مهمان ناشناخته‌ی منظومه‌ی شمسی هنوز هم می‌تواند یک فناوری فرازمینی باشد
نتایج یک بررسی تازه نشان می‌دهد که نظریه‌های قبلی برای توضیح شیء ناشناسی که دو سال گذشته به منظومه‌ی شمسی وارد شده بود، می‌تواند صحیح نباشد. این بدان معنی است که این شیء همچنان گزینه‌ی احتمالی برخی از پژوهشگران برای فناوری فرازمینی است.
اوموآموا (Oumuamua) شیء مرموز میان‌ستاره‌ای بود که دو سال پیش به منظومه‌ی شمسی وارد شد. در آن زمان نیز به دلیل شکل خاصش جلب توجه بسیار کرد.
با گذشت دو سال هنوز توضیح جامعی برای این شیء ارائه نشده و یک پژوهش تازه نشان می‌دهد که هر توضیح جایگزین و به جز فناوری فرازمینی، کاملا نادرست خواهد بود. هرچند به عقیده‌ی بیشتر دانشمندان ایده‌ی اینکه ما فناوری بیگانه را در منظومه‌ی شمسی مشاهده کرده‌ایم بسیار دور از واقعیت است.
در اواخر سال ۲۰۱۷ منظومه‌ی شمسی ما به جسم گمشده‌ای در فضای میان‌ستاره‌ای رسید که به نظر می‌رسید جرمی طولانی و باریک است. سپس، مطالعات دقیق‌تر نشان داد که شتاب آن در حال افزایش است به گونه‌ای که گویی چیزی به آن فشار می‌آورد و دانشمندان هنوز از چرایی این موضوع مطمئن نیستند.
یک توضیح این است که این شیء توسط یک ماشین بیگانه مانند بادبان خورشیدی، یک بادبان نازک میلی‌متری که به محض تابش پرتو خورشید شتاب می‌گیرد، حرکت می‌کند. اخترفیزیکدان دانشگاه هاروارد «اَوی لئوب» (Avi Loeb) طرفدار اصلی این نظریه است.
با این وجود اغلب دانشمندان تصور می‌کنند که شتاب زیاد اوموآموا، ناشی از یک پدیده‌ی طبیعی بوده است. در ماه ژوئن یک تیم تحقیقاتی پیشنهاد کردند که هیدروژن جامد به طور نامرئی از سطح این جسم میان‌ستاره‌ای پراکنده شده و موجب سرعت بخشیدن به آن می‌شود.
اکنون در مقاله‌ی تازه‌ای که در روز دوشنبه ۱۷ آگوست (۲۷ مرداد) در «نشریه‌ی مقالات اخترفیزیک» (The Astrophysical Journal Letters) توسط لئوب و «تیم هانگ» (Thiem Hoang) از مرکز نجوم و فضای کره منتشر شده، بیان می‌شود که نظریه‌ی هیدروژن عملا نمی‌تواند درست باشد. این بدان معنی است که هنوز احتمال آنکه فضای ما توسط بیگانگان بازدید شده باشد و اینکه ما در آن زمان واقعا شاهد حضور آنان بوده‌ایم، وجود دارد.
مسیر حرکت اوموآموا در منظومه‌ی شمسی
Credit: JPL Horizons/Nagualdesign
نظریه‌ی هیدروژن جامد
«داریل سلیگمن» (Darryl Seligman) یکی از نویسندگان نظریه‌ی هیدروژن جامد از دانشگاه شیکاگو می‌گوید: «اگرچه از دید ما این یک دنباله‌دار است اما یک مشکل با اوموآموا وجود دارد. این شیء مانند دنباله‌دار حرکت می‌کرد اما دنباله یا دم نداشت.»
اوموآموا نخستین شیئی بود که دانشمندان موفق به مشاهده‌ی ورود آن به منظومه‌ی شمسی شدند. این موضوع، بر خلاف اکثر اشیاء آسمانی شناخته شده است که به دور خورشید می‌گردند و از منظومه‌ی شمسی خارج نمی‌شوند.
مسیر سهموی این جرم و شتاب‌گیری آن نشان می‌داد که اوموآموا با حدود ۴۰۰ تا ۸۰۰ متر طول، باید یک دنباله‌دار باشد. به گفته‌ی سلیگمن، با این وجود هیچ دنباله یا گاز خروجی از آن شناسایی نشد.
