مدارگرد اروپا جزئیات بی‌سابقه‌ای از سطح مریخ را آشکار کرد
به لطف ده‌ها ربات فعالی که هم‌اکنون روی سطح سیاره‌ی سرخ یا در مدار آن فعالند، مریخ هر روز برای بشر واضح‌تر از قبل می‌شود و حالا در یکی از تازه‌ترین تصاویر از مدارگرد «مارس اکسپرس» (Mars Express) آژانس فضایی اروپا (ESA)، یک ویژگی منحصر به فرد مریخ‌شناسی با جزئیات خیره‌کننده به تصویر کشیده شده است.
این شیارها که مانند خراش‌هایی غول‌پیکر در سطح سیاره به‌نظر می‌رسند، بخشی از یک سیستم گسلی عظیم در مریخ هستند که با نام «گوداله‌ی تانتالوس» (Tantalus Fossae) شناخته می‌شود. جدا از جزئیات موجود در تصویر، مقیاسی که در این تصویر دیده می‌شود بسیار شگفت‌انگیز است. این فرورفتگی‌ها تا ۳۵۰ متر عمق و ۱۰ کیلومتر عرض دارند و می‌توانند تا ۱۰۰۰ کیلومتر امتداد داشته باشند.
این تصویر دارای رنگ‌بندی واقعی است و این یعنی اگر انسان با چشمان خود به منطقه نگاه می‌کرد همین منظره را می‌دید. نکته‌ی جالب توجه این است که این تصویر، از نظر فنی یک «عکس» به‌شمار نمی‌رود بلکه از یک مدل عوارض دیجیتالی مریخ و با استفاده از کانال‌های رنگی دوربین استریو وضوح بالای مارس اکسپرس تولید شده است، اما در عین حال نمای فوق‌العاده واضحی از این منطقه‌ی وسیع مریخ ارائه می‌کند.
تصویر نخست یک پرسپکتیو مایل را نشان می‌دهد، در حالی که عکس بعدی نمای رو به پایین از گوداله‌ی تانتالوس است. به گفته‌ی آژانس فضایی اروپا، توان تفکیک در این تصویر تقریباً ۱۸ متر در پیکسل است و مرکز تصویر هم نقطه‌ای حدود ۴۳ درجه‌ی شمالی و ۲۵۷ درجه‌ی شرقی مریخ را نشان می‌دهد. جهت شمال در این تصویر به سمت راست است.
گوداله، یک بخش توخالی یا فرورفتگی از سیاره محسوب می‌شود و گوداله‌ی تانتانوس در امتداد بخش شرقی از یک آتشفشان گسترده و نسبتا مسطح مریخی، با نام کوه آلبا» (Alba Mons) قرار دارد. از نظر مساحت، کوه آلبا بزرگ‌ترین آتشفشان روی مریخ است که میدان‌های جریان آتشفشانی آن حداقل ۱۳۵۰ کیلومتر گسترش دارند. اما از نظر بلندی، ارتفاع آن تنها ۶.۸ کیلومتر است.
این گوداله‌ها زمانی ایجاد شدند که کوه آلبا از پوسته‌ی سیاره خارج و باعث شد که ناحیه‌ی اطراف آن پیپ‌وتاب بخورد و شکسته شود. آژانس فضایی اروپا در توضیح این منطقه نوشت: «گسل‌های گوداله‌ی تانتالوس نمونه‌ای عالی از یک ویژگی سطحی است که با عنوان «گرابن» (Graben) یا «فروزمین» شناخته می‌شود. هر ترانشه، با باز شدن دو گسل موازی شکل می‌گیرد و در نتیجه باعث می‌شود که سنگ میان آن‌ها به داخل فضای خالی سقوط کند.»
در ضلع غربی کوه آلبا هم ویژگی مشابهی یافت می‌شود که به «گوداله‌ی آلبا» (Alba Fossae) معروف است. اما این تصاویر فقط برای دیدن زیبایی نیستند بلکه ممکن است به بشر برای درک بهتر شیوه‌ی تشکیل سطح مریخ کمک کنند. تصور می‌شود که این ساختارها یکباره شکل نگرفته‌اند، بلکه یکی پس از دیگری ایجاد شده‌اند و این فرآیند منجر به متلاشی شدن برخی از فرورفتگی‌های متقاطع با آن‌ها شده است.
برای نمونه دهانه‌ی برخوردی که در تصاویر دیده می‌شود دارای گرابن‌هایی است که در سراسر آن وجود دارند و این موضوع نشان می‌دهد که ابتدا دهانه در آنجا بوده است. دهانه‌ی کوچک‌تری هم در سمت چپ دیده می‌شود که که در بالای فرورفتگی‌ها قرار دارد و احتمالا جوان‌تر است.
گفتنی است مأموریت مارس اکسپرس بیش از ۱۸ سال در مدار مریخ می‌چرخد و همچنان به فرستادن داده‌های ارزشمند از این سیاره ادامه می‌دهد.
عکس‌ها: گوداله‌ی تانتالوس مریخ
Credit: ESA/DLR/FU Berlin
منبع: Science Alert
