۱۴ روش روان‌درمانی و هر آنچه باید درباره‌ی آن‌ها بدانید
هدف روان درمانی کمک به حل مشکلات ذهنی یا عاطفی افراد است. روان درمانی به فرایند گفتگوی درمانی فرد بیمار با یک درمانگر آموزش‌دیده اطلاق می‌شود که می‌تواند به او در درک ابعاد مختلف احساسات و رفتارهایش کمک کند.
روانشناسان به طور کلی در فرایند درمانشان از یک یا چند نظریه روان درمانی استفاده می‌کنند. نظریات روان درمانی به عنوان نقشه راه، مسیر درمان را برای روانشناسان روشن می‌کنند: در واقع این نظریات برای روانشناس فرایند درک فرد مراجع و مشکلات او و همچنین یافتن راه حل را ترسیم می‌کنند.
ده‌ها نوع روان‌درمانگر مختلف وجود دارند که هرکدام از آن‌ها شیوه‌ی درمانی، تخصص یا مدرک تحصیلی متفاوتی دارند. اگر شما قصد مراجعه به یک روان‌درمانگر را دارید، این راهنمای دیجی‌کالا مگ تمام اطلاعاتی را که برای یافتن یک متخصص متناسب با چالش‌ها، سبک زندگی و تمایلاتتان نیاز دارید، در اختیار شما قرار می‌دهد.
۱. درمان شناختی رفتاری (CBT)
درمانگر برای شناخت رابطه‌ی بین رفتار یک فرد با افکار یا احساسات او از درمان شناختی رفتاری استفاده می‌کند. تمرکز یک درمانگر در روانشناسی شناختی رفتاری در فرایند درمان بر روی کشف الگوهای فکری ناسالم و جایگزین کردن آن‌ها با الگوهای فکری کارآمد و مناسب‌تر است. درمانگر با فرد مراجعه‌کننده در مورد چگونگی تأثیر این الگوهای فکری مخرب بر روی رفتار و باورهای او و شکل‌گیری رفتارهای مخرب، گفتگو می‌کند.
درمانگر و مراجعه‌کننده ضمن همکاری باهم می‌توانند روی ایجاد الگوهای فکری سازنده و مفید کار کنند. این تغییرات می‌تواند به فرد دیدگاه سالم‌تر و مثبت‌تری بدهند و به او کمک کنند تا رفتارها و باورهای خود را در جهت حل مشکلاتش تغییر بدهد.
طبق اعلام اتحادیه ملی بهداشت روان آمریکا درمان شناختی رفتاری می‌تواند یک روش درمانی مؤثر برای انواع اختلالات روانی از جمله موارد زیر باشد:
- اختلالات اضطرابی
- افسردگی
- اختلال دو قطبی
- اختلالات مربوط به اشتها
- اسکیزوفرنی
- اختلالات مرتبط به تروما و ضایعات روانی
۲. رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT)
رفتار درمانی دیالکتیکی مشابه درمان شناختی رفتاری است. با این حال، رفتار درمانی دیالکتیکی بیشتر بر تنظیم احساسات، ذهن آگاهی و پذیرش افکار و احساسات ناخوشایند تمرکز دارد.
یک درمانگر با استفاده از این روش به فرد کمک می‌کند تا بین دو مفهوم «لزوم به تغییرات» و «پذیرش مسایل» تعادل خود را پیدا کند. با استفاده از رفتار درمانی دیالکتیکی، درمانگر می‌تواند مهارت‌های جدیدی مانند روش‌های جدیدی برای کنار آمدن با موقعیت‌ها و شیوه‌های ذهن آگاهی را به فرد بیاموزد.
روان‌درمانگران در ابتدا روش رفتار درمانی دیالکتیکی را برای درمان افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی که افکار خودکشی‌گرایانه را تجربه می‌کردند، ایجاد کردند.
مقاله‌ای که در مورد رفتار درمانی دیالکتیکی در ژورنال تخصصی The Mental Health Clinician منتشر شده، نشان می‌دهد که این روش میزان مراقبت‌های پزشکی و مصرف داروها را در موارد روحی روانی به میزان ۹۰٪ کاهش داده است.
