کوکداما چیست و چطور در خانه کوکداما درست کنیم؟
احتمال کوکداماها را دیده‌اید؛ گیاهان کوچک و زیبایی که روی توپی از خزه رشد می‌کنند. کوکداما ظاهر بسیار زیبایی دارد و برای تزیین خانه، بسیار زیبا است. دیدن کوکداماها حس خوب سرزندگی می‌دهد ولی نگهداری از آن‌ها چندان راحت نیست. اگر دوست دارید این سیاره‌های کوچک ساخته‌شده از گیاه را نگهداری کنید در ادامه با دیجی‌کالا مگ همراه باشید تا روش‌های نگهداری از کوکداما و ساختن یک کوکدامای خانگی را بیاد بگیرید.
کوکداما چیست؟
کوکداما یک کلمه‌ی ژاپنی است و از دو قسمت koke به معنای خزه و dama به‌معنای توپ ساخته شده است. این توپ‌های خزه‌ای درواقع روشی مدرن و جدید برای تزیین گل‌ها و گیاهان هستند. درست مثل سیاره‌ای کوچک که پوشیده از گیاه است. احتمالا کوکداماها را در شبکه‌های اجتماعی زیاد دیده‌اید چون اخیرا محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند.
کوکداما به‌خاطر ظاهر جذاب و متفاوتی که دارد، بهترین گزینه برای تزیین فضاهای مدرن است. کوکداما می‌تواند یک هدیه‌ی جذاب و دوست‌داشتنی باشد چون پتانسیل زیادی برای خلاقیت و تزیین دارد.
این روزها تقریبا در تمام گل‌فروشی‌ها می‌توانید کوکداما پیدا کنید و حتی در خانه می‌توانید با وسایل ساده و در دسترس، خودتان کوکداما درست کنید.
درست کردن کوکداما اگرچه جدیدا رایج شده ولی قرن‌ها است که یک روش باغبانی ژاپنی است و حتی با هنر درست کردن بن‌سای هم بی‌ارتباط نیست. گاهی کوکداما به‌عنوان یک نقطه‌ی پایه برای کاشت گیاهان و درخت‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد و گاهی به تنهایی به‌عنوان یک دکور گیاهی به‌فروش می‌رسد.
این توپ‌های خزه‌ای روی یک سطح قرار می‌گیرند یا با طناب از جایی آویزان می‌شوند و گیاهان از سطح این کره به بیرون رشد می‌کنند.
کوکداما درواقع روشی است که با آن ریشه یک گیاه را می‌گیرند و آن را در کره‌ای معلق می‌کنند که با خزه‌ی سبز و نرم پوشانده می‌شود. کوکداما یک گلدان زنده است و حتی می‌تواند یک اثر هنری باشد. گاهی کوکداما را داخل گوی‌های شیشه‌ای نگهداری می‌کنند و گاهی تعدادی از آن‌ها را به یک طناب آویزان می‌کنند. به طنابی که روی آن چند کوکداما قرار گرفته باشد، باغ طنابی می‌گویند.
چطور یک کوکداما درست کنیم؟
شکل سنتی هنر ساخت کوکداما متکی بر خاکی است که به دقت ترکیب شده و روی پایه‌ای رسی و سنگین و چسبناک قرار می‌گیرد. این خاک آکادما نام دارد و حاوی پیت ماس به عنوان نگهدارنده‌ی رطوبت است. برای درست کردن کوکداما در خانه می‌توانید خاک بونسای بخرید یا مخلوطی از خاک رس و ۱۵ درصد پیت‌ماس را به عنوان پایه‌ای برای توپ خزه‌ی ژاپنی بسازید.
وسایل لازم برای درست کردن کوکداما
بعد از تهیه کردن خاک مخلوط، برای درست کردن کوکداما به وسایل زیر نیاز دارید:
- قیچی
- طناب
- آب
- بطری اسپری‌دار
- دستکش
- سطل
گیاه موردنظر خود را با استفاده از دستورالعمل‌های مرتبط با سهولت مراقبت، موقعیت نور و توانایی تحمل خاک مرطوب انتخاب کنید. بسیاری از گیاهان جنگل‌های استوایی برای این پروژه مناسب هستند؛ مثلا سرخس، بامبو خوش‌شانس یا حتی پیچک. از کاشتن هر گونه ساکولنت و کاکتوس پرهیز کنید زیرا خاک کوکداما برای نگهداری این نوع گیاهان، خیلی مرطوب است.
در مجموع باید گیاهانی را انتخاب کنید که رطوبت بیشتر را دوست دارند. شرایط محیطی که قرار است کوکداما را در آن نگهداری کنید توجه کنید. با توجه به نیازهای هر گیاه، گیاه موردنظر خود را انتخاب کنید.
