تلسکوپ هابل با نگاه دوباره به سحابی جبار یک دنیای سورئال را به تصویر کشید

تلسکوپ فضایی هابل، تصویر تازه‌ای از بخشی از سحابی جبار منتشر کرده که یک پدیده‌ی نادر کیهانی را در قالب یک دنیای سورئال به نمایش می‌گذارد.

یکی از زیباترین و دیدنی‌ترین مناطق آسمان شب را می‌توان در صورت فلکی شکارچی یافت. بین ستارگان «نطاق» (Alnitak)، «سیف» (Saif) یا شمشیر شکارچی و «رجل الجبار» (Rigel) یا پای شکارچی، ابر وسیع و غلیظی از غبار و گاز میان‌ستاره‌ای شناور است که با نام «سحابی جبار» (Orion Nebula) یا «شکارچی» شناخته می‌شود.

این سحابی خانه‌ای است که ستارگان نوزاد در آن متولد می‌شوند و یکی از اجرام مورد مطالعه و هدف‌های اصلی عکاسی در کهکشان راه شیری به‌شمار می‌آید. با گستره‌ی ۲۴ سال نوری، سحابی جبار به اندازه‌ای نزدیک و بزرگ است که با چشم غیرمسلح هم دیده می‌شود.

بدین ترتیب این ابر تماشایی به دلیل نزدیکی نسبی با منظومه‌ی شمسی، حدود ۱۳۴۴ سال نوری تا خورشید، آزمایشگاه مهمی برای درک روند تشکیل یک ستاره است.

اکنون تلسکوپ فضایی هابل تصویر تازه‌ای از سحابی جبار ثبت کرده است که در آن به‌نظر می‌رسد ابرهایی با رنگ‌بندی ظریف در حال حرکت پراکنده در برابر پس‌زمینه‌ی تاریک مخملی فضا هستند… اما در میان این ابرها، یک پدیده‌ی کیهانی نادر و شگفت‌انگیز در جریان است که توسط ستاره‌ی نوزاد IX Ori ایجاد شده است.

این فعل‌وانفعال کیهانی که HH 505 نامیده می‌شود، پدیده‌ای را نشان می‌دهد که به عنوان یک جرم «هربیگ-هارو» (Herbig-Haro) شناخته می‌شود و تشکیل آن‌ها به فراهم بودن مجموعه‌ای از شرایط خاص دارد.

ابتدا به ستاره‌ی نوزاد باید وجود داشته باشد. این ستارگان نوزاد یا گره‌های کیهانی زمانی تشکیل می‌شوند که یک منطقه‌ی متراکم در یک ابر مولکولی، مانند مهد کودک ستاره‌ای شکارچی، بر اثر جرم زیاد، در خود فرو می‌ریزد (می‌رُمبد) و می‌چرخد. با این چرخش، در موادی از ابرهای اطراف خود می‌پیچد که به ستاره‌ی نوزاد امکان رشد می‌دهد.

با تجمع این ماده روی ستاره‌ی نوزاد، جت‌های پلاسمای قدرتمندی می‌توانند از قطب‌های ستاره پرتاب شوند. تصور می‌شود که برخی از موادی که به دور ستاره می‌چرخند در امتداد خطوط میدان مغناطیسی خارجی ستاره به سمت قطب‌ها منحرف می‌شوند. این خطوط میدان مغناطیسی به‌عنوان یک شتاب‌دهنده‌ی ذرات عمل می‌کنند و وقتی مواد به قطب‌ها می‌رسند، آن‌ها را با سرعت‌های باورنکردنی به بیرون پرتاب می‌کنند.

موقعیت HH 505 در سحابی جبار
Credit: NASA, ESA, M. Robberto/STScI

یک جرم  هربیگ-هارو زمانی شکل می‌گیرد که این جت‌های فوق‌العاده سریع، به‌شدت به گاز اطراف برخورد می‌کنند و با موج شوک باعث داغ شدن آن می‌شوند، به‌طوری که به‌شدت می‌درخشد. این رویداد منظره‌ای را ایجاد می‌کند که به‌نظر می‌رسد دو میله‌ی نور درخشان از ستاره‌ی نوزاد به بیرون گسیل می‌شوند.

این ساختارها به‌سرعت تغییر می‌کنند، بنابراین اخترشناسان می‌توانند با مطالعه‌ی آن‌ها بفهمند که ستاره‌های کوچک چگونه مواد را از ابرهای اطراف خود دور می‌کنند. این پدیده گاز و غباری را که ستارگان در حال رشد از آن تغذیه می‌کنند، قطع و به‌نوعی اندازه‌ی ستاره بالغ را تعیین می‌کند.

آیا این بخش آسمان می‌تواند از این زیباتر باشد؟

عکس کاور: ساختار کیهانی HH 505 از نگاه هابل
Credit: ESA/Hubble & NASA, J. Bally, M. H. Özsaraç

منبع: Science Alert