فرآیند قیمت‌گذاری، فروش و نظارت بر قیمت‌ها در دیجی‌کالا

دیجی‌کالا از دو بستر برای فروش کالا استفاده می‌کند؛ 1 – خرده‌فروشی (Retail)  2 – مارکِت‌پِلِیس یا بازارگاه (Marketplace) که روش‌های متداول در تمامی شرکت‌های تجارت الکترونیک دنیا از جمله آمازون، علی‌بابا و جی‌دی (JD) در چین، فلیپ‌کارت هندوستان، سوک در امارات متحده عربی و غیره است.

مدل کسب‌وکار خرده‌فروشی آنلاین

طی 10 سال ابتدایی فعالیت دیجی‌کالا مدل فروش این شرکت فقط به صورت خرده‌فروشی آنلاین بوده است. یعنی تمام کالاهایی که در وب‌سایت دیجی‌کالا به فروش رفته ابتدا توسط این شرکت از تأمین‌کنندگان معتبر خریداری و سپس قیمت‌گذاری و فروخته شده است. در این مدل دیجی‌کالا محصولات را خریداری کرده و با حاشیه‌ی سود حداقلی (برای مثال در گروه تلفن همراه به‌طور متوسط 2 درصد) به فروش می‌رساند.

مدل کسب‌وکار مارکت‌پِلِیس (بازارگاه)

از ابتدای سال 1396 دیجی‌کالا بستری جدید به منظور فروش کالا برای اتصال مستقیم فروشندگان، تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان کالا (Sellers) به خریداران فراهم کرد. از طریق این بستر تولیدکنندگان ایرانی به بازاری به وسعت سراسر ایران متصل می‌شوند و خریداران هم بدون واسطه می‌توانند به کالای لازم خود دسترسی داشته باشند. در مارکت‌پلیس دیجی‌کالا تأمین‌کنندگان همچون مغازه‌داران یک پاساژ خودشان قیمت‌ کالاها را تعیین می‌کنند و دیجی‌کالا دخالت مستقیم در نحوه قیمت‌گذاری کالاها ندارد. اگرچه ابزارهایی برای ترغیب فروشندگان برای قیمت‌گذاری عادلانه وجود دارد و همچنین با ابزارهای نظارتی جلوی تخلفات گرفته می‌شود؛ برای مثال نمایش کمترین قیمت ارائه شده در صدر لیست فروشندگان، سبب ایجاد رقابت در میان فروشندگان مختلف  یک کالا برای عرضه مناسب‌ترین قیمت می‌شود، همچنین امتیاز دادن به فروشندگان توسط خریداران، رده‌بندی آن‌ها و خارج کردن فروشندگانی که به علت نارضایتی مشتری ناشی از قیمت نامناسب، کیفیت پایین و یا خدمات‌رسانی ضعیف امتیاز پایین کسب کنند، ابزارهای نظارتی دیگر دیجی‌کالا در بخش مارکت‌پلیس هستند که منجر به حمایت از منافع مشتری از طریق شفافیت در امر مبادله کالا می‌شود و به رونق هر چه بیشتر بازار عادلانه‌ای کمک می‌کند که مکانیزم‌های تعدیل قیمت را در بطن خود دارد. به‌تازگی باتوجه به شرایط متلاطم اقتصادی ابزارهای نظارتی را در این بخش بیش از پیش گسترش دادیم و علاوه بر استفاده از نیروهای انسانی برای کنترل، نظارت و پایش دائمی بر کیفیت و قیمت کالاها، ابزارهای هوش مصنوعی و داده‌کاوی را هم بدین منظور توسعه دادیم.

هم اکنون بیش از 160 هزار کسب‌وکار اعم از تولیدکننده، فروشنده، هنرمند و صنعتگر از سراسر ایران در این بخش مشغول به عرضه‌ی بیش از 6 میلیون کالا هستند و دیجی‌کالا بازاری به وسعت ایران در اختیار آن‌ها قرار داده است. خدمات دیجی‌کالا به این کسب‌وکارها شامل تولید محتوا برای محصولات، خدمات بازاریابی، پرداخت، انبارداری و پردازش، بسته‌بندی، لجستیک و تحویل سفارش‌ها به تمام نقاط کشور، خدمات پس از فروش، در اختیار قراردادن اطلاعات و بینش بازار می‌شود.

