیس جمهور ایالات متحده اولین فرزند بود‌ه‌اند؟ بقیه هم اغلب اولین پسر یک خانواده بودند. فرزندان اول از زمانی که یک خواهر یا برادر کوچک‌تر به دست می‌آورند، نقش رهبری را بر عهده می‌گیرند.
چندین دهه تجربه‌ی رهبری در خانه در برخی مواقع، می‌تواند او را به یک رئیس در فضاهای دیگر هم تبدیل کند. آن‌ها دوست دارند مسئول باشند. بعضی فرزندان اول در تفویض اختیار و محول کردن وظایف به دیگران مشکل خواهند داشت. آن‌ها به دیگران اعتماد نخواهند کرد که کار را به اندازه‌ی کافی خوب انجام دهند.
- درس‌خوان و وظیفه‌شناس: فرزندان اول به عملکرد خوبشان در مدرسه شناخته می‌شوند. بخشی از این خصوصیت ممکن است ناشی از تمایل شدید آن‌ها به خوب عمل کردن باشد، اما تمام آن ساعات خواندن زمانی که آن‌ها کوچک بودند هم ممکن است ربطی به آن داشته باشد. افرادِ در پی رضایت دیگران (people-pleasers)، منظم، وقت‌شناس و شایسته خواهند بود.
- جدی و انفرادی: بازی کردن با بچه‌ها برای فرزندان اول خیلی جالب نیست. اگر برادران و خواهران کوچک‌تر از نظر سنی نزدیک باشند، ممکن است خوب باشند، اما فرزند اول تا زمانی که خواهر و برادرش بزرگ‌تر شوند، همسالان یا والدین خود را ترجیح می‌دهند. در این حالت ممکن است فرزندان اول نگرش کناره‌گیرانه و مغرور نسبت به خواهر و برادر خود داشته باشند.
- معلم و مربی: مقاله‌ای در ژوئن ۲۰۰۷ در نیویورک تایمز، نشان داد فرزندان اول ضریب هوشی بالاتری دارند. دکتر رابرت زایونک (Dr. Robert Zajonc) گفت که کودکان بزرگ‌تر از موقعیت خود به عنوان مربی خواهر و برادر کوچک‌تر بهره می‌برند. هر کسی که تدریس کرده است می‌داند که معلم همیشه در فرآیند تدریس بیشتر از دانش‌آموز یاد می‌گیرد. حتی ممکن است فرزند اول اطلاعات نادرست ارائه دهد، این فرآیند تفکر است که مهم است. همچنین مورد پرسش قرار گرفتن دیدگاه او را از آنچه فکر می‌کند درست است، گسترش می‌دهد.
بیشتر بخوانید: کارهایی که به توصیه پزشک اطفال همین حالا باید از آن‌ها دست بردارید
فرزند اول خود را راهنمایی کنید
- فرصت‌ها را برای او فراهم کنید: مهم‌تر از همه چیز این است که به فرزند اول خود اجازه دهید بازی و استراحت کند. آن‌ها برای «بچه» شدن به شنیدن اجازه از زبان شما نیاز دارند. شما باید از بزرگ‌ترین فرزندتان بخواهید که در انجام کارها یا سایر مسئولیت‌ها به شما کمک کند، اما سعی کنید به تناسب سن یا توانایی‌هایش، او را بیش از حد تحت فشار قرار ندهید.
مهارت‌های رهبری او را با درخواست کردن از او تشویق کنید. مثلا از او بخواهید تا به خواهر و برادر کوچک‌تر نشان دهد که چگونه یک کار را انجام دهند. این زمانی است که فرزندان اول واقعاً از موقعیت خود لذت می‌برند! به آن‌ها نشان دهید که یک رهبر واقعی باید چگونه رفتار کند؛ صبور، شنونده‌ای خوب، با ارتباطات قوی و با میل به موفقیت خواهر و برادرها در فرآیند آموزش.
- اجازه‌ی رئیس‌بازی ندهید: از آنجایی که شما اغلب به کمک فرزند اول نیاز دارید، بچه‌های بزرگ به طور طبیعی در مواقعی در نقش مامان یا بابا قرار می‌گیرند و اغلب همان دستوراتی را که از دهان شما شنیده‌اند، بازتاب می‌دهند. اگر این عادت را در خانه مهار نکنید، فرزند بزرگ شما آن را با دوستانش در مدرسه امتحان خواهد کرد.
- انتظاراتتان را تعدیل کنید: کودکانی که دیگران را خشنود می‌کنند، هر کاری که می‌توانند انجام می‌دهند تا انتظارات شما را برآورده کنند و وقتی شکست بخورند، احساس بدبختی خواهند کرد. این می‌تواند منجر به کمال‌گرایی و تمایلات وسواسی شود.
حتماً هر زمان که می‌توانید فرزند خود را تشویق و تحسین کنید و موقعیت فرزند اول بودن را به او تحمیل نکنید. وقتی می‌گویید تو از همه بزرگ‌تر هستی، پس باید الگو باشی»، او می‌شنود: «ما از تو انتظار داریم که کامل باشی، اما خواهر و برادرت مجبور نیستند اینطور باشند.» مراقب باشید که عملکرد فرزندتان را بپذیرید، زمانی که می‌دانید بهترین عملکردش بوده است، دائم او را اصلاح نکنید.
