پشتکار ناسا شاید سرانجام آرزوی آوردن سنگ از مریخ به زمین را محقق کند
اگرچه پیش از این هم کاوشگرهای مریخی نمونه سنگ و خاک مریخ را با ابزارهای خود جمع‌آوری و آزمایش کرده‌اند اما اکنون مریخ‌نورد پشتکار برای نخستین بار قطعه سنگ‌هایی از سیاره‌ی سرخ را در اختیار گرفته و آن‌ها را برای آوردن به زمین در سال‌های آینده ذخیره کرده است.
مریخ‌نورد پشتکار ناسا حالا نخستین نمونه‌برداری موفق از سیاره‌ی سرخ را انجام داده است. این کاوشگر که برای جست‌وجوی نشانه‌های حیات باستانی در مریخ و جمع‌آوری نمونه سنگ از این سیاره طراحی شده است، دو مانور نمونه‌برداری موفق خود را در روزهای دوشنبه و چهارشنبه ۶ و ۸ سپتامبر (۱۳ و ۱۵ شهریور) انجام داد. عملیاتی که دانشمندان ناسا از موفقیت‌آمیز بودن آن هیجان‌زده هستند.
«میناکاشی وادوا» (Meenakshi Wadhwa) دانشمند اصلی عملیات بازگردانی نمونه از مریخ از آزمایشگاه پیشرانش جت (JPL) ناسا درباره‌ی این موفقیت گفت: «این واقعا یک دستاورد تاریخی محسوب می‌شود. نخستین هسته‌های سنگی جمع‌آوری شده در یک سیاره‌ی خاکی دیگر، قطعا شگفت‌انگیز است.»
او افزود: «در جامعه‌ی علمی ما، چندین دهه درباره‌ی آوردن نمونه از مریخ صحبت شده است و اکنون چنین موضوعی در حال تبدیل شدن به واقعیت است. این نخستین نمونه‌های اصلی در واقع بخشی از ده‌ها نمونه‌ی دیگری خواهد بود که در ادامه‌ی مأموریت توسط مریخ‌نورد پشتکار جمع‌آوری می‌شود.»
طرحی گرافیکی از حفاری مریخ‌نورد پشتکار در سنگ‌های مریخ
Credit: NASA/JPL-Caltec
نمونه‌برداری‌های موفق این هفته در حالی صورت می‌گیرد که یک ماه پیش عملیات جمع‌آوری نمونه مطابق برنامه پیش نرفت. در ۶ آگوست (۱۵ مرداد) مریخ‌نورد پشتکار سنگی را به دقت انتخاب کرد اما در نهایت موفق به برداشتن و ذخیره‌ی آن نشد. دانشمندان پس از بررسی، دانشمندان مأموریت علت را خرد شدن سنگ و در نتیجه عمل نکردن روند نمونه‌برداری مریخ‌نورد عنوان کردند.
در آن مرحله اما اولویت اصلی تیم مأموریت تأیید عملکرد صحیح مکانیزم نمونه‌برداری بود. «جسیکا ساموئلز» (Jessica Samuels) مدیر مأموریت سطح پشتکار گفت: «پس از تجزیه‌وتحلیل شکست اولیه، کارکنان مأموریت پشتکار، آن را به سوی هدف جدیدی هدایت کردند که به‌نظر می‌رسید سخت‌تر باشد.»
بدین ترتیب دومین تخته سنگ انتخاب شده، با نام «روشه» (Rochette) با تجهیزات مریخ‌نورد پشتکار سازگاری بیشتری داشت. به گفته‌ی ساموئلز در حالی که مهندسان سختی این سنگ را مناسب می‌دیدند، تیم علمی هم این هدف را ارزشمند دانست.
با توجه به ارزش علمی بالا، تیم مأموریت تصمیم گرفت به جای یک نمونه، دو نمونه از روشه جمع‌آوری کند. هسته‌هایی سنگی که اکنون «مونتدنیر» (Montdenier) و «مونتانیاک» (Montagnac) نام گرفته‌اند. پشتکار دارای ۴۳ لوله‌ی نمونه‌برداری از جنس تیتانیوم است و چون مریخ‌نورد یک یا چند نمونه در طول مأموریت جمع‌آوری می‌کند، دانشمندان نمونه‌برداری‌ها را به گونه‌ای تنظیم کرده‌اند که احتمال آوردن نمونه به زمین بالا باشد.