در حال حاضر درمانگران از رفتار درمانی دیالکتیکی برای درمان اختلالات و بیماری روانی مختلفی استفاده می‌کنند که اثرات قابل توجه و طولانی مدتی هم در این موارد دارد. این اختلالات عبارت‌اند از:
- اختلالات مربوط به اشتها
- اختلال استرس پس از سانحه
- اختلالات مصرف مواد
- اختلالات خلقی
۳. حساسیت‌زدایی از طریق حرکات چشم و پردازش مجدد (EMDR)
درمان به شیوه حساسیت‌زدایی از طریق حرکات چشم و پردازش مجدد تکنیکی است که درمانگران در درجه‌ی اول برای درمان افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه استفاده می‌کنند.
در این شیوه درمانی از فرد خواسته می‌شود که واقعیت آسیب‌زا (تروما) را به خاطر بیاورد و در عین حال حرکات خاصی را با چشمانش انجام دهد.
هدف روش حساسیت‌زدایی از طریق حرکات چشم و پردازش مجدد جایگزینی واکنش‌های نامطلوب ناشی از خاطرات دردناک با پاسخ‌های تعدیل‌شده‌تر یا مثبت‌تر است.
مزایای این روش همچنان بحث‌برانگیز است و در یک بررسی که در سال ۲۰۱۶ صورت گرفته بود محققین نتوانستند تشخیص دهند که کدام بخشی از درمان مفید است. یک نتیجه‌گیری این بود که منافع درمانی این روش ناشی از مواجهه‌ی فرد با واقعه دردناک است نه حرکت چشم.
۴. مواجهه درمانی
مواجهه درمانی در حقیقت یک نوع درمان شناختی رفتاری است. مقاله‌ای در ژورنال تخصصی Behavior Research and Therapy خاطر نشان می‌کند که روان‌درمانگران با استفاده از این روش با موفقیت قادر به درمان افراد مبتلا به اختلالات ترس و اضطراب بوده‌اند.
درمانگران عموماً از روش مواجهه درمانی برای درمان این اختلالات استفاده می‌کنند:
- وسواس فکری عملی
- اختلال استرس پس از سانحه
- انواع فوبیا
فردی که با روش مواجهه درمانی تحت درمان قرار می‌گیرد، با کمک درمانگرش تلاش می‌کند تا منشأ اضطراب خود را تشخیص داده و بفهمد چه عواملی اضطراب وی را تحریک می‌کند. فرد سپس می‌آموزد که بعد از قرار گرفتن در معرض این عوامل محرک، چگونه بر اضطراب خود فائق بیاید و احساسات خود را کنترل کند.
سپس درمانگر فرد را در محیطی کنترل‌شده در معرض عوامل محرک قرار می‌دهد تا این روش‌ها را در عمل هم بیاموزد.
۵. درمان بین فردی
هدف از درمان بین فردی کمک به افراد برای حل مشکلات ارتباطی‌شان با دیگران و بهبود بخشیدن روابطشان است. درمانگران اغلب از درمان بین فردی برای درمان افسردگی هم استفاده می‌کنند.
در جلسات درمان بین فردی، درمانگر تعاملات اجتماعی فرد را ارزیابی می‌کند و به او کمک می‌کند تا الگوهای منفی را در میان این روابط کشف کند. سپس درمانگر می‌تواند به فرد کمک کند تا روش‌های تعامل مثبت و درک درست دیگران را بیاموزد.
۶. درمان مبتنی بر ذهنی سازی (MBT)
روان‌درمانگران عموماً درمان مبتنی بر ذهنی سازی را یک درمان مؤثر برای درمان اختلال شخصیت مرزی می‌دانند.
این شیوه‌ی درمان شامل روشی به نام ذهنیت آفرینی است. این روش درمانی به افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی کمک می‌کند تا افکار و احساسات خود و دیگران را درک کنند.
هدف اصلی درمان مبتنی بر ذهنی سازی این است که به شخصی که مبتلا به اختلال شخصیت مرزی است احساس هویت شخصی بدهد و به آن‌ها کمک کند تا با دیگران ارتباط برقرار کنند.
۷. درمان روان پویشی
هدف درمان روان پویشی کمک به فرد در مبارزه با الگوهای رفتاری منفی است که ناشی از تجربیات گذشته‌ی اوست.
در این شیوه از درمان از فرد خواسته می‌شود که در پاسخ به سؤالات درمانگر آزادانه صحبت کند. این کار به درمانگر این امکان را می‌دهد تا الگوهای رفتاری و فکری شخص را شناسایی کند.
هنگامی که فرد متوجه شود تجربیات گذشته‌ی او چگونه باعث به وجود آمدن الگوهای رفتاری و احساسی ناخوشایندی در او شده است، می‌تواند یاد بگیرد که بر آن‌ها غلبه کند و آن‌ها را تغییر بدهد.
