فضانوردان در ماه چند برابر زمین در معرض تابش رادیواکتیو قرار می‌گیرند؟
نتایج یک پژوهش تازه نشان می‌دهد که پرتوهای رادیواکتیو در ماه چندین برابر زمین است و می‌تواند مأموریت‌های انسانی به این قمر زمین را با چالش مواجه کند.
زمانی که در سال ۲۰۲۴ (۱۴۰۳ خورشیدی) فضانوردان بر روی ماه گام بگذارند، با تابشی ۲۰۰ برابر شدیدتر از زمین مواجه می‌شوند. در حالی که فضانوردان در مأموریت آپولو به ماه، برای اندازه‌گیری تابش، «تشعشع‌سنج» (Dosimeter) به ماه برده بودند اما داده‌های آن هرگز گزارش نشده بود.
اما طی مطالعه‌ی تازه‌ای که در نشریه‌ی Science Advances منتشر شده، نخستین اندازه‌گیری سیستماتیک میزان تشعشع روی ماه، در ژانویه‌ی ۲۰۱۹ (دی ۱۳۹۸) و هنگامی انجام شد که مأموریت چانگ ۴ چین در سمت دیگر ماه فرود آمد.
این مطالعه عنوان می‌کند که فضانوردان در مأموریت به ماه، روزانه به طور متوسط تابشی معادل ۱۳۶۹ میکروسیورت (Micro Sievert) را تجربه خواهند کرد که دو برابر بیشتر از دوز تابش روزانه در ایستگاه فضایی بین‌المللی است. این پژوهش همچنین به داروهایی که می‌تواند به دفاع در برابر تشعشع کمک کند، اشاره دارد.
تشعشع (پرتوافشانی)، نوعی انرژی است که در طیف الکترومغناطیس یا به صورت ذرات ساطع می‌شود. این تابش از یک سو شامل نور مرئی و گرما (تابش فروسرخ) می‌شود که ما می‌توانیم آن‌ها را احساس کنیم و از سوی دیگر چیزهایی مانند پرتو ایکس، و امواج رادیویی که نمی‌توانیم احساس کنیم. با این وجود، فضانوردان، در فضا (از جمله در ماه) با تعدادی از منابع تابش بالقوه هم روبه‌رو هستند که روی زمین، جو تا حد زیادی از ورود آن‌ها محافظت می‌کند.
«رابرت ویمر-شوینگرابر» (Robert Wimmer-Schweingruber) استاد فیزیک دانشگاه کیل آلمان گفت: «میزان تشعشعاتی که ما در ماه اندازه‌گیری کردیم حدود ۲۰۰ برابر بیشتر از زمین و ۵ تا ۱۰ برابر بیشتر از یک پرواز از نیویورک به فرانکورت است. از آنجا که فضانوردان زمانی بیشتری از مسافران یا خلبانان پروازهای بر فراز اقیانوس اطلس، در معرض تابش قرار دارند و سطح این تابش هم بالاتر است، خطر آن در مأموریت‌های سرنشین‌دار باید درنظر گرفته شود.»
خطر سفر فضایی
قرار گرفتن در معرض پرتوها یکی از مهم‌ترین خطرات برای سلامتی فضانوردان است زیرا «پرتو کیهانی کهشانی» (GCR) می‌تواند باعث آب مروارید، سرطان یا بیماری‌های دژنراتیو سیستم عصبی مرکزی یا دیگر سیستم‌های اندامی (نابودکننده‌ی بافت و یاخته‌ها) شود.
علاوه بر این پرتوهای کیهانی کهکشانی، که به ذرات سطح ماه برخورد می‌کنند، موجب واکنش‌های هسته‌ای کوچکی می‌شوند که بیشتر به صورت نوترون تابش می‌کند و به این ترتیب سطح ماه به خودی خود رادیواکتیو است.
همچنین قرار گرفتن در معرض ذرات خورشیدی بزرگ، در شرایطی با حفاظت نامناسب، ممکن است باعث ایجاد شرایط حاد برای فضانوردان شود. به این ترتیب دانشمندان ناسا تشعشع را یکی از ۵ خطر پرواز فضایی انسان و تهدید‌کننده‌ترین آن توصیف می‌کنند.
در برنامه‌ی آرتمیس که برای حضور نخستین زن و مرد بعدی بر روی ماه در سال ۲۰۲۴ برنامه‌ریزی شده است و چند روز پیش نیز ناسا جزئیات تازه‌ای از آن را اعلام کرد، انتظار می‌رود فضانوردان به مدت یک هفته در سطح ماه بمانند و حداقل دو پیاده‌روی روی سطح ماه انجام دهند.
در حالی که فضانوردان تا یک سال هم در ایستگاه فضایی بین‌المللی اقامت داشته‌اند اما این ایستگاه دقیقا در میدان مغناطیسی محافظ زمین قرار دارد. این بدان معناست که در حالی که فضانوردان ISS 10 برابر بیشتر از زمین در معرض تابش قرار دارند، اما با این وجود دوز کمتری نسبت به فضانوردان اعماق فضا از جمله فضانوردان در مأموریت به ماه دریافت می‌کنند.
علاوه بر ماه، مأموریت به مریخ احتمالا دو یا سه طول می‌کشد و فضانوردان در معرض دوز بسیار بالاتری از تابش قرار دارند و به همین علت ناسا در فضاپیماهای اعماق فضا از سپر حفاظتی، تشعشع‌سنج و سیستم هشدار تابش استفاده می‌کند.
عکس کاور: فضاپیمای چانگ ای-۴ چین در نیمه‌ی تاریک ماه
Credit: China National Space Administration