به طور معمول، دنباله‌دارها از مناطقی می‌آیند که نسبت به سیارک‌ها بسیار از خورشید دورتر هستند و یخ‌های روی سطح آن‌ها با نزدیکی به خورشید مستقیما بخار می‌شود و دنباله‌ای از گاز یا آن‌چه را که ما با عنوان دنباله‌ای زیبا می‌شناسیم پشت سر می‌گذارد.
طبق یک نظریه، اوموآموا یک دنباله‌دار از جنس هیدروژن جامد است و به همین علت دنباله‌ی آن از روی زمین رصد نمی‌شود.
سلیگمن در این‌باره گفت: «خروجی گاز، شیوه‌ی حرکت دنباله‌دار را در فضا تغییر می‌دهد و تا حدی مانند یک موتور موشکی خیلی آهسته عمل می‌کند. خورشید که به دنباله‌دار می‌تابد، گرم‌ترین بخش‌های آن به صورت گاز خارج می‌شود و این خروجی گاز به نوبه‌ی خود باعث سرعت گرفتن بیشتر و دور شدن از خورشید می‌گردد.»
در مقاله‌ای که ۹ ژوئن (۲۰ خرداد) توسط سلیگمن و «گریگری پی. لافلین» (Gregory Laughlin) اخترفیزیکدان دانشگاه ییل منتشر شد، بیان شده که این دنباله‌دار از مولکول هیدروژن (مولکولی سبک با دو اتم هیدروژن) تشکیل شده است.
گاز H2 تنها در زمانی که خیلی سرد باشد (دمای منفی ۲۵۹٫۱۴ در جو زمین) به جامدی متخلخل و کم‌چگالی تبدیل می‌شود. پیش از این هم دانشمندان وجود هیدروژن جامد را در فاصله‌های بسیار دور و سرد فضا پیشنهاد داده بودند.
از سویی خروجی گاز به صورت هیدروژن از زمین قابل مشاهده نخواهد بود و دنباله‌ای نخواهد داشت. اگرچه برخی مواد دیگر مانند نئون جامد هم می‌توانست توضیحی برای این پدیده باشد اما هیدروژن بهترین ماده‌ی پیشنهادی بود.
فرضیه‌ی ماشین فرازمینی
در مقاله‌ی جدید هوانگ و لئوب، به این ایده پاسخ داده شده و بیان شده که نظریه‌ی خروج گاز هیدروژن یک مشکل اساسی دارد؛ دنباله‌دارها زمانی شکل می‌گیرند که دانه‌های یخ در فضا به هم می‌پیوندند و یک توده را ایجاد می‌کنند و سپس این توده‌ها گرد و غبار بیشتری را جذب می‌کنند. این توده‌ها مانند آدم برفی هستند و تا زمانی که ذوب نشوند زنده می‌مانند.
چسبندگی که به تشکیل دنباله‌دارها کمک می‌کند مانند چسبندگی قطعات یخی است که تازه از فریزر خارج شده باشند. اما قرار دادن یک قطعه یخ به مدت یک یا دو دقیقه روی سطح، باعث می‌شود سطح آن کمی گرم شود و دیگر چسبندگی نخواهد داشت بلکه یک لایه‌ی نازک از آب بین یخ و سطح باعث لغزش آن می‌شود. به همین شکل در صورت هیدروژنی بودن این جرم، تبخیر باید باعث از واپاشی آن می‌شده است.
هیدروژن جامد
Credit: Department of Theoretical Physics, Ural University
این دو پژوهشگر عنوان کردند که حتی نور ستاره‌ها در سردترین قسمت‌های فضا تکه‌های هیدروژن جامد را پیش از آنکه جمع شده و تشکیل یک دنباله‌دار بدهند گرم می‌کند. مهم‌تر اینکه نزدیک‌ترین «ابر مولکولی عظیم» که تصور می‌شود این قطعه از آن آمده باشد، خیلی دور است؛ به طوری که قطعه یخ هیدروژنی باید صدها میلیون سال در فضای میان‌ستاره‌ای حرکت کرده است و در این مدت بر اثر نور ستاره‌ها از هم پاشیده می‌شده است.
پژوهشی تازه بیان می‌کند که با توجه به منشأ احتمالی اوموآموا، این جرم در صورتی که از هیدروژن می‌بود باید در فضای طولانی میان‌ستاره‌ای تبخیر می‌شد و فرضیه‌ی ماشین فرازمینی بودن آن دور از تصور نیست.
