مقارنه‌ی تماشایی مریخ و مشتری را در آسمان صبحگاهی فردا از دست ندهید!
بیشتر رصدگران در بامداد روزهای ۲۷ تا ۳۰ می (۶ تا ۹ خرداد)، فرصتی عالی برای مشاهده‌ی مقارنه‌ی جذاب سیارات مشتری و مریخ در آسمان پیش از طلوع آفتاب خواهند داشت.
تقریبا ۴۵ دقیقه پیش از طلوع خورشید به وقت محلی، دو سیاره‌ی مریخ و مشتری در ۲۰ درجه‌ای (یا بیشتر) بالاتر از افق در آسمان بین شرق و جنوب شرقی، در صورت فلکی «حوت» (دو ماهی) رخ‌نمایی می‌کنند. این مقارنه‌ی مریخ و مشتری بدون درنظر گرفتن آب‌وهوای محلی، در ساعات پیش از سحر هر یک از روزهای ۷ تا ۱۰ خرداد قابل مشاهده خواهد بود و اوج آن در ساعت ۱۳:۲۷ روز ۸ خرداد روی خواهد داد.
به وقت تهران، این دو جرم در حدود ساعت ۳ بامداد از افق شرقی سر بر می‌آورند و تا طلوع آفتاب قابل مشاهده خواهند بود. هرچند نزدیک‌ترین فاصله‌ی آن‌ها در ساعت ۰۵:۲۷ روی می‌دهد. علاوه بر این دو سیاره، جرم پرنور دیگری که کمی پس از آن‌ها طلوع می‌کند، سیاره‌ی ناهید (زهره) است و سیاره‌ی کیوان (زحل) هم پیش از این مجموعه و حدود ساعت ۰۱:۰۰ طلوع کرده و در امتداد خط دیگر سیارات به رنگ زرد کم‌رنگ می‌درخشد.
«میتزی آدامز» (Mitzi Adams) ستاره‌شناس و پژوهشگر مرکز پروازهای فضایی مارشال ناسا گفت: «مقارنه‌ی سیارات از نظر سنتی بیش از نجوم جدی، موضوع طالع‌بینی بوده‌اند، اما هرگز از نظر رصدی هم بدون جذابیت نیستند، به‌ویژه زمانی که یکی از غول‌های گازی در مقارنه نقش دارد.»
در طول چنین مقارنه‌ای، دو سیاره‌ی نزدیک به هم در آسمان شب زمین دیده می‌شوند. در منظومه‌ی شمسی، مقارنه‌ها اغلب اتفاق می‌افتند، زیرا سیاره‌های خواهر زمین در یک صفحه‌ی دایره‌البروجی تقریبا مشابه، دور خورشید حرکت می‌کنند، و اغلب به نظر می‌رسد که در آسمان شب ما، با وجود اینکه میلیون‌ها مایل از هم دورند، به هم می‌رسند.
مقارنه‌ی مریخ و مشتری
Credit: EarthSky
این بار در نزدیک‌ترین فاصله، مریخ و مشتری ۰.۶ درجه از یکدیگر فاصله خواهند داشت. ستاره‌شناسان به‌طور معمول از درجه، برای اندازه‌گیری فاصله‌ی زاویه‌ای میان اجرام آسمان شب استفاده می‌کنند. برای ناظران روی زمین، فاصله‌ی میان دو سیاره، بیشتر از عرض یک انگشت کشیده شده در امتداد چشم نخواهد بود، و مریخ، درست در سمت راست پایین غول گازی عظیم منظومه‌ی شمسی ظاهر می شود.
به گفته‌ی «آلفونس استرلینگ» (Alphonse Sterling) ستاره‌شناس ناسا و همکار آدامز در مرکز فضایی مارشال «ممکن است برای تشخیص واضح مریخ به استفاده از دوربین دوچشمی یا تلسکوپ نیاز باشد. اما ناظران، نباید در شناسایی مشتری، حتی با چشمان غیرمسلح، مشکلی داشته باشند. پیش‌بینی می‌کنیم مشتری با قدر ۲.۲- بدرخشد و مریخ هم قدر ۰.۷ خواهد داشت.»
روشنایی اجرام آسمانی با توجه به مقدار قدر آن‌ها سنجیده می‌شود؛ عددی که با افزایش روشنایی کاهش می‌یابد. یک مقدار منفی نشان می‌دهد که سیاره یا ماه (یا هر جرم آسمانی دیگری) در آسمان شب به آسانی قابل و حتی با وجود نور محیط مشاهده است.
مریخ و مشتری میلیون‌ها مایل کیلومتر از ما دورترند و در هنگام این مقارنه، مریخ بیش از ۲۱۹ کیلومتر از زمین فاصله دارد و مشتری تقریبا چهار برابر دورتر خواهد بود. با این وجود، مشتری به مراتب درخشان‌تر دیده خواهد شد. مریخ با قطر سیاره‌ای حدود ۶۷۷۹ کیلومتر، در برابر مشتری غول‌پیکر که قطری حدود ۱۳۹۸۲۰ کیلومتر دارد، به چشم نمی‌آید و با توجه به ابعاد بسیار کوچک‌تر، نور خورشید را به مراتب کمتر بازتاب می‌دهد.
مریخ همچنین با سرعت بیشتری به دور خورشید می‌چرخد و در آسمان شب ما آن‌قدر سریع به سمت شرق می‌رود که همتای غول‌پیکر گازی خود را پشت سر می‌گذارد. اما دوباره به مشتری خواهد رسید و طی یک مقارنه‌ی دیگر در آگوست ۲۰۲۴ (مرداد ۱۴۰۳) از آن عبور خواهد کرد.
مقارنه‌ی مریخ و مشتری
Credit: Credit: NASA/JPL-Caltech
آدامز درباره‌ی این رویداد آسمانی تماشایی تأکید کرد: «نگاه کردن به آن‌ها و درک اینکه این دو جهان نمایانگر وسعت اهداف برنامه‌ریزی شده و بالقوه‌ی ناسا برای علم و اکتشاف هستند، هیجان‌انگیز است. هم‌زمان که ناسا برای فرستادن نخستین کاوشگران انسانی به سیاره‌ی مریخ آماده می‌شود، گزینه‌ها برای اکتشافات علمی پیشگامانه در قمرهای جذاب مشتری تقریبا نامحدود است.»
استرلینگ هم افزود: «این مقارنه دو دنیای بسیار متفاوت را گرد هم می‌آورد، که هر دو به ما نوید روزهای باورنکردنی را برای درک بهتر منظومه‌ی شمسی، جایگاه بشریت در کیهان، و جایی که ممکن است به عنوان یکی از گونه‌های خلقت به آن برسیم، می‌دهند.»
برای تماشای این رویداد آسمانی شگفت‌آور پیش از برآمدن خورشید در یک‌شنبه ۸ خرداد بیرون بروید و با نگاه به سمت شرق و جنوب شرقی این همراهی تماشایی سیاره‌های چهارم و پنجم منظومه‌ی شمسی را نظاره کنید.
عکس کاور: طرحی گرافیکی از مقارنه‌ی سیاره‌های بهرام (مریخ) و هرمز (مشتری)
Credit: Jupiter: NASA, ESA, A. Simon (Goddard Space Flight Center) and M.H. Wong (University of California, Berkeley), Mars: NASA/ESA, J. Bell (Cornell U.) and M. Wolff (SSI)
منابع: SciTechDaily, EarthSky