برای خزه، می‌توانید از خزه‌های خشکی استفاده کنید که از محیط اطراف خود برداشت می‌کنید و آن‌ها را مرطوب کنید. اگر نمی‌خواهید با یک توپ سفالی سروکار داشته باشید، می‌توانید توپ خزه یا کوکداما با یک فوم به عنوان پایه درست کنید.
روش تهیه
دستکش‌ها را دستتان کنید و یک پلاستیک بزرگ روی زمین پهن کنید.
ابتدا خزه را اگر خشک است، باید مرطوب کنید. آن را به مدت یک ساعت داخل سطل آب بگذارید. بعد از یک ساعت آن را از آب بیرون بیاورید و با کمی فشار دادن، آب اضافه را بگیرید و بعد کناری بگذارید. در مرحله‌ی آخر به این خزه نیاز داریم.
به ترکیب خاکی که درست کردید، کمی آب اضافه کنید تا جایی که بتوانید آن را به شکل یک گلوله دربیاورید. آن را فشار دهید تا کاملا محکم شود.
گیاه انتخابی خود را از گلدانش جدا کنید، خاک اضافه‌ی آن را بگیرید و ریشه‌های آن را از هم به‌آرامی جدا کنید. در توپی که با گل درست کردید، یک حفره ایجاد کنید. این حفره باید به‌اندازه‌ای بزرگ باشد که ریشه‌ی گیاه داخل آن جا شود. در طی این فرایند، حتما یه این گلوله‌ی گلی با اسپری آب بپاشید تا خاک آن مرطوب بماند و راحت بتوانید با آن کار کنید.
ریشه را داخل آن بگذارید و دور آن را کامل بپوشانید. خزه را دور این گلوله‌ی گلی بچسبانید تا جایی که اطراف آن کاملا با خزه پوشیده شود. از طناب یا نخ‌های کنفی استفاده کنید و آن را دور تا دور این گلوله بپیچید. نخ‌های اضافه را ببرید و این گوی را روی یک تکه چوب قرار دهید. می‌توانید آن را با طناب به جایی آویزان کنید یا حتی داخل یک محفظه‌ی شیشه‌ای مثلا تنگ قرار دهید.
اگر تمام مراحل را درست دنبال کنید، اولین کوکدامای زندگی خود را با موفقیت درست کرده‌اید. حالا که با مراحل تهیه‌ی آن آشنا شدید، دفعه‌ی بعد می‌توانید خلاقیت داشته باشید و شکل‌های مختلفی را امتحان کنید. می‌توانید آن را با گیاهان مختلف یا خزه‌های متنوع درست کنید.
درست کردن کوکداما یکی از کارهای جذابی است که می‌توانید خانوادگی انجام دهید و از درست کردن آن لذت ببرید. نتیجه‌ی نهایی کار هم یک گوی سبز و زیبا است که گیاه محبوب شما از آن سر بیرون آورده است.
یک روش دیگر برای ساخت کوکداما با گیاهان آپارتمانی مانند پوتوس
به احتمال زیاد شنیده‌اید که استفاده از گیاهان مختلف در خانه می‌تواند روی سلامت روحی اثر مثبتی بگذارد. جالب است بدانید که گیاهان خانگی خستگی را کاهش می‌دهند، خلق‌وخو را بهبود می‌بخشند و از طریق بهبود کیفیت هوا از بروز دوباره‌ی سردرد جلوگیری می‌کنند. پس سعی کنید حتما دستکم یک یا دو گیاه در خانه داشته باشید. علاوه بر این گیاهان در دکوراسیون خانه هم نقش اساسی و غیرقابل‌انکاری دارند و باعث جذاب‌تر شدن خانه می‌شوند. احتمالا شما هم خانه‌های زیادی را دیده‌اید که در گوشه و کنارشان پر از گلدان‌های رنگارنگ و زیبا است. نکته‌ای که باید به آن توجه کنید این است که خودتان در خانه می‌توانید با کم‌ترین امکانات یک گلدان خلاقانه و جذاب درست کنید. همیشه لازم نیست برای خرید گلدان هزینه‌ی زیادی بکنید. شاید باورش برایتان سخت باشد، اما گاهی حتی با الیاف نارگیل هم می‌توانید یک گلدان دوست‌داشتنی درست کنید.