به دلیل اشتباه قبلی در نمونه‌برداری مدیران پشتکار از ربات خواستند تا پیش از تلاش برای ذخیره‌ی نخستین نمونه عکس‌های بیشتری بگیرد و به تصمیم‌گیری کمک کند. به دلیل همین دقت بیشتر، نمونه‌برداری‌های بعدی موفق بود. «مت رابینسون» (Matt Robinson) رییس عملیات نمونه‌برداری پشتکار گفت: «ما پاداش صبر خود را گرفتیم. با نگاه کردن به مته‌ی داخل لوله، یک هسته‌ی زیبا را در آن می‌بینید که باعث هیجان تیم ما شد.»
قطعه‌ی دوم از سنگ مریخ در لوله‌ی نمونه‌برداری
Credit: NASA/JPL-Caltech
دانشمندان هم از این عملیات بسیار راضی هستند. هر دو نمونه‌ی جدید از یک تخته سنگ در دهانه‌ی «جزرو» (Jezero) برداشت شده‌اند. جایی که مریخ‌نورد پشتکار در حال کاوش منطقه‌ای است که پیش از این میزبان دریاچه بوده است. این سنگ احتمالا نسبتا جوان است و تاکنون با بررسی‌های پشتکار دانشمندان تشخیص داده‌اند که جنس آن از بازالت است. این یعنی ممکن است گدازه‌ی سرد شده‌ای باشد که در گذشته روی مریخ جریان داشته است.
علاوه بر این پشتکار در هر دو نمونه نمک را تشخیص داده است. این ترکیبات می‌توانند از آب‌های زیرزمینی که روی سنگ عبور کرده‌اند یا آب‌های سطحی که تبخیر می‌شوند شکل گرفته باشند. همچنین ممکن است هنگام تشکیل بلور نمک، حباب‌های ریز آب در آن محبوس شده باشند و دانشمندان بتوانند در نهایت با استفاده از آن به‌عنوان یک کپسول زمانی درون سنگ، آن را مطالعه کنند.
به گفته‌ی ساموئلز مریخ‌نورد پشتکار از زمان فرود بر سطح مریخ در ماه فوریه (اسفند) نزدیک به ۲۰۰ روز مریخی (کمی بیش از ۲۰۰ روز زمینی) را روی سطح این سیاره سپری کرده و حدود ۲٫۲ کیلومتر را پیموده است.
اگرچه به دلیل مقابله‌ی خورشیدی مریخ، هنگامی که خورشید میان زمین و مریخ قرار می‌گیرد و ارتباط با سیاره‌ی سرخ را دشوار می‌کند، از اوایل ماه اکتبر (نیمه‌ی مهر) فرستادن دستور به پشتکار و دیگر ناوگان مریخی ناسا در حالت تعلق قرار می‌گیرد. اما حتی در حالی که پشتکار برای این وقفه آماده می‌شود، تیم مأموریت مشغول برنامه‌ریزی برای گام‌های بعدی مریخ‌نورد هستند.
پشتکار به کاوش ناحیه‌ای می‌پردازد که دانشمندان آن را «سیتا جنوبی» (South Séítah) می‌نامند و بالگرد کوچک «نبوغ» (Ingenuity) به‌عنوان همراه مریخ‌نورد پروازهای شناسایی را بر فراز آن انجام داده است. به گفته‌ی ناسا دانشمندان مأموریت از چشم‌انداز ناهموار منطقه از پشته‌ها، تپه‌های ماسه‌ای و خرده سنگ‌ها بسیار شگفت‌زده شده‌اند و به‌نظر می‌رسد که این منطقه دارای سنگ‌هایی قدیمی‌تر از روشه هم باشد.
تیم مأموریت امیدوار است با سپری کردن زمان و کسب تجربه در مریخ زمینه‌ای برای یک مأموریت با چند فضاپیما به مریخ فراهم کند که ناسا و آژانس فضایی اروپا توسعه‌ی آن را آغاز کرده‌اند و قصد دارند نخستین قطعات دست‌نخورده‌ی سیاره‌ی سرخ را احتمالا در سال ۲۰۳۱ برای دانشمندان به زمین بیاورند.
این همان موضوعی است که «لوری گلیز» (Lori Glaze) رییس بخش علوم سیاره‌ای ناسا جمع‌آوری نمونه را یک نقطه عطف برای آن می‌داند. به گفته‌ی او «مأموریت پشتکار با داشتن تجربه‌ی چند دهه کاوش مریخ انجام شد. هر کاری که انجام می‌دهیم بر اساس چیزهایی است که قبلا آموخته‌ایم. ما بر شانه‌ی غول‌ها ایستاده‌ایم تا در جایی که امروز هستیم باشیم.»
عکس کاور: مریخ‌نورد پشتکار با حفر دو سوراخ در تخته سنگ روشه مریخ، نمونه‌هایی از آن را جمع‌آوری کرد.
Credit: NASA/JPL-Caltech
منبع: Space
