کاوشگر ناسا به نمونه‌هایی از مواد آلی در مریخ دست یافته است
با شناسایی مواد دارای ترکیبات آلی، جست‌وجوی کاوشگر پشتکار ناسا برای یافتن نشانه‌هایی از حیات باستانی در مریخ به شکل قابل توجهی افزایش یافته است.
طی چند ماه گذشته، مریخ‌نورد «پشتکار» (Perseverance) مشغول کاوش دلتای رودخانه‌ی باستانی در دهانه‌ی «جزرو» (Jezero) مریخ بوده است. به گفته‌ی اعضای تیم مأموریت، وجود این دلتا یکی از دلایل اصلی فرستادن مریخ‌نورد به این منطقه بوده و این سایت پژوهشی تا کنون به‌خوبی انتظارات را برآورده کرده است.
این کاوشگر از اوایل جولای (اواسط تیر) چهار نمونه را از منطقه‌ی دلتا جمع‌آوری کرده است که نشان می‌دهند این بخش از مریخ در گذشته‌ی باستانی احتمالا توانایی پشتیبانی از ارگانیسم‌های مشابه زمین را داشته و حتی ممکن است اکنون هم نشانه‌هایی از چنین حیات میکروبی را در خود حفظ کرده باشد.
«کن فارلی» (Ken Farley) دانشمند پروژه‌ی پشتکار از مؤسسه‌ی فناوری کالیفرنیا درباره‌ی این نمونه‌ها گفت: «سنگ‌های بررسی شده در این منطقه، دارای بالاترین غلظت مواد آلی شناسایی شده در این مأموریت هستند و این یافته از این جهت جالب توجه است که مولکول‌های آلی بلوک‌های سازنده‌ی حیات محسوب می‌شوند. اکنون سنگ‌هایی در اختیار داریم که در یک محیط احتمالا قابل سکونت، رسوب کرده‌اند.»
یکی از عوارض طبیعی دلتای جزرو که پشتکار به‌تازگی نمونه‌برداری و آن را مطالعه کرده است، صخره‌ای با عرض ۰.۹ متر است که تیم مأموریت آن را «یال وایلدکت» (Wildcat Ridge) می‌نامد، بسیار جذاب است. وایلدکت یک گلسنگ ریزدانه است که احتمالا در کف دریاچه‌ی باستانی شکل گرفته است. ابزار «شرلوک» (SHERLOC) مریخ‌نورد نشان داد که این سنگ مملو از مواد آلی است که از نظر فضایی با مواد معدنی حاوی گوگرد (سولفات‌ها) مرتبطند.
«سوندانا شارما» (Sunanda Sharma) دانشمند ابزار شرلوک در این رابطه گفت: «این نشانه‌ها حاکی از آن است که وقتی دریاچه در حال تبخیر بود، هم سولفات‌ها و هم مواد آلی در این منطقه رسوب کرده و حفظ و متمرکز شده‌اند.»
او افزود: «روی زمین، رسوب سولفات به‌عنوان عاملی برای حفظ مواد آلی شناخته شده است و می‌تواند نشانه‌هایی از حیات را در خود جای دهد که به آن‌ها امضاهای زیستی می‌گویند. این باعث می‌شود که این نمونه‌ها و این مجموعه مشاهدات، جذاب‌ترین یافته‌های فعلی مأموریت باشند و بخشی از انتظارات از کاوش جبهه‌ی دلتا را برآورده می‌کنند.»
نمونه‌برداری مریخ‌نورد پشتکار از سنگ موسوم به یال وایلدکت در مریخ
Credit: NASA/JPL-Caltech/ASU/MSSS
با این حال، فارلی و شارما تأکید کردند که این ترکیبات مریخی را نمی‌توان به عنوان نمادهای قطعی زیستی در نظر گرفت. زیرا مواد ارگانیک را می‌توان با فرآیندهای فقط زمین‌شناختی هم تولید و جابه‌جا کرد، و داده‌های جمع آوری شده توسط پشتکار هنوز اطلاعات دقیقی درباره‌ی منشأ این نمونه‌ها ارائه نمی‌دهد. بنابراین تصمیم‌گیری برای تیم مأموریت تنها با استفاده از مشاهدات مریخ‌نورد بسیار دشوار خواهد بود.
