مدارگرد اروپا برای ملاقات با خورشید آماده می‌شود
مأموریت مدارگرد خورشیدی به‌زودی نزدیک‌ترین گذر خود را از کنار خورشید انجام خواهد داد و انتظار می‌رود تصاویری شگفت‌انگیز را ثبت کند که برخی از رفتارهای مرموز ستاره‌ی مرکزی منظومه‌ی شمسی را آشکار خواهند کرد.
«مدارگرد خورشیدی» (Solar Orbiter) یک مأموریت آژانس فضایی اروپا (ESA) با همکاری ناسا است که در فوریه‌ی ۲۰۲۰ به فضا پرتاب شد. این کاوشگر در ژوئن ۲۰۲۰ برای نخستین بار از کنار خورشید گذشت و با تصویربرداری از پدیده‌ی شراره‌های مینیاتوری یا «آتش اردوگاه» (Campfire) که قبلا هرگز ثبت نشده بودند، غوغا کرد.
در هنگام ثبت این تصاویر، مدارگرد خورشیدی تقریبا در نیمه‌ی راه زمین و خورشید در فاصله‌ی حدود ۷۷ میلیون کیلومتری قرار داشت اما گذر بعدی حتی از این هم نزدیک‌تر خواهد بود. «دنیل مولر» (Daniel Müller) دانشمند پروژه‌ی مدارگرد خورشیدی اعلام کرد: «از این نقطه به بعد، تا آنجا که به مشاهدات مدارگرد خورشیدی مربوط می‌شود ما در حال ورود به ناشناخته‌ها هستیم.»
مدارگرد خورشیدی این بار از فاصله‌ی ۴۸ میلیون کیلومتری خورشید عکس خواهد گرفت. تاکنون هیچ فضاپیمایی دوربینی را از این فاصله‌ی نزدیک رو به سوی خورشید نگرفته است و این یعنی مدارگرد خورشیدی رکورد سال ۲۰۲۰ خود را خواهد شکست.
«لوئیز هارا» (Louise Harra) مدیر مرکز تشعشعات جهانی رصدخانه‌ی هواشناسی فیزیکی و یکی از بازرسان اصلی این مأموریت گفت: «چیزی که من بیش از همه منتظرش هستم این است که بفهمم همه‌ی این ویژگی‌های دینامیکی (شراره‌های مینیاتوری) که می‌بینیم آیا می‌توانند به باد خورشیدی هم راه یابند یا خیر؛ زیرا شمار بسیاری از آن‌ها وجود دارد.
باد خورشیدی جریان ثابت ذراتی است که از خورشید سرچشمه می‌گیرد و می‌تواند باعث ایجاد طوفان‌های ژئومغناطیسی روی زمین شود. این پدیده می‌تواند با شبکه‌های الکتریکی تداخل ایجاد کند و به ماهواره‌هایی که دور سیاره می‌چرخند، آسیب برساند. چندی پیش حدود ۴۰ ماهواره‌ی استارلینک اسپیس‌ایکس به همین دلیل از مدار خارج شدند.
دانشمندان می‌خواهند بدانند که آیا این آتش‌های اردوگاهی خورشید که هر کدام بین ۴۰۰ تا ۴۰۰۰ کیلومتر عرض دارند، انرژی خود را در فضای اطراف آزاد می‌کنند؟ اگر چنین باشد، این پدیده توضیح می‌دهد که چرا جو بیرونی خورشید، که با نام تاج خورشیدی شناخته می‌شود، بسیار داغ است.
این بخش خورشید دمایی بیش از ۱ میلیون درجه‌ی سانتی‌گراد دارد و از سطح خورشید با دمای ۵۵۰۰ درجه‌ی سانتی‌گراد بسیار داغ‌تر است. تفاوت میان دمای سطح و تاج خورشیدی، منطق را به چالش می‌کشد، زیرا مواد دورتر از منبع گرما باید سردتر باشند.
برای درک اینکه چگونه خورشید نه تنها بر محیط اطراف خود بلکه بر کل منظومه‌ی شمسی اثر می‌گذارد، کاوشگر سولار اوربیتر از مجموعه‌ای از ده ابزار علمی برای اندازه‌گیری ستاره و همچنین محیط اطراف فضاپیما استفاده می‌کند. نزدیک‌ترین گذر در ۲۶ مارس (۶ فروردین) صورت می‌گیرد، اما مدارگرد خورشیدی در مجموع سه هفته را در فاصله‌ای نزدیک‌تر از مدار عطارد، درونی‌ترین سیاره‌ی منظومه‌ی شمسی به خورشید، سپری خواهد کرد.
هم‌زمان که مدارگرد خورشیدی به سوی مرکز منظومه‌ی شمسی می‌رود، فضاپیماهای دیگری هم که بسیار نزدیک‌تر به زمین هستند، به آن کمک می‌کنند. مأموریت «هینود» (Hinode) ژاپن، «طیف‌نگار تصویربرداری منطقه‌ی میانی» ناسا (IRIS) و «رصدخانه خورشیدی و هورسپهری» (SOHO) آژانس فضایی اروپا، اثرات آب‌وهوای فضایی را رصد خواهند کرد.
آژانس فضایی اروپا درباره‌ی همکاری مشترک این فضاپیما گفت: «این علم پیوندی یکی از محرک‌های اصلی مأموریت مدارگرد خورشیدی است، حتی اگر هیچ رویداد بزرگی روی ندهد، باز هم داده‌های علمی زیادی وجود دارد که می‌تواند در تجزیه‌وتحلیل تکامل مجموعه‌ای از باد خورشیدی که به سمت خارج به منظومه‌ی شمسی حرکت می‌کند، اثرگذار باشد.»
یکی دیگر از فضاپیماهای رصد خورشید، «کاوشگر خورشیدی پارکر» (Parker Solar Probe) ناسا هم در حال نزدیک شدن دوره‌ای به خورشید است. این فضاپیما با داشتن یک محافظ قدرتمند در نزدیک‌ترین گذری که تاکنون انجام داده، به ۸٫۵ میلیون کیلومتر از سطح خورشید رسید که ۱۴ برابر نزدیک‌تر از مدار عطارد است.
مدارگرد خورشیدی اروپا هم طی گذر نزدیک بعدی خود به ۴۲ میلیون کیلومتری سطح خورشید خواهد رسید. در آینده و طی این مأموریت قرار است مدار فضاپیما نسبت به صفحه‌ی دایرهالبروجی که سیاره‌ها در آن می‌چرخند، کج شود تا دوربین‌های آن برای نخستین بار در تاریخ، امکان نگاه مستقیم به قطب‌های خورشید را داشته باشند.
عکس کاور: طرحی گرافیکی از مدارگرد خورشیدی اروپا هنگام سفر به سوی خورشید
Credit: ESA/Medialab
منبع: Space
