تشریح فیلم انگاشته (Tenet)؛ پاسخ به تمام سؤالات

در این مقاله به مهم‌ترین سؤالات درباره‌ی فیلم جسورانه، علمی-تخیلی، پیچیده و درخشان انگاشته «Tenet» ساخته‌ی کریستوفر نولان پاسخ می‌دهیم و مفهوم واقعی آن را بررسی می‌کنیم.

به راستی در پایان‌بندی فیلم انگاشته چه اتفاقی افتاد و این پایان‌بندی چه معنایی دارد؟ چرا قهرمان (بازیگر نقش اول فیلم با بازی جان دیوید واشنگتن) با نیل (رابرت پتینسون) ملاقات کرد؟ پایان‌بندی فیلم به این معناست که آیا زمان قابل تغییر است و یا اینکه وقوع این اتفاق می­‌تواند به یک پارادوکس زمانی در گذشته (موسوم به پارادوکس پدربزرگ) بی‌انجامد؟ چه کسی در نبرد نهایی و برای چه کاری در زمان به عقب و جلو حرکت می‌­کند؟ برنامه آندری سی‌تور (کنت برانا) چه بود و او برای امیال و خواسته‌­های انسان چه کار کرد؟ کارکرد واقعی آن کپسول­‌های نقره­‌ای (سیانور) چه بود؟ چه کسی اولین گلوله وارونگی را در سکانس ابتدایی و افتتاحیه فیلم در اپرا شلیک کرد؟ و این‌که آیا این فیلم زمینه را برای تولید تنت ۲ فراهم می‌­کند؟ در این مقاله به تمامی این سؤالات (البته بیشتر از این‌ها هم) پاسخ داده خواهد شد.

یازدهمین فیلم کریستوفر نولان با نام انگاشته را نمی‌­توان به طور کامل دنباله فکری فیلم تلقین قلمداد کرد. تلقین در میان سه فیلم ساخته شده او در یک دهه به‌عنوان بهترین فیلم این کارگردان هم شناخته می­‌شود؛ گام بزرگ و معیار گونه فیلم شوالیه تاریکی برمی­‌خیزد، جسارت بلند نظرانه فیلم میان ستاره‌­ای و روایت غیرخطیه شکننده و ناخوشایند فیلم دانکرک. به طور خلاصه، درست در پایان نیمه اول مربوط به لحظات تخیلی و رویایی لئوناردو دی کاپریو (در فیلم تلقین) و دقیقا قبل از این‌که تماشاچیان به درون نیمه دوم پیچیده و چند لایه (در حالی ‌­که هم‌چنان از مکث‌­های دور‌‌ه‌­ای برای جهت‌­گیری مجدد بهره می‌گیرد) پرتاب شود، قواعد و چارچوب این رویا برای تماشاچی روشن می­‌گردد، اما این موضوع مهم اصلا در فیلم انگاشته رعایت نمی­‌گردد. در نیمه اول فیلم انگاشته شاهد روایت یک داستان جاسوسی هستیم و اصلا خبری هم از قضیه وارونگی نیست، حتی در نیمه دوم هم وقتی­ که زمان وارونه است کریستوفر نولان فرض می­‌گیرد که شما (تماشاچیان) آماده تخت گاز رفتن هستید و به همین دلیل هم بدون انجام مکثی برای یادآوری­‌های مجدد تنها به ادامه دادن و طی کردن مسیر دلخواهش می‌­اندیشد.

در واقع کریستوفر نولان مطمئن است که شما مبانی اصلی فیلم را دنبال خواهید کرد، و در این مسیر حتی اگر چیزی هم دستگیرتان نشود به‌راحتی می‌توانید بدون کمک به راه خودتان ادامه دهید. رویکردی که البته برای درک گمراه کردن عامدانه پیامش بسیار مهم و کلیدی می­‌باشد. اما بدون تردید ما حالا با سؤالات زیادی درباره این فیلم علمی تخیلی روبه‌رو هستیم. این مقاله در واقع توصیفی جامع درباره پایان‌بندی، بزرگترین سؤالات بدون پاسخ، مفهوم واقعی فیلم و آینده قهرمان می‌­باشد.