منشأ اوموآموا
از سوی دیگر سلیگمن این تحلیل لئوب را که هیچ ستاره‌ی دنباله‌دار در چنین سفر طولانی باقی نمی‌ماند تا همه‌ی راه را از ابر بزرگ مولکولی طی کند، درست ارزیابی می‌کند اما وی افزود: «نظریه‌ی هیدروژن جامد، تنها در صورتی کاربردی است که اوموآموا فقط ۴۰ میلیون سال قدمت داشته باشد. در این بازه‌ی زمانی دنباله‌دار به این شکل بدون از بین رفتن می‌تواند شکل گرفته باشد.»
او به یک مقاله که در ماه آوریل منتشر شده اشاره کرد که برخی از مناطق اطراف منظومه‌ی شمسی را برای شکل‌گیری این دنباله‌دار پیشنهاد می‌دهد. پژوهشگران در این مقاله بررسی کردند که چه چیز دیگری از همسایگی راه شیری عبور کرده است که اکنون خورشید ما از میان آن می‌گذرد.
«تیم هالات» (Tim Hallatt) اخترفیزیکدان دانشگاه مک‌گیل مونترآل و نویسنده‌ی اصلی مقاله‌ی منتشر شده در ماه آوریل گفت: «ما به دو گروه متحرک از ستارگان رسیدیم. ستارگان جوان در گروه‌های متحرک شاه‌تخته (Carina) و کبوتر (Columba)»
همه‌ی آن‌ها حدود ۳۰ تا ۴۵ میلیون سال پیش در یک ابر گازی که سپس ناپدید شده شکل گرفته‌اند. این ابر کوچک و پراکنده‌شده از گاز مولکولی با تنها چند ستاره‌ی جوان، جایی است که قطعه یخ هیدروژنی ممکن است از آن آمده باشد.
هالات افزود: «فرآیندهای بسیاری وجود دارد که می‌تواند اشیائی مانند اوموآموا را از ستارگان جوان در گروه‌های متحرک گوناگون خارج کند، مانند محدوده‌ی برهم‌کنش گرانشی بین ستارگان در گروه، شکل‌گیری سیارات یا طبق استدلال سلیگمن ابرهای مولکولی که ستاره‌ها را در ابتدا به وجود آورده است.»
به گفته‌ی او که هر سه مقاله تقریبا به صورت مشترک فرض می‌کنند که اوموآموا یک قطعه هیدروژن یخی بوده که از کارینا یا کلومبو شکل گرفته است.
او گفت: «ایده‌ی سلینگمن و لافلین می‌تواند در اینجا کاربردی باشد زیرا اجرام هیدروژنی باید عمر کوتاهی در کهکشان داشته باشند (همان‌طور که لئوب نتیجه می‌گیرد) و اگر منشأ آن در کارینا یا کلمبو باشد به اندازه‌ی کافی جوان هست که سالم بماند.»
اما لئوب با این موضوع نیز مخالف است. او گفت: «کوتاه کردن مسیر طی شده توسط اوموآموا، مسائلی را که در مقاله‌ی ما مطرح شده، حل نمی‌کند. زیرا در صورت شکل‌گیری در این گروه متحرک، جرم هیدروژنی زمانی شکل گرفته است سیستم ستاره‌ای مولد آن تشکیل شده و این امر میلیاردها سال پیش بوده و تا امروز این جرم هیدروژنی باید تبخیر می‌شد.»
لئوب ادامه داد: «انتظار می‌رود که یخ‌های هیدرژنی از ابرهای مولکولی غول‌پیکر شکل گرفته باشند، نه قسمت‌هایی از فضا مانند گروه متحرک کارینا یا کلمبو؛ و هیچ کوه یخ هیدروژنی نیز نمی‌تواند از نزدیک‌ترین ابر غول مولکولی به منظومه‌ی شمسی رسیده باشد.»
او در پاسخ به این سؤال که آیا کاندیدای مشخصی برای شتاب این جرم ناشناخته وجود دارد یا خیر، به کتاب هنوز منتشر نشده‌ی خود با نام «فرازمینی: اولین نشانه از حیات هوشمند فراسوی زمین» اشاره کرد که در ژانویه ۲۰۲۱ منتشر (دی ۱۳۹۹) می‌شود.
منبع: Live Science