در یک مقاله علمی که در سال ۲۰۱۸ منتشر شده، خاطر نشان شده است که رویکرد روان پویشی در درمان اختلالات افسردگی، شخصیت مرزی و اضطراب بسیار موفقیت عمل کرده است. با این حال، درمانگران از این روش برای درمان طیف گسترده‌ای از اختلالات شخصیتی و مشکلات حوزه‌ی سلامت روان استفاده می‌کنند. جلسات درمانی در این روش معمولاً سه الی پنج بار در هفته برگزار می‌شود. ضمناً این روش شباهت‌های زیادی با روش روانکاوی دارد و در هر دو روش تمرکز بر ناخودآگاه و گذشته فرد است.
۸. درمان به کمک حیوانات
در شیوه‌ی درمان با کمک حیوانات شخص برای درمان مشکلات روانی‌اش مدتی را با یک حیوان خانگی آموزش‌دیده می‌گذراند. یک حیوان درمانگر که آموزش‌های ویژه‌ای را دیده می‌تواند به کاهش اضطراب فرد و همچنین به بیماران مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه کمک کند.
برخی از بیمارستان‌ها، خانه‌های سالمندان و سایر مراکز درمانی از حیوانات خانگی درمانگر برای تأمین آسایش یا ایجاد احساس حمایت در افراد استفاده می‌کنند.
انجمن روانشناسان و درمانگران آمریکا خاطر نشان کرده که سگ‌های درمانگر به طور خاص برای بیماران مبتلا به سرطان، بیماری‌های قلبی یا اختلالات روانی می‌توانند مفید باشند.
محققان توصیه می‌کنند برای به حداقل رساندن فشار روانی ناشی از تروما و استرس افراد بستری‌شده در بیمارستان که احتمالاً نیاز به بستری اجباری یا قرنطینه دارند، از درمان با کمک حیوانات در کنار موسیقی درمانی و یک محیط آرام به همراه سایر روش‌های حمایتی استفاده شود.
۹. درمان هیجان مدار (EFT)
درمان هیجان مدار بر ایجاد آگاهی از احساسات، تنظیم احساسات و رفع تعارضات احساسی تمرکز دارد. درمان هیجان مدار فرد را ترغیب می‌کند تا به جای سرکوب احساسات خود، روی آن‌ها کار کند.
این شیوه‌ی درمانی می‌تواند موارد زیر را درمان کند:
- افسردگی
- تروما
- اضطراب اجتماعی
- مشکلات بین فردی
- اختلالات اشتهایی
- مسایل مربوط به رابطه
۱۰. خانواده درمانی
خانواده درمانی شامل انجام فرایند درمان با یک خانواده است با هدف کمک به حل شدن مشکلات مربوط به یک فرد در آن خانواده. خانواده درمانی به خانواده‌ها کمک می‌کنند تا الگوهای رفتاری منفی که ممکن است باعث بروز مشکلات اساسی شود را درک کنند و روی آن‌ها کار کنند.
تحقیقاتی که بر روی این شیوه‌ی درمانی صورت گرفته دال بر این است که خانواده درمانی می‌تواند به خانواده‌هایی که دارای نوجوانانی با مشکلات روانی هستند، کمک کند.
این نوع درمان همچنین می‌تواند به افراد مبتلا به موارد زیر کمک کند:
- اختلالات سوء مصرف مواد
- اختلالات اشتهایی
- مشکلات رفتاری
- اضطراب
- اختلال وسواس فکری عملی
- مسائل پزشکی
۱۱. گروه درمانی
گروه درمانی به افرادی که با مسائل و مشکلات مشابهی سر و کار دارند این امکان را می‌دهد که به عنوان یک گروه دور هم جمع بشوند و برای حل آن مشکل با هم همفکری کنند. در گروه درمانی، یک درمانگر بحث را هدایت می‌کند و افراد می‌توانند در مورد افکار و تجربیات شخصی‌شان صحبت کنند یا در مورد صحبت‌های دیگران اظهار نظر کنند.
گروه درمانی به فرد این احساس را می‌دهد که او تنها نیست و همچنین فرصتی برای حمایت اعضای گروه از یکدیگر را فراهم می‌کند.
با این حال، یک نقطه‌ضعف در درمان گروهی این است که فرد به همان اندازه که در شرایط درمانی انفرادی به گفتگوهای رد و بدل شده توجه می‌کند، در حالت گروهی توجه به خرج نمی‌دهد.