آیا انگاشته درباره‌ی سفر در زمان است؟

این فیلم، فیلم کاملی نیست. حداقل قالب مرسومی که تماشاچیان اغلب فیلم­‌های مربوط به سفر در زمان با آن‌ها آشنا خواهند شد را ندارد. این فیلم در واقع از یک ماشین زمان برای پرش به نقاط ثابتی در زمان استفاده می­‌کند، به بیان دیگر فناوری استفاده شده در این فیلم، درست مثل یک ساعتی که بر خلاف عقربه‌های ساعت می­‌چرخد، زمان را به عقب می‌­برد.

هیچ ابزاری وجود ندارد که به وسیله آن شخصیت‌­ها بتوانند بدون تجربه کردن یک بازگشت زمانی (که نیازمند یک بازه زمانی مشخص هم است) یک نقطه زمانی را ترک و وارد یک نقطه زمانی دیگری شوند. البته هیچ کسی نمی­‌تواند به دویست سال پیش و دنیای گاوبازها (COWBOYS) بازگردد؛ و البته پرش به جلو در زمان هم تنها از طریق یک گذرگاه زمانی معمول میسر است، بنابراین در آن هیچ هاوربورد و خودروی پرنده‌­ای هم وجود ندارد. اساسا این فیلم هیچ شباهتی به فیلم «بازگشت به آینده» ندارد.

معنای انگاشته (TENET) چیست؟

این کلمه دارای چند معنا و مفهوم است که البته هیچ کدامشان هم نمی‌­توانند معنای عجیب و غریب این کلمه را به درستی بیان کنند. در کاربرد عامیانه و عادی، این کلمه به معنای یک اصل یا عقیده است که در این فیلم می­‌تواند به نوعی یک ارجاع به همان آوای تکرار شده «چیزی که اتفاق افتاده دیگه اتفاق افتاده» و البته همان نیاز بنیادینی باشد که برای تعامل با اشیاء وارونه شده به مقداری ایمان و غریزه نیاز دارد. اما در عالم این فیلم، انگاشته (TENET) یک سازمانی است که قهرمان (هم‌چنین ایوز و سربازانش) را استخدام می­‌کند تا با ضد قهرمان­‌های مرموز آینده برای کسب اطمینان از حرکت معکوس (در زمان­) الگوریتم مبارزه کند.

پس این کلمه یک معنای نمادین که بتواند آن را به ساختار فیلم نولان متصل کند، هم دارد. در این فیلم عدد ۱۰ که یادآور عدد ۱۰ در کلمه TENET به انگلیسی است، به دفعات به نمایش در می­‌آید. یک هشدار ۱۰ ثانیه­‌ای بر روی دستگاه محافظ بندر آزاد وجود دارد و یا ملاقات قهرمان با سانجی سینگ ۱۰ دقیقه است و از همه مهم‌تر آخرین مأموریت هم ۱۰ دقیقه به طول می­‌انجامد. مأموریت نهایی هم یک حرکت گازانبری با شرکت دو تیم مجزا و البته در آن واحد و هم‌زمان است که یکی در زمان به جلو می­‌رود و دیگری با شمارش معکوس ۱۰ دقیقه‌­ای (همگام سازی شده) به عقب بازمی­‌گردد. البته خود انگاشته (TENET) هم دهگانه‌­ای رو به جلو و عقب را شامل می­‌شود که در نقطه میانی به هم ملحق می­‌گردند. آن همچنین بخشی از مربع کلیدی سی‌تور است که بیشتر طرح و نقشه­‌ها را افشا می­‌کند.

مربع سی‌تور چیست؟

این مربع یک پالیندروم (واروخوانه یا چیزی که از هر طرف بخوانید معنی دارد) لاتین پنج حرفی است که از عقب و جلو، و بالا و پایین خوانده می­‌شود. این یک نمونه کامل از یک پالیندروم پیچیده است. نولان در واقع از آن به‌عنوان پایه‌­ای برای ترسیم طرح و نقشه انگاشته بهره می­‌گیرد. هر کدام از این پنج حرف یک بخش کلیدی از یک داستان را شکل می‌دهند؛ آندری سی‌تور یک شرور میلیاردر روس (با بازی کنت برانا) است که تورنسیل زمانی خودش را در بندر آزاد تحت مدیریت «روتاس» پنهان می­‌کند و همچنین همان کسی است که زنش با نام کَت (KAT) زمانی رابطه عاشقانه‌­ای با یک جاعل هنری به نام آرپو داشته است.