از قیمت دیجی‌کالا تا قیمت فروشنده

بیش از ۷۰ درصد کالاهای دیجی‌کالا از سوی فروشنده‌های ثالث در پلتفرم مارکت پلیس عرضه می‌شوند. تا پایان سال 98 بیش از 61 هزار فروشنده با مارکت‌پلیس دیجی‌کالا همکاری کرده‌اند و این رقم تا نیمه نخست سال 1400 به بیش از 160 هزار کسب‌وکار افزایش یافته است.

فروشندگان دیجی‌کالا محصولات‌شان را خودشان قیمت‌گذاری کرده و روی پلتفرم مارکت‌پلیس دیجی‌کالا به فروش می‌رسانند. در واقع، دیجی‌کالا در نقش یک پلتفرم دوسویه، پلی است میان خریدار و فروشنده که باید منافع هر دوسمت را تأمین کند. پس، قیمت‌گذاری کالاها کاملا در دست دیجی‌کالا نیست.

در بحران‌های اقتصادی و تلاطم قیمتی چه مشکلی داریم؟

۱. ایجاد سقف قیمت و مشکل ناموجود شدن

دیجی‌کالا با اخذ سیاست‌هایی مانند تعیین محدوده افزایش قیمت یا نظارت بر قیمت فروشنده‌ها و مقایسه با قیمت‌های بازار و تشویق فروشنده‌ها به درج قیمت‌های رقابتی، می‌تواند تا حدودی ثبات در قیمت‌ها را برقرار کند ولی نمی‌تواند برای فروشنده‌ها قیمت مشخصی تعیین کند یا به یک فروشنده بگوید حتما باید اجناس را با بهایی مشخص بفروشد. وقتی تعادل بازار برهم می‌خورد؛ کالای فروشندگان به سرعت با قیمت‌های قبلی به فروش می‌رود یا فروشندگان از فروش با قیمت‌های قبلی اجتناب می‌کنند و دیجی‌کالا به عنوان پلتفرم قانونا مجاز نیست و نمی‌تواند فروشنده‌ای را وادار به فروش کالای خود کند. در این مواقع دیجی‌کالا می‌تواند سقف قیمتی تعیین کند و به فروشندگان اجازه ندهد کالایی را بیش از اندازه مشخصی گران کنند. اما فروشنده مختار است که در این محدوده قیمتی کالای خود را بفروشد یا نفروشد. پافشاری بر یک سقف قیمتی معمولا باعث می‌شود فروشنده از فروش کالاهایش اجتناب کند و در نتیجه کالا ناموجود می‌شود. در این مواقع ممکن است اینطور به نظر برسد که پلتفرم کالاها را ناموجود کرده است تا بعدا گران‌تر بفروشد! در حالی که این‌طور نیست و چون سقف قیمت ایجاد شده است فروشندگان از فروش کالای خود با قیمت قبلی اجتناب می‌کنند.

۲. حذف سقف قیمت و مشکل گران‌فروشی

برای موجود نگه داشتن کالاها می‌توان سقف قیمتی تعیین نکرد و به فروشنده‌ها اجازه داد تا کالای خود را با قیمت دلخواه عرضه کنند. برداشتن این سقف به فروشنده‌ها اجازه می‌دهد به جبران ضرر و زیانی که در پی افزایش قیمت‌های مواد خام، دلار و کاهش ارزش پول ملی دیدند؛ کالاها را با قیمت دلخواه بفروشند و بازار هم معمولا خریدار است اما باز ممکن است اتهام گران‌فروشی متوجه پلتفرم مارکت پلیس شود.

دیجی‌کالا درباره کمتر از ۳۰ درصد محصولات و آن‌هایی که به طور مستقیم در مدل خرده‌فروشی فروشنده است، اختیار کامل در قیمت‌گذاری درست و منصفانه دارد. بعضی از کاربران این نکته مهم را نمی دانند و تصور می‌کنند تمام بیش از 6 میلیون محصولی که روی این پلتفرم وجود دارد به طور مستقیم توسط خود دیجی‌کالا قیمت‌گذاری می‌شود.

این دو چالش نه برای دیجی‌کالا که برای همه پلتفرم‌های دوسویه و فروشگاه‌های مارکت پلیس در زمان برهم خوردن تعادل بازار و موج گرانی‌ها مطرح است و همیشه یک حرکت میان احتکار و گران‌فروشی در باورهای خریدار ممکن است وجود داشته باشد.

بایدها و نبایدهای قیمت‌گذاری در دیجی‌کالا

با همه چیزهای گفته شده در بالا که چالش‌های جدیدی در بازار خرده‌فروشی ایران هستند و ایجاد تعادل در قیمت‌گذاری و عرضه و تقاضا را بسیار سخت می‌کنند، ولی تلاش کرده‌ایم حتی در همین شرایط، راه‌حل‌هایی را بیابیم و ابزارهایی را توسعه دهیم تا بتوانیم بهترین کالاها را با بهترین و منصفانه‌ترین قیمت به مشتریان خود ارائه دهیم.

استراتژی‌ها و بایدها و نبایدهایی در قیمت‌گذاری کالاها برای فروشنده‌ها مشخص شده و نظارت دائمی روی عملکرد آن‌ها وجود دارد؛

• فروشنده‌ها در هنگام تعیین قیمت یک کالا باید هم بازار آفلاین و هم بازار آنلاین را بررسی کرده تا به یک قیمت‌گذاری درست برسند.
• فروشنده‌ها حق ندارند قیمتی بالاتر از سایت فروشگاهی یا فروشگاه فیزیکی خود در دیجی‌کالا درج کنند.

• کالاهایی که دارای نرخ مصوب و قیمت چاپ شده هستند؛ باید با همان قیمت و یا کمتر از نرخ مصوب به فروش برسند.
• دیجی‌کالا با فروشندگانی که با ارایه تخفیف‌های کاذب سعی در فریب مشتری را دارند؛ برخورد کرده و مجازات‌هایی از گرفتن دسترسی به قیمت کالا یا گروه‌های کالایی برای یک ماه تا تعلیق مجوز فروشندگی و برند آن در مارکت‌پلیس دیجی‌کالا اعمال می‌کند.

• ابزارهای جعبه خرید (Buy Box) و پایش قیمت‌ها توسط کاربران، به طور دائمی در حال کنترل قیمت فروشنده‌ها و یافتن بهای منصفانه است.

• هر فروشنده یک تاریخچه قیمت‌گذاری در داده‌های دیجی‌کالا دارد و نمی‌تواند به یک‌باره قیمت کالایی را چند برابر افزایش دهد و باید بر اساس قیمت مرجع اعلام شده در پنل فروشندگی خود، قیمت‌های جدید کالاها را براساس ضوابط تعیین شده، استخراج و اعلام کند.

جعبه خرید؛ مکانیزم طبیعی رسیدن به قیمت‌های منصفانه و رقابتی

دیجی‌کالا چه سازوکاری برای ارائه‌ی مناسب‌ترین قیمت‌ها دارد؟ جعبه خرید (دکمه پیش‌فرض افزودن به سبد خرید) محلی است که در آن منصفانه‌ترین قیمت پیشنهادی از بین فروشندگان مختلف کالا به مشتریان نمایش داده می‌شود. همیشه جعبه خرید بهترین گزینه برای خرید را به مشتریان پیشنهاد می‌دهد و شامل منصفانه‌ترین قیمت خرید از بین فروشندگانی است که کالا را عرضه می‌کنند. کیفیت کالا، عملکرد فروشنده، اصالت کالا، خدمات پس از فروش و موجود بودن کالا در انبار دیجی‌کالا هم در اختصاص یافتن این جایگاه به فروشنده نقش دارد.

به نوعی می‌توان گفت جعبه خرید، بهترین قیمت پیشنهادی برای یک محصول است. دیجی‌کالا با راه‌اندازی مدل مارکت‌پلیس، به دنبال رقابتی کردن بازار برای فروشنده‌ها بود و جعبه خرید مکانی است که فروشنده‌ها بر سر تصاحب آن با هم رقابت شدید و سخت‌گیرانه‌ای دارند و ناچار می‌شوند، قیمت‌های پایین‌تر و ارزان‌تری نسبت به بازار پیشنهاد بدهند.

به این ترتیب، غالب اوقات برای هر کالا، قیمت پیشنهادی در جعبه خرید، پایین‌ترین قیمت کف بازار یا در میان فروشنده‌های آنلاین است؛ چرا که اگر این‌طور نباشد، فروشنده موفق به فروش کالای خود نشده و خریدار می‌تواند به فروشنده‌ها یا فروشگاه‌های دیگر مراجعه کند و با قیمت ارزان‌تر، کالایش را سفارش بدهد.

بر اساس گزارش سال 99 دیجی‌کالا تا پایان این سال، بیش از 530 هزار پیشنهاد برای قیمت مناسب‌تر توسط کاربران گزارش شده است و که 20 درصد دارای اطلاعات کامل و قابل بررسی بودند و 12.5 درصد گزارش‌ها منجر به ویرایش قیمت شد.

این نمودار در بازه یک ماهه همه تغییرات قیمت یک کالا را نشان می‌دهد و مهم‌تر از آن مشخص می‌سازد در میان فروشندگان مختلف یک محصول یکسان، هر فروشنده چه زمانی کالا را با چه قیمتی به فروش رسانده است. در این نمودار به سادگی می‌توان زمانی که کالایی تخفیف داشته را مشاهده کرد و حتی در مواردی زمان تخفیف بعدی را تا حدودی حدس زد.

شما می‌توانید نمودار قیمت کالا را در کنار هر کالایی که در دیجی‌کالا به فروش می‌رسد، ببینید. اعداد مشخص شده در نمودار قیمت کالا، نشان‌دهنده کمترین قیمتی است که یکی از فروشندگان در طول هر روز آن کالا را با آن قیمت فروخته است. خطوط آبی رنگ نمودار قیمت نشان‌دهنده قیمت عرضه کالا بعد از تخفیف و خط چین‌های خاکستری رنگ قیمت قبل از تخفیف را نشان می‌دهد.

درباره‌ی بعضی از کالاها که ممکن است در روزهایی فروش نداشته باشند یا در آن تاریخ ناموجود باشند، قیمتی برای نمایش در نمودار قیمت وجود ندارد و جای آن خالی باقی می‌ماند. این ویژگی در همه 6 میلیون تنوع کالایی در فروشگاه اینترنتی دیجی‌کالا وجود دارد و کاربران می‌توانند اطلاعات تغییرات قیمت کالای مورد نظر خود را به دست آورند.

لازم به ذکر است که بعضی کالاها دارای رنگ‌بندی یا سایزهای متفاوت هستند و ممکن است قیمت هر سایز و رنگ متفاوت باشد، در این حالت نمودار قیمت هر رنگ یا سایز متفاوت، به شکل مجزا نمایش داده می‌شود و برای مشاهده نمودار قیمت هر سایز یا رنگ متفاوت باید روی گزینه‌های قسمت پایین نمودار قیمت، گزینه دلخواه را انتخاب کنید.

با نشان دادن نمودار قیمت کالاها و تاریخچه تغییرات قیمتی برای هر کالا تلاش داریم تا شفافیت را در فرآیند قیمت‌گذاری حفظ کنیم و به اشتراک‌گذاری فرایند تغییر قیمت‌ها به صورت روزانه است که در شرایط کنونی اقتصاد کشور ما، می‌تواند تضمین‌کننده خرید آگاهانه باشد.

نمودار تغییر قیمت کالاهای دیجی‌کالا چه اطلاعاتی به ما می‌دهد؟