ناسا برای ساخت پایگاه انسانی ابزارهای تازه‌ای به ماه می‌فرستد
ناسا همچنان به فهرست محموله‌های تجاری که قرار است تحت مأموریت آرتمیس به کاوش در ماه بپردازند، اضافه می‌کند و اکنون ابزارهای علمی جدید را انتخاب کرده است، از جمله یکی که برای اولین بار گنبدهای مرموز سطح ماه را مطالعه خواهد کرد.
این انتخاب‌ها در واقع نتایج دومین فراخوان پیشنهادات در زمینه‌ی «محموله‌ها و تحقیقات آژانس در سطح ماه» (PRISM) به‌شمار می‌روند. هر دو محموله در پروازهای آینده با برنامه‌ی «خدمات باربری تجاری ماه» (CLPS) که بخشی از هدف بزرگ‌تر ناسا برای کاوش ماه در یک دهه‌ی آینده است، به سطح قمر زمین می‌رسند.
«جوئل کرنز» (Joel Kearns) معاون اکتشاف در اداره‌ی مأموریت‌های علمی ناسا گفت: «دو مطالعه‌ی انتخاب شده به پرسش‌های علمی مهم درباره‌ی ماه می‌پردازند. نخستین مورد، فرآیندهای زمین‌شناختی اجرام سیاره‌ای اولیه را که در ماه حفظ شده‌اند، با نگاه شکل نادری از آتشفشان‌های آن بررسی می‌کند و دومی هم روی تأثیرات محیط ماه گرانش اندک و تشعشع را روی مخمر مطالعه خواهد کرد. این مخمر یک ارگانیسم مدل است که برای درک پاسخ آسیب و ترمیم DNA استفاده می‌شود.»
«کاوشگر تصویربرداری و طیف‌سنجی وولکان ماه» (Lunar Vulkan Imaging and Spectroscopy Explorer) یا به اختصار «لونار-وایز» (Lunar-VISE) مجموعه‌ای از پنج ابزار است که دو تا از آن‌ها روی یک فرودگر ثابت و سه تای دیگر هم روی یک سطح‌نورد نصب می‌شوند تا تحت برنامه‌ی CLPS خدمات‌رسانی کنند.
در طول ۱۰ روز زمینی (یک روز قمری)، لونار-وایز قله‌ی یکی از گنبدهای «گرویتهویسن» (Gruithuisen) را بررسی خواهد کرد. این احتمال وجود دارد که این گنبدها توسط یک ماگمای چسبنده‌ی غنی از سیلیس تشکیل شده باشند که از نظر ترکیبی مشابه به گرانیت است.
روی زمین، این نوع ساختارها (سازندها)، برای شکل‌گیری به اقیانوس‌هایی از آب مایع و تکتونیک صفحه‌ای نیاز دارند، اما بدون حضور این اجزای کلیدی در ماه، دانشمندان قمری گیج شده‌اند این گنبدها در طول زمان چگونه شکل گرفته و تکامل یافته‌اند.
با تجزیه‌و‌تحلیل سنگ‌پوشه (رگولیت) ماه بر فراز یکی از این گنبدها، داده‌های جمع‌آوری‌شده و توسط ابزار لونار-وایز به دانشمندان کمک می‌کند تا به پرسش‌های بنیادین پاسخ داده نشده، درباره‌ی چگونگی پیدایش این سازندها پاسخ دهند. این داده‌ها همچنین به بهبود مأموریت‌های رباتیک و انسانی آینده به ماه کمک خواهد کرد. «دکتر کری دونالدسون هانا» (Dr. Kerri Donaldson Hanna) از دانشگاه فلوریدا سرپرستی این مجموعه محموله را بر عهده خواهد داشت.
دومین تحقیق انتخاب شده، مجموعه‌ی علمی «ابزار کاوشگر ماه برای کاربردهای زیست‌شناسی فضایی» (Lunar Explorer Instrument for space biology Applications) یا به اختصار «لیا» (LEIA)، نام دارد که یک دستگاه کوچک مبتنی بر «ریزماهواره» (CubeSat) است.
LEIA با رساندن مخمر «ساکارومایسس سرویزیه» (Saccharomyces cerevisiae) به سطح ماه و مطالعه‌ی پاسخ آن به گرانش اندک ماه و تشعشعات موجود، تحقیقات بیولوژیکی را که نمی‌توان آن‌ها را با وفاداری بالا در زمین یا ایستگاه فضایی بین‌المللی شبیه‌سازی یا تکرار کرد، روی سطح ماه ارائه خواهد کرد.
ساکارومایسس سرویزیه یک مدل مهم از زیست‌شناسی انسانی است که به‌ویژه در زمینه‌ی ژنتیک، تکثیر سلولی و مولکولی و فرآیندهای تقسیم و پاسخ آسیب DNA به عوامل محیطی مانند تابش نقش بسزایی دارد. داده‌های ثبت شده توسط LEIA، همراه با داده‌های قبلی موجود از دیگر مطالعات بیولوژیکی، می‌تواند به دانشمندان کمک کند تا به یک سوال چند دهه‌ای پاسخ دهند که گرانش اندک و تشعشعات اعماق فضای واقعی با هم چگونه بر فرآیندهای بیولوژیکی اثر می‌گذارند. «دکتر اندرو ستلز» (Dr. Andrew Settles) از مرکز تحقیقات ایمز ناسا در سیلیکون ولی، کالیفرنیا، محموله‌ی LEIA را رهبری خواهد کرد.
اکنون ناسا با دفتر CLPS در مرکز فضایی جانسون در هیوستون همکاری خواهد کرد تا برنامه‌ریزی لازم را برای تحویل این محموله‌ها به ماه در بازه‌ی زمانی ۲۰۲۶ صادر کند. این آژانس همچنین دو دانشمند پروژه را برای هماهنگی فعالیت‌های علمی از جمله انتخاب مکان فرود، توسعه‌ی مفاهیم عملیات و بایگانی داده‌های علمی انتخاب کرده است. «دکتر جان کارچ» (Dr. John Karcz) از مرکز تحقیقات ایمز برای مطالعه‌ی لونار-وایز و «دکتر سیندی یانگ» (Dr. Cindy Young) از مرکز تحقیقات لانگلی برای مجموعه‌ی لیا انتخاب شده‌اند.
CLPS بخش مهمی از فعالیت‌های کاوش ماه ناسا طی برنامه‌ی آرتمیس است. محموله‌های علمی و فناوری ارسال شده به سطح ماه، به ایجاد پایه‌ای برای مأموریت‌های انسانی در ماه و اطراف آن کمک می‌کند. ناسا تحت CLPS هفت برنامه‌ی اعطای بودجه برای فرستادن ابزارهای علمی به ماه در اوایل دهه‌ی ۲۰۲۰ اختصاص داده است و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۸ این برنامه‌ها افزایش یابند.
عکس کاور: تصویر موزاییکی از گنبدهای گرویتهویسن سطح ماه
Credit: NASA/GSFC/Arizona State University
منبع: NASA