به همین دلیل هم اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود، نمونه‌های جمع‌آوری شده در اوایل سال ۲۰۳۳ توسط مأموریت مشترک ناسا و آژانس فضایی اروپا (ESA) به زمین بازگردانده می‌شوند. روی زمین دانشمندان سراسر جهان می‌توانند نمونه‌ها را با ابزارهای مختلف و بسیار پیشرفته‌تر از ابزارهای روی مریخ‌نورد بررسی کنند.
مریخ‌نورد پشتکار یا استقامت، ۴۳ لوله‌ی نمونه را با خود حمل می‌کند که تا کنون ۱۵ تای آن مهروموم شده است. ۱۲ لوله شامل هسته‌های سنگی حفر شده است، یکی شامل نمونه‌های اولین تلاش ناموفق مریخ‌نورد است و دو لوله هم «لوله‌های شاهد» هستند. تیم مأموریت با استفاده از این لوله‌ها مشخص می‌کند که کدام مواد موجود در نمونه‌های مریخ، در صورت وجود، ممکن است آلاینده‌های زمینی باشند.
مأموریت بازگردانی نمونه شامل یک مدارگرد آژانس فضایی اروپا و یک فرودگر ناسا خواهد بود که قرار است به‌ترتیب در اواخر سال ۲۰۲۷ و اوایل سال ۲۰۲۸ به سوی مریخ پرتاب شوند. پشتکار به سمت فرودگر می‌رود و نمونه‌ها را در آن قرار می‌دهد تا سپس با یک موشک از سطح مریخ به مدارگرد برسند و به سوی زمین حمل شوند.
مقامات ناسا به فعال بودن پشتکار در اواخر دهه‌ی ۲۰۲۰ برای تحویل نمونه‌ها به فرودگر، امید زیادی دارند. به هر حال مریخ‌نورد «کنجکاوی» (Curiosity) ناسا هم با ساختار مشابه بدنه و سیستم انرژی هسته‌ای پس از گذشت بیش از ۱۰ سال همچنان در داخل «دهانه‌ی گیل» (Gale Crater) مشغول فعالیت است.
اما این دو آژانس فضایی یک طرح پشتیبان هم در نظر دارند. پشتکار از هر سنگی دو نمونه جمع‌آوری می‌کند که یکی برای نگهداری روی کاوشگر و دیگری برای ذخیره‌سازی در یک یا چند محل انبار-مانند در کف دهانه‌ی جزرو است. بنابراین اگر پشتکار نتواند مستقیما نمونه‌ها را تحویل دهد، فرودگر بازگشتی در محل نزدیک نمونه‌ها فرود می‌آیند و با استفاده از دو بالگرد مریخ‌پیما، یکی یکی لوله‌ها را جمع‌آوری می‌کند.
این بالگردها از روی فرودگر پرواز خواهند کرد و بسیار مشابه بالگرد «نبوغ» (Ingenuity) خواهند بود که پس از ۳۱ پرواز در مریخ همچنان قوی و فعال است. اما از طرفی هلیکوپترهای جمع‌آوری نمونه باید کمی بزرگ‌تر از نبوغ باشند زیرا برای حرکت به سمت نمونه‌ها، باید چرخ‌دار باشند.
تیم پشتکار پیش از این یک مکان احتمالی را برای ذخیره‌ی نمونه انتخاب کرده است. این محدوده‌ی صاف از کف دهانه‌ی جزرو می‌تواند یک مکان امن برای فرودگر باشد. «لوری گلیز» (Lori Glaze) رئیس علوم سیاره‌ای ناسا در این‌باره گفت: «در ۱۹ اکتبر (۲۷ مهر) اعضای تیم یک جلسه برای انجام دادن یا ندادن این برنامه برگزار می‌کنند تا دریابند که آیا آماده‌ی قرارگیری نمونه‌ها در این منطقه هستند یا خیر.»
اگر محل درنظر گرفته شده تأیید شود، پشتکار طی عملیاتی که حدود دو ماه طول می‌کشد، ۱۰ تا ۱۱ لوله‌ی حاوی نمونه را در آن ذخیره می‌کند.
عکس کاور: مریخ‌نورد پشتکار مشغول نمونه‌برداری از سنگ موسوم به یال اسکینر
Credit: NASA/JPL-Caltech/ASU/MSSS
منبع: Space
جالب بود