اگر اهل گل و گیاه هستید و دوست دارید یک گلدان خانگی قشنگ برای خانه‌تان درست کنید، حتما ویدئوی زیر را تماشا کنید. در ویدئوی زیر یک ترفند عالی و آسان برای درست کردن یک گلدان جذاب آورده شده است. تنها چیزهایی که نیاز دارید، مقداری خاک، شن و لیف نارگیل است. شاید باورنکردنی باشد، اما می‌توانید با لیف نارگیل که همیشه آن را دور میندازید، یک گلدان دیدنی درست کنید.
چطور از کوکداما مراقبت کنیم؟
کوکداماها بسیار زیبا و جذاب‌اند و این روزها تنوع زیادی دارند. احتمالا شما هم تصاویر زیبایی از کوکداماها در شبکه‌های اجتماعی دیده‌اید که این روزها در دکوراسیون خانه‌های مدرن از آن‌ها استفاده می‌شود. در کنار تمام زیبایی و جذابیتی که دارند، نگهداری از کوکداما زیاد راحت نیست.
یکی از دلایلی که باعث می‌شود کوکداماها عمر کمی داشته باشند، این است که از اطراف با هوا مستقیما تماس دارند. این تماس با هوا باعث می‌شود که رطوبت داخل آن‌ها خیلی زود از بین برود.
اگر به‌تازگی کوکداما خریده‌اید یا خودتان درست کرده‌اید، در نگهداری از آن به نکات زیر توجه کنید:
محل نگهداری
کوکداما را باید دور از تابش مستقیم نور خورشید نگهداری کنید. خاک آن باید همیشه مرطوب باشد و در معرض خشک شدن سریع قرار نگیرد. چون تقریبا هیچ محافظی ندارد که مانع بخار شدن رطوبت داخل آن نشود.
آب دادن
برای آب دادن به کوکداما باید آن را داخل یک ظرف آب بگذارید و اجازه دهید که برای چند دقیقه داخل آب بماند تا کاملا خیس شود. بعد آن را از جایی آویزان کنید تا آب اضافی آن خارج شود. در زمستان این کار را هفته‌ای دو بار انجام دهید و در تابستان هر روز یا یک روز در میان کوکداما را آبیاری کنید. البته نیاز کوکداما به آب به عوامل مختلفی بستگی دارد. فصل، گیاهی که می‌کارید، آب‌وهوای محیط و میزان رطوبت محیط از عوامل تاثیرگذار در نیاز کوکداما به آبیاری هستند.
کود دادن
برای اینکه گیاه خود را تقویت کنید می‌توانید در فصل بهار، مقداری کود مایع داخل آب یک بطری اسپری‌دار بریزید و روی کوکداما اسپری کنید. دقت کنید که کود را باید حسابی رقیق کنید و در استفاده از آن زیاده‌روی نکنید. می‌توانید از محلول‌های مخصوص کشتن علف‌های هرز هم استفاده کنید تا هیچ گیاه اضافه‌ای داخل کوکداما رشد نکند.
طول عمر
اگر بعد از چند ماه، کوکدامای شما خراب شد نگران نباشید. نگهداری از آن سخت است و معمولا زود خراب می‌شود. اما گیاه داخل آن را می‌توانید بعد از مدتی به گلدان منتقل کنید.
نور مناسب
بهترین جا برای نگهداری از کوکداما، در کنار پنجره‌های شرقی است. بیشتر کوکداماها نور متوسط فضاهای داخلی را تحمل می‌کنند؛ یعنی فضاهایی که در بیشتر روز، نور نسبتا زیاد دارند. اما در مجموع نور مستقیم برای آن‌ها مناسب نیست.
معمولا از ساکولنت‌ها برای درست کردن کوکداما استفاده نمی‌کنند اما اگر یک کوکدامای ساکولنت خریدید، در نظر داشته باشید که ساکولنت‌ها نور بیشتری نیاز دارند و حتی از تابش مستقیم آفتاب هم لذت می‌برند. البته نیاز ساکولنت‌ها به نور آفتاب، بسته به نوع گیاه متفاوت است.
در مورد نور مناسب برای نگهداری کوکداما باید به نیازهای گیاهی که در آن کاشته شده توجه کنید.
هرس کردن
کوکداماها معمولا زیاد بزرگ نیستند در نتیجه گیاهی که در آن می‌کارید باید در اندازهی متوسط حفظ کنید. به‌همین دلیل لازم است که چند وقت یک بار آن را هرس کنید تا همیشه اندازهی متناسبی داشته باشد.
رطوبت بالا
مهم‌ترین عاملی که باعث موفقیت در نگهداری از کوکداما می‌شود، رطوبت محیطی است. رطوبت محیط برای بسیاری از گیاهان آپارتمانی ضروری است. یعنی هر چقدر هم که گیاه را آب بدهید، جایگزین رطوبت محیط نمی‌شود. البته ساکولنت‌ها در این زمینه استثنا هستند و مشکلی با هوای خشک ندارند.