سی‌تور در اُپرا به دنبال دزدیدن الگوریتم است و انگاشته هم در پی دفع آن است. مربع اصلی هم از روی یک معمای قدیمی ساخته شده است که اصلا با روش‌­های معمول قابل خواندن و رمزیابی نیست، گویا نولان از این سرنخ­‌ها برای نشان دادن این موضوع استفاده می­‌کند که شما هر جوری که مایلید می‌توانید آن را بخوانید و تفسیر کنید، در واقع انگاشته می‌­تواند بی­‌معنا و یا دارای چندین معنا باشد. لذت اصلی در تجربه کردن نهاده شده است.

چگونه انگاشته (TENET) یک پالیندروم است؟

قبل از تلاش برای رمزگشایی از شبکه پیچیده این فیلم، ما باید دقیقا بدانیم که در انگاشته چه اتفاقی روی می­‌دهد. به زبان ساده باید بدانیم آیا آن یک پالیندروم است؛ آن در نیمه اول یک حرکت به جلو در زمان را به نمایش گذاشته و سپس به نقطه آغاز (فیلم) عقب‌گرد می­‌کند. فیلم با یک مأموریت مخفیانه در کیف (اکراین) حرکتش را آغاز می­‌کند، همان جایی که یک مرد ماسک‌­دار مرموز (با یک دکمه قرمز رنگ بر روی کوله‌پشتی‌اش) جان قهرمان را قبل از استخدام شدنش توسط انگاشته و اعزام به مأموریتی برای یافتن الگوریتم (یک سلاح پیشرفته که زمان را وارونه می­‌کند) و البته جلوگیری از نابودی دنیا، نجات می­‌دهد.

در طول این مأموریت، قهرمان قبل از شلیک آندری سی‌تور به همسرش مرتکب دو سرقت می­‌شود و البته همین شلیک هم او را وادار به عقب برگرداندن زمان برای وارونه کردن این قتل و همچنین تلاش برای یافتن تکه نهایی الگوریتم می­‌نماید. و مهم‌تر این‌که قهرمان در موقع وارونه کردن زمان از طریق لحظات و صحنه‌های آینه­‌ای مربوط به اتفاقات پیشین به عقب بازمی­‌گردد؛ سرقت در بزرگراه، سرقت در فرودگاه و نهایتا یک درگیری مسلحانه و نظامی تمام عیار برای پس گرفتن الگوریتم که در آن یک سرباز (با یک دکمه قرمز رنگ بر روی کوله‌پشتی‌اش) جان قهرمان را نجات می­‌دهد. البته آن تأثیری یکسان و مشابه در جلو و عقب رفتن زمان دارد.

وارونگی چگونه در انگاشته روی می­‌دهد؟

بدون این‌که خیلی در مسائل فیزیک غرق شویم که چنین کاربردی هم ندارد، انگاشته وارونگی را فرآیندی توصیف می‌­کند که در آن از یک فرمول می‌توان برای هر شی، خواه ذاتی یا زیستی و در راستای معکوس کردن آنتروپی­‌اش و یا حرکتش در طول زمان استفاده کرد. پس افراد وارونه نشده، یک زمان خطی را درست مثل حرکت­شان در موازات گذر و جریان زمان، تجربه می­‌کنند و این در حالی است که یک شی وارونه شده در جهت عکس زمان حرکت می­‌کند. از این­ رو یک گلوله وارونه شده توسط یک تفنگ شلیک که نه، بلکه بلعیده می‌­شود یا وقتی‌­ که یک ماشین به سمت عقب حرکت می­‌کند، در مسیر پیچ و تاب می‌خورد و یا افراد وارونه نمی­‌توانند در هوای وارونه شده‌­ای که ریه­‌هایشان قابلیت استنشاقش را ندارد نفس بکشند، پس به‌ناچار باید (کپسول) اکسیژن با خودشان حمل کنند.

این فرمول توسط دانشمند آینده‌­نگری که ابتدا آن­ را تسلیحاتی و سپس آن­ را به یک فرمول ۹ بخشی فیزیکی که در حالت مرکب می­‌تواند زمان را معکوس نماید (الگوریتم) کشف و معرفی می­‌گردد.