- برای او وقت مخصوص بگذارید: هر یک از والدین باید به طور دوستانه به دنبال توجه یگانه‌ی بزرگ‌ترین فرزند خود باشند. فرزند اول به فرصتی برای صحبت با والدین نیاز دارد بدون اینکه احساس کند بین تکالیف خود یا سایر مسئولیت‌ها، برنامه‌هایی برای آینده یا کارهای خانه گیر کرده است. درباره‌ی دوستان، خاطرات مشترک و خاطرات دوران کودکی خود (مخصوصاً اگر بزرگ‌ترین فرزند بوده‌اید) و هر چیزی که برای فرزندتان جالب‌تر است صحبت کنید.
- امتیازات ویژه بدهید: آلفرد آدلر، بنیانگذار این نظریه، بیان می‌کند که موقعیت فرزند اول از همه‌ی خواهر و برادرها سخت‌تر است. شما می‌توانید موقعیت دشوار فرزند بزرگ‌تر خود را با ایجاد احساس امتیاز در او آسان‌تر کنید.
تصمیم بگیرید که فرزندان شما در چه سنی از آزادی‌هایی مانند زمان خواب تدریجی دیرتر (مثلاً ۱۵ دقیقه در سال پس از نوجوانی) یا اجازه سوراخ کردن گوش، لذت ببرند. سپس با همه‌ی فرزندان خود به آن نقاط عطف پایبند باشید.
بیشتر بخوانید: جملات کوتاه و موثری که باید موقع تربیت کودک به کار برید
فرزندان استثنایی
اگر فرزند شما ویژگی‌های مشترک فرزندان اول را نداشته باشد چه؟ اگر فرزندخوانده یا فرزند ناتنی بزرگ‌تر به خانواده بپیوندند چه؟ یا شاید خواهر یا برادر بزرگ‌تر در واقع دومین فرزند باشد چون خواهر یا برادر بزرگ‌تر دیگری وجود ندارد. در مورد دوم، برای مثال، والدینی که نوزاد یا کودکی را از دست می‌دهند، ممکن است بیش از حد از فرزند بعدی خود محافظت کنند و فرزند اول مضطرب، ترسیده و وابسته شود.
کودکانی که پنج سال از خواهر یا برادر بزرگ‌تر خود کوچک‌تر هستند، معمولاً برخی از ویژگی‌های فرزند اول را نشان می‌دهند، مانند دختران اول با یک برادر بزرگ‌تر یا پسران اول با یک خواهر بزرگ‌تر. دوقلوها، حتی با وجود اینکه هرگز زمانی بدون خواهر یا برادر نداشته‌اند، اغلب موقعیت «بزرگ‌تر» و «کوچک‌تر» را می‌گیرند.
ساز و کارهای زیادی وجود دارد که بر شکل‌گیری شخصیت فرزند اول تأثیر می‌گذارد و به دلیل این متغیرها، نمی‌توانید انتظار داشته باشید که همه‌ی فرزندان اول در یک «شاخه» قرار بگیرند.
به بچه‌های بزرگ نباید طوری برچسب زد که صرفاً به این دلیل که بزرگ‌تر هستند، زندگی خود را صرف قابل قبول بودن کنند.
اگرچه سخت است که فرزندان اول را دسته‌بندی و دقیقاً پیش‌بینی کنید که چگونه خواهند شد، والدین کمی قابل پیش‌بینی‌تر هستند.
تعداد کمی از والدین با آموزش یا هر تجربه‌ی دیگری وارد این کار می‌شوند. فرزند اول شما در اختیار شماست! پس ادامه دهید، تمام عکسٰ‌هایی را که می‌خواهید بگیرید.
بدون هیچ چشم‌داشتی از فرزند اول خود سپاسگزار باشید. به یاد داشته باشید که کودکان به طور کلی انعطاف‌پذیر هستند و اگر آن‌ها را در عشق غرق کنید، مرزهای مناسب تعیین کنید و زمانی که واقعاً خطا می‌کنید معذرت بخواهید، شما را به خاطر اشتباهاتتان می‌بخشند.
بیشتر بخوانید: چرا تنبیه بدنی کودکان ممنوع است و تاثیری هم ندارد؟
آیا شما در آموزش حرفه‌ای هستید؟
برای کودک نوپای شما، یاد گرفتن راه رفتن یکی از اولین راه‌هایی است که می‌تواند استقلال خود را اثبات کند، اما برای شما، آموزش راه رفتن اولین قدم برای اجازه دادن به او برای رهبری است. آموزش به کودک می‌تواند باعث پیشرفت طبیعی در زمان بلوغ او باشد. اما اگر در زمان نامناسب با ابزار اشتباه انجام شود، می‌تواند به کابوس تبدیل شود.
سخن آخر
سندروم فرزند اول به این اشاره دارد که چگونه فرزند اول بودن در یک خانواده می‌تواند هویت یک فرد را شکل دهد. ترتیب تولد از دیرباز به عنوان یکی از عوامل اولیه‌ای که بر شخصیت و رشد ما تأثیر می‌گذارد تصور می‌شد.
فرزندان اول معمولاً به عنوان شخصیت‌های مسئول و نوع A شناخته می‌شوند که اغلب به سمت نقش‌های رهبری در خانواده و زندگی خود کشیده می‌شوند.
بزرگ‌ترین خواهر یا برادر بودن ممکن است مزیت‌های خود را داشته باشد، اما گاهی اوقات می‌تواند احساس فشار زیادی به فرد تحمیل کند. اگر بزرگ‌ترین فرزند خانواده‌تان هستید، درک سندروم فرزند بزرگ‌تر می‌تواند مفید باشد، زیرا بسیاری از الگوهای رفتاری شما احتمالاً بسیار معقول‌تر به نظر خواهند رسید.
منبع: EverydayHealth