در گروه درمانی همچنین مسأله‌ی حریم خصوصی و محرمانگی کمرنگ‌تر است، به این معنی که برخی از افراد ممکن است تمایلی به اشتراک‌گذاری تجربیات خود با جمع نداشته باشند.
با این حال تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که گروه درمانی می‌تواند در مورد مسائل زیر مفید باشد:
- مسائل مربوط به روابط بین فردی
- مسائل رفتاری، یادگیری یا خانوادگی در کودکان و نوجوانان
- مسائل پزشکی
- مشکلات پیری و کهن‌سالی
- افسردگی
- اضطراب
- مشکلات در خصوص فقدان عزیزان و نزدیکان
- تروما
- مسائل مربوط به سبک زندگی
- اعتیاد
- اختلالات شخصیتی
۱۲- درمان مبتنی بر ذهن آگاهی
ذهن آگاهی به معنای تمرین برای حضور در لحظه است. ذهن آگاهی با هدف تشویق فرد به مشاهده و پذیرش مسائل به همان صورت که هستند و بدون قضاوت انجام می‌شود.
یک مطالعه که در سال ۲۰۱۵ انجام شده نشان داد که درمان مبتنی بر ذهن آگاهی در تسکین اضطراب و افسردگی افراد مبتلا به سرطان بسیار موفق بوده است. با این حال، محققان خاطر نشان می‌کنند که مزایای درمان با این روش ممکن است طولانی مدت نباشد.
پژوهش دیگری در خصوص این روش نشان داد که مداخلات مبتنی بر ذهن آگاهی برای افرادی مفید است که با موارد زیر سرو کار دارند:
- افسردگی
- اسکیزوفرنی
- استرس
- اضطراب
- درد
مراقبه می‌تواند قسمت بزرگی از تمرین ذهن آگاهی باشد.
۱۳. هنر درمانی
در شیوه‌ی هنر درمانی هدف درگیر کردن ذهن به وسیله روش‌های مختلف هنری و خلاق است. هنر درمانی به افراد امکان می‌دهد تا احساس خود را به شیوه‌های مختلف مانند هنرهای تجسمی، رقص، موسیقی و یا شعر بیان کنند.
طبق اعلام انجمن هنر درمانی آمریکا، هدف جلسات هنر درمانی عمدتاً موارد است:
- بهبود توان شناختی و عملکرد حرکتی
- بهبود عزت‌نفس و خودآگاهی
- تقویت قدرت و توان عاطفی
- ایجاد مهارت‌های اجتماعی
- برطرف کردن درگیری‌های ذهنی و پریشانی‌های فرد
۱۴. بازی درمانی
روان‌درمانگران برای اینکه کودکان را ترغیب کنند تا افکار و احساساتشان را بیان کنند، از بازی درمانی استفاده می‌کنند. بازی درمانگران فضایی را برای کودک فراهم می‌کنند که او احساس امنیت و مراقبت کند.
کمک به کودکان در مورد بیان افکار و احساساتشان از بازی درمانی استفاده می‌کنند.
کودکان در فرایند بازی درمانی احساسات یا تجربیات خود را از طریق نحوه‌ی بازی کردنشان نشان می‌دهند. این نوع درمان به کودک اجازه می‌دهد تا در یک محیط امن با مشکلات رفتاری، استرس و یا تروماهایش روبرو شود.
تحقیقات صورت گرفته بر روی این روش نشان‌دهنده‌ی تأثیر مثبت این روش در درمان اختلالات و مشکلات روانی در کودکان است.
جمع‌بندی
برای فردی که قصد عبور از مشکلات و رفع شدن اختلالات روانی‌اش را دارد، روش‌های درمانی مختلف و متنوعی وجود دارد. همچنین برخی از این شیوه‌های درمانی ممکن است برای درمان مشکل فرد، نسبت به شیوه‌های دیگر مفیدتر باشند.
لازم به یادآوری است که در مسایل مربوط به سلامت روان آن چیزی که برای یک شخص مفید است ممکن است برای دیگری مفید نباشد، بنابراین انتخاب بهترین روش درمانی برای یک فرد یک انتخاب کاملاً شخصی و بر اساس متغیرهای فردی است.
و در پایان اگر فردی نسبت به انتخاب مناسب‌ترین نوع درمان برای خودش مطمئن نبود بهتر است در این مورد با یک روان‌پزشک یا روان‌درمانگر با تجربه مشورت کند.
منبع: Medical News Today