الگوریتم چیست و چگونه بازیابی شده است؟

درست مثل فیلم تلقین که انقلابی شگرف را در فیلم­‌های علمی تخیلی و البته شایسته ساخت مانند همین فیلم انگاشته را رقم زد، کلید حل مسائل در دستان دانشمند آینده‌­نگری است که فرمولی که برای وارونه کردن اشیاء خلق کرده در راستای تسلیحاتی کردن این ایده استفاده می­‌کند و همچنین به یک سلاح­ فیزیکی اجازه می­‌دهد تا با بازگشت در زمان بتواند گذشته را نابود کند. وقتی ­که فعال می‌­شود (الگوریتم) می­‌تواند به‌راحتی زمان را وارونه نماید اما به جای دستیابی به این تک هدف، موجب بروز اتفاقاتی می­‌گردد که می­‌تواند زندگی کل بشریت را نابود کند.

این دانشمند بی‌نام که از اختراعش هم نادم و پشیمان شده نهایتا تصمیم می­‌گیرد تا الگوریتم را به ۹ تکه تقسیم نماید. همچنین او برای این‌که برنامه سازمان را برای نابود کردن دنیا در آینده متوقف کند، هر کدام­‌ از تکه‌های الگوریتم را در زمان­‌های مختلفی پنهان می­‌نماید. و نهایتا هم هر کدام­شان به یک شی فیزیکی تبدیل می­‌شوند که با سرهم بندی و یکپارچه کردن­ می‌­توان به همان فرمول اصلی دست یافت.

در ابتدای فیلم مشخص می­‌گردد که سی‌تور هشت تکه از الگوریتم را به دست آورده و دنبال تکه نهایی آن است. در واقع سی‌تور اعلام می­‌کند که با راهنمایی شخصی که برایش کار می­‌کند (احتمالا به واسطه همان دانشمند) توانسته مکان آن هشت تکه موجود در زمان­‌های مختلف را بازیابی نماید.

برنامه‌ی سی‌تور چه بود و برای امیال و خواسته‌­های انسان چه کار کرد؟

برنامه آندری سی‌تور بسیار شبیه خودسری­‌های شرورانه جیمز باند است. در ابتدا سی‌تور از طریق افراد متمولی که از گذشته به سراغش می­‌آیند ترغیب می‌­شود اما در یک سوم نهایی فیلم مشخص می­‌گردد که او دارد می­‌میرد و به همین دلیل می­‌خواهد کل دنیا را همراه با مرگش از بین ببرد. او همین موضوع را نیز به شکل تیاتر گونه­‌ای با گفتن این جمله ابراز می­‌کند: «اگه من زنده نباشم پس کس دیگه‌­ای هم نمی­تونه زنده باشه.»

چرا آرزو و خواسته‌ی کسانی که در آینده زندگی می‌کنند نابودی گذشته‌­شان است و توجیه­‌‌شان چیست؟ در واقع این یک پاسخ به بشر مدرنی است که از طریق تأثیرات زیست محیطی این سیاره را تا حد غیر قابل بازگشت و جبرانی به ورطه نابودی کشانده است. در فیلم به این موضوع هم اشاره شده که آینده دنیای فاسدی است که در آن سیاره زمین دارد به گونه‌­ای نابود می­‌گردد که تنها راه نجاتش به عقب برگرداندن زمان است. و وقتی­ که قهرمان سؤال می­‌کند که آیا نابود کردن گذشته می­‌تواند آن‌ها را واقعا پاک کند، نیل از ایده پارادوکس زمانی در گذشته (موسوم به تضاد پدربزرگ) صحبت می‌­کند و می‌­گوید: «چیزی که اتفاق افتاده دیگه اتفاق افتاده.»

حالا این پارادوکس چیست؟ طبق این پارادوکس امکان ندارد یک نفر بتواند با عقب‌گرد زمانی پدربزرگ خودش را بکشد چرا که اگر این اتفاق بیافتد او فرصت به دنیا آمدن را از دست خواهد داد! البته وقتی نیل این را می‌­گوید راه­ حل دیگری وجود ندارد و در واقع آن یک پارادوکس بدون پاسخ می­‌باشد. به بیان دیگر، امکان ندارد با پاک کردن زمان حال بتوان آینده را متوقف کرد.

چرا سