سیروس طاهباز؛ نویسنده و مترجمی که برای کودکان می‌نوشت
امروز دوم دی‌ماه زادروز سیروس طاهباز، نویسنده و مترجم ادبیات کودکان است که به خاطر خدمات گسترده‌اش به فرهنگ و ادبیات فارسی در زمینه چاپ، نشر و ترویج آثار نیما یوشیج و همین‌طور فعالیت‌های ثمربخشش در پیشبرد ادبیات کودکان تا ابد در تاریخ فرهنگ و ادب ایران ماندگار می‌ماند.
سیروس طاهباز در اولین روزهای زمستان سال ۱۳۱۸ در بندر انزلی متولد شد. او از همان سال‌های کودکی به نویسندگی علاقه‌مند بود و دنیای ادبیات، به‌خصوص شعر او را سخت مجذوب خود کرده بود. طاهباز نخستین تجربه ادبی خود را با انتشار نشریه ادبی آرش در سنین نوجوانی آغاز کرد. او همچنین در حدفاصل سال‌های ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۷ مدیریت انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را بر عهده داشت.
طاهباز بزرگ‌ترین افتخار زندگی‌اش را گردآوری و انتشار آثار نیما یوشیج می‌دانست که برای انجام این کار حتی در روزهای جنگ و زیر بمباران دشمن هم تهران را ترک نکرد، زیرا معتقد بود که اگر قرار است دست‌نوشته‌های نیما که در خانه او است نابود شود، همان بهتر که او هم با آن‌ها نابود شود. اما گردآوری بیش از ۲۰ هزار صفحه از دست‌نوشته‌های نیما و انتشار مجموعه کامل شعرهای او تنها فعالیت ادبی سیروس طاهباز نبود.
او که خود نویسنده‌ی صاحب‌نامی بود و به ترجمه هم اشتغال داشت در طول عمر ادبی‌اش آثار برجسته‌ی نویسندگان بزرگی مثل جان اشتاین‌بک، ارنست همینگوی، آرتور میلر و ساموئل بکت را به فارسی ترجمه کرد. او در مجموع ۷۰ کتاب از خود به یادگار گذاشته و چندین جایزه‌ی ادبی مختلف را هم از آن خود کرده است.
زندگی ادبی سیروس طاهباز
زندگی ادبی طاهباز را می‌توان به ۴ مرحله تقسیم کرد. مرحله‌ی اول، شیفتگی زیادش به ادبیات و به ویژه به ادبیات معاصر بود که به خاطر آن رشته پزشکی دانشگاه را ناتمام رها کرد و وقت خود را وقف ترجمه و نگارش آثار ادبی کرد. سیروس سال ششم پزشکی را هم پشت سر گذاشته بود اما علاقه‌اش به ادبیات که به ناگهان در او شکوفا شده بود، باعث شد آن چند ماه آخر دانشکده را نیمه‌کاره رها کند و به فعالیت‌های ادبی بپردازد.
مرحله‌ی دوم، انتشار مجله‌ی ادبی آرش بود. طاهباز علاوه بر علاقه به ادبیات از ذوق و سلیقه‌ی هنری زیادی نیز برخوردار بود و آثار طراحی، نقاشی و پیکره سازی و دیگر رشته‌های هنری را خوب می‌شناخت و خوب تشخیص می‌داد. ذوق و سلیقه او در کار حروف‌چینی و صفحه‌آرایی کتاب هم بی‌نظیر و در این زمینه ابتکار و نوجویی‌اش زبانزد همگان بود.
انتشار مجله آرش در ۱۳۴۰ خورشیدی آغاز شد، ایامی که هنوز سرخوردگی‌های پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ بر جامعه حاکم بود. مجله‌ی آرش مجله‌ای ادبی و پیشرو بود و از لحاظ سیاسی، خط‌مشی مشخص را دنبال نمی‌کرد و به مقامات دولتی و نیمه دولتی اتکایی نداشت و هدف آن انتشار آثاری ماندگار و اصیل در زمینه شعر و داستان و نمایشنامه و نقد و پژوهش و همچنین نمونه‌های برجسته‌ای از ادبیات روز جهان بود.
مرحله‌ی سوم، سرپرستی چاپ و نشر اشعار و دست‌نوشته‌های نیما یوشیج پس از مرگ او بود. نیما وصیت کرد که محمد معین وصی و قیم آثارش باشد اما با نظر جلال آل احمد و موافقت استاد معین کار گردآوری، نسخه‌برداری، تدوین و چاپ آثار باقی‌مانده نیما یوشیج به سیروس طاهباز واگذار شد. او با انتشار دومین شماره مجله آرش که ویژه نیما یوشیج بود، صلاحیت خود را برای انجام این کار نشان داد.
طاهباز دست‌نوشته‌های نیما یوشیج را که بیشتر آن‌ها ناخوانا بود به‌تدریج و در طول چندین سال بازخوانی کرد و به چاپ رساند. او با گردآوری بیش از ۲۰ هزار برگ از دست نوشته‌های نیما یوشیج در طول ۳۵ سال و انتشار ۲۳ دفتر، توانست مجموعه کامل اشعار نیما و آثاری را درباره او منتشر کند. «شاعر و آفتاب، بچه‌ها و کبوترها، باغ همیشه بهار، پیروزی بر شب، یادگار دوست و تک‌نگاری یوش» بخشی از کتاب‌هایی هستند که توسط طاهباز منتشر شده‌اند.
مرحله‌ی چهارم، پیوستن سیروس طاهباز به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود. او افزون بر نگارش و ترجمه‌ی چند کتاب در حوزه‌ی ادبیات کودکان و نوجوانان، خود در شکل‌گیری و رشد و توسعه‌ی مراکز چاپ و نشر آثار کودکان سهم بسزایی داشت و در این زمینه نیز فعالیت‌های ثمربخشی انجام داد.
طاهباز به ادبیات کودکان عشق می‌ورزید و بر این باور بود که فقط کودکان راست می‌گویند. او چند سالی هم در فرهنگسرای بهمن کلاس‌های داستان‌نویسی داشت و با علاقه آثار داستان نویسان جوان را می‌خواند و به آن‌ها بازخوردهای اصلاحی می‌داد و آن‌ها را راهنمایی می‌کرد.
نام سیروس طاهباز به خاطر خدمات خالصانه و صادقانه فرهنگی و ادبی‌اش و به ویژه به خاطر چاپ و نشر و ترویج آثار نیما یوشیج و انتشار مجله‌های آرش و دفتر زمانه و فعالیت‌های ثمربخش وی در پیشبرد ادبیات کودکان در تاریخ فرهنگ و ادب ایران ماندگار است.
آثار برجای مانده از طاهباز
طاهباز در مجله‌ی کتاب هفته قصه‌های گل‌های داوودی، فرار، مار، یورش و دو خواهر را از جان اشتاین بک ترجمه کرد. ترجمه این قصه‌ها از زیباترین نمونه‌های ترجمه است. طاهباز نثری درخشان داشت. در سال‌های بعد، قصه‌هایی از ارنست همینگوی ترجمه کرد. او بعضی از ترجمه‌های خود را با نام کورش مهربان به چاپ رساند. طاهباز در قلمرو ژورنالیسم ادبی، یکی از باذوق‌ترین، خوش‌سلیقه‌ترین و با خردترین‌ها بود.
طاهباز از نخستین اشخاصی به شمار می‌رفت که به جمع‌آوری فرهنگ توده پرداخت و جزو نخستین افرادی بود که پیش از انقلاب دست به ترجمه ادبیات مقاومت فلسطین زد و نسبت به شعر گیلکی هم ارادت داشت. اگرچه موضوع توجه او به شعرهای نیما بارها و بارها بررسی شده اما بحث پرداختن او به ادبیات مقاومت فلسطین به‌شدت مغفول مانده است.
برخی دیگر از برجسته‌ترین آثار او
- شاعر و آفتاب
- بچه‌ها و کبوترها
- باغ همیشه بهار
- پیروزی بر شب
- یادگار دوست
- تک‌نگاری یوش
- پردرد کوهستان
- کماندار بزرگ کوهساران
- مصیبت نویسنده بودن
- تپه آویشن
- درنای صلح
- کتاب ماهی سیاه دانا
- از پا نیفتاده
- دنیا خانهٔ من است: منتخبی از شعر و نثر نیما
- زنی تنها: درباره زندگی و هنر فروغ
- دره طویل، ترجمه از جان استاینبک
- اسب سرخ، ترجمه از جان استاینبک
- گفت‌وگو با شاعران معاصر ایران
سرانجام طاهباز
این نویسنده‌ی پرکار سرانجام در ۲۵ اسفند ۱۳۷۷ خورشیدی در ۵۹ سالگی چشم از جهان فروبست و در آرامگاه نیما به خاک سپرده شد.
