افزایش فعالیت خورشید منظومه‌ی شمسی درونی را تحت تأثیر قرار داده است
خورشید که دوره‌ی آب‌وهوایی تازه‌ای را تجربه می‌کند، حالا خیلی زودتر از انتظار فعالیت شدیدش را آغاز کرده و منظومه‌ی شمسی ازجمله عطارد و زمین را تحت تأثیر قرار داده است.
در ماه‌های اخیر فعالیت خورشید بسیار سریع‌تر از پیش بینی های رسمی گذشته افزایش یافته است. خورشید در یک چرخه ۱۱ ساله بین اوج و کاهش فعالیت حرکت می کند، اما از آنجایی که سازوکاری که این چرخه خورشیدی را پیش می برد به‌خوبی شناخته نشده است، پیش بینی طول و قدرت دقیق آن برای دانشمندان چالش‌برانگیز است.
در این هفته خورشید روزهای پرتنشی را برای منظومه‌ی شمسی رقم زد. روز پنج‌شنبه ۱۴ آوریل (۲۵ فروردین) یک طوفان مغناطیسی غیرمعمول نوع G2 از خورشید به زمین رسید و به گفته‌ی دانشمندان، خورشید در این نوع فعالیت که طوفان ژئومغناطیسی نامیده نامیده می‌شود، یک تخلیه‌ی مغناطیسی تولید می‌کند و آن را به سوی زمین می‌فرستد. اساسا، افزایش فعالیت خورشید، مقادیر قابل توجهی از پرتاب جرم تاجی را با انرژی بالا را روانه‌ی زمین و دیگر سیارات درونی منظومه‌ی شمسی می‌کند.
فعالیت خورشید و ایجاد شراره‌ی خورشیدی در ۲۰ مارس ۲۰۲۲ (۲۹ اسفند ۱۴۰۰) از نگاه رصدخانه‌ی پویایی‌شناسی خورشید
Credit: NASA/GSFC/SDO
«پرتاب جرم تاجی» (Coronal Mass Ejection)، بیرون راندن پلاسما و میدان مغناطیسی از تاج خورشید (تاج درخشان بیرونی) به فضاست و هنگامی که به سوی زمین پرتاب می‌شود، می‌تواند با سطح مغناطیسی سیاره تبادل انرژی داشته باشند و مشکلات گوناگونی ایجاد کنند.
طبق بررسی ناسا و اداره‌ی ملی اقیانوسی و جوی (NOAA) در فعالیت جدید خورشید، میلیاردها تن پلاسما به همراه میدان مغناطیسی درونی آن، به زمین رسیده‌اند. این طوفان‌ها در اثر فعالیت مغناطیسی در بیرونی‌ترین بخش خورشید ایجاد می‌شوند که باعث می‌شود به‌طور منظم منفجر شود و خروج جرم تاجی ایجاد کند که با میدان مغناطیسی زمین برخورد می‌کند. برخی از مدل‌ها پیش‌بینی می‌کنند که این فعالیت به‌محض روز پنج‌شنبه روی زمین اثر می‌گذارد.
پرتاب جرم تاجی به سوی زمین پیش از این بارها روی داده است و احتمال آسیب قابل توجهی از سوی آن‌ها اندک است اما این بار برخی از دانشمندان معتقدند که فعالیت جدید خورشیدی، پتانسیل ایجاد آسیب‌هایی را دارد که عمدتا به شکل قطع برق منطقه‌ای به‌ویژه در عرض‌های جغرافیایی بالاتر و اختلال در سیگنال‌های رادیویی خواهد بود.
مدل‌سازی مرکز عالی علوم فضایی هند هم نشان می‌دهد که برخورد جرم تاجی خورشید به زمین در روز پنج‌شنبه با سرعت ۴۳۰ تا ۵۷۵ کیلومتر بر ساعت صورت گرفته است. طبق اعلام این مرکز «پس از این طوفان، هم‌اکنون باد خورشیدی و شرایط محیطی فضای نزدیک به زمین در حال بازگشت به سطوح اسمی هستند.»
در طوفان‌های ژئومغناطیسی، جریان‌های موجود در یونوسفر و همچنین ذرات پرانرژی، انرژی را به شکل گرما اضافه می‌کنند که می‌تواند چگالی و توزیع چگالی را در اتمسفر بالایی افزایش دهد و باعث کشش اضافی در ماهواره‌ها در مدار پایین زمین شوند. بنابراین در حالی که شفق‌های قطبی زیبایی ایجاد می‌کنند، می‌توانند سیستم‌های ناوبری را مختل کنند و اثرات نامطلوبی بر شبکه‌ی توزیع برق و خطوط لوله بگذارند.
گذر سیاره‌ی تیر از مقابل خورشید در نوامبر ۲۱۰۹
Credit: NASA/SDO/HMI/AIA
فعالیت تازه‌ی خورشید همچنین روز سه‌شنبه ۱۲ آوریل (۲۳ فروردین) باعث رسیدن یک موج پلاسمایی غول‌پیکر به سیاره‌ی عطارد شد که احتمالا باعث ایجاد یک طوفان ژئومغناطیسی و زدودن مواد از سطح این سیاره شده است. این فوران روز پیش از آن از سمت دور خورشید آغاز شد و طی کمتر از یک روز به سیاره برخورد کرد. این احتمال وجود دارد که برخورد جرم تاجی، یک اتمسفر موقت در سیاره ایجاد و موادی را به بخش دنباله‌دار-مانند عطارد افزوده باشد.
در سیاره‌هایی مانند زمین که دارای میدان‌های مغناطیسی قوی هستند، پرتابه‌های جرم تاجی جذب می‌شوند و طوفان‌های ژئومغناطیسی قوی ایجاد می‌کنند اما نبود میدان مغناطیسی قوی همراه با پرتابه‌های پلاسمایی خورشید باعث شده تا سیاره‌ای مانند عطارد برای مدت‌های طولانی از داشتن هر نوع جو دائمی محروم باشد.
اتم‌هایی که روی عطارد باقی می‌مانند دائما در فضا گم می‌شوند و مانند دنباله‌دارها، گیسویی از مواد پرتاب شده را در پشت سر سیاره تشکیل می‌دهند. با این وجود اخیرا دانشمندان با دقت بیشتری میدان‌های مغناطیسی این سیاره را بررسی کرده‌اند و یافته‌هایی ازجمله از سوی مؤسسه‌ی ژئوفیزیک دانشگاه آلاسکا فیربنکس نشان می‌دهند که فرآیندهای ژئومغناطیسی مشابه زمین است با این تفاوت که اندازه و شدت آن‌ها متفاوت است.
عکس کاور: طرحی گرافیکی از پرتاب جرم تاجی خورشید
Credit: NASA
منبع: UPI, Live Science