با رسیدن فصل سرد سال، وسایل گرمایشی در خانه‌ها روشن می‌شود که باعث افت شدید رطوبت محیط خانه می‌شود. مثلا رطوبت محیط که در تابستان ۶۰ درصد بود در پاییز و زمستان به ۲۰ درصد می‌رسد. این میزان رطوبت برای بسیاری از گیاهان آپارتمانی به‌خصوص آن‌هایی که برگ‌های نازک دارند، بسیار مخرب است.
برای تامین رطوبت گیاهان آپارتمانی و کوکداماها، دو راه‌حل دارید. یکی از آن‌ها استفاده از سینی‌های رطوبت است. برای این منظور باید یک سینی مخصوص را با سنگ‌ریزه بپوشانید و داخل آن آب بریزید و کنار گلدان‌ها بگذارید. آب این سینی به‌مرور زمان بخار می‌شود و هوای اطراف گلدان‌ها را مرطوب می‌کند.
روش دیگر استفاده از دستگاه‌های بخور یا رطوبت‌ساز است. برای اینکه بهترین نتیجه را بگیرید بهتر است که رطوبت محیط حدود ۵۰ درصد باشد. به خاطر داشته باشید که رطوبت برای سلامت خود انسان هم لازم است.
غبارپاشی کوکداما هم کمک چندانی نمی‌کند چون رطوبتی که روی برگ‌ها می‌پاشید در چند دقیقه بخار می‌شود و از بین می‌رود ولی گیاه، ۲۴ ساعت شبانه‌روز به رطوبت نیاز دارد. البته می‌توانید از سیستم‌های غبارپاش اتوماتیک استفاده کنید که هر ۱۵ دقیقه گیاهان را غبارپاشی می‌کنند. اما این سیستم‌ها را نمی‌‌توانید داخل اتاق نشیمن بگذارید و فقط برای گل‌فروشی‌ها و گلخانه‌ها مناسب‌اند.
چطور یک کوکداما انتخاب کنیم؟
اگر می‌خواهید کوکداما بخرید بهتر است که این نکات را در نظر بگیرید.
نوع گیاه
گیاهی که در کوکداما کاشته شده اهمیت زیادی دارد و مشخص می‌کند که نگهداری از آن راحت است یا نه و اینکه باید آن را کجا نگهداری کنید. ابتدا نیازهای هر گیاه را در نظر بگیرید و آن را با شرایط خانه‌ی خود بسنجید. هر چقدر گیاه سازگارتری باشد، عمر کوکداما طولانی‌تر می‌شود.
گیاهانی مثل ساکولنت‌ها، فیلودندرون و پتوس، تحمل زیادی در برابر خشکی هوا دارند و می‌توانید آن‌ها را تقریبا در هر خانه‌ای نگهداری کنید.
اندازهی گیاه
برای کوکداما گیاهانی انتخاب کنید که رشد زیادی ندارند و معمولا کوچک‌اند. چون کوکداما ظرفیت محدودی برای رشد گیاه دارد. کوکداماها با گیاهان کوچک‌تر، دوام بیشتری دارند. گیاهانی که رشد زیادی دارند، خیلی زود بزرگ می‌شوند و دیگر کوکداما برای نگهداری از آن‌ها مناسب نیست و مجبور می‌شوید آن را به گلدان منتقل کنید.
فصل مناسب
در فصل پاییز و زمستان، حتی گیاهانی که در گلدان کاشته شده‌اند به سختی می‌توانند با محیط خانه کنار بیایند. اگر می‌خواهید کوکداماهای ظریف و حساس را بخرید، بهتر است که در فصل بهار این کار را انجام دهید تا گیاه، کم‌کم با محیط جدید خانه‌ی شما خو بگیرد.
جمع‌بندی
کوکداما یا توپ خزه‌ی ژاپنی یکی از روش‌های جذاب و خلاقانه برای نگهداری از گیاهان آپارتمانی است. البته نگهداری از کوکداما کمی سخت‌تر از گلدان‌های عادی است. اگر بتوانید از کوکداما به‌درستی نگهداری کنید و رطوبت لازم برای آن را تامین کنید، بهترین گزینه برای تزیین خانه‌ها و فضاهای مدرن است.
کوکداما را با چند وسیله‌ی ساده و در خانه می‌توانید درست کنید. در انتخاب گیاهی که در آن می‌کارید دقت کنید چون نقش مهمی در طول عمر آن دارد.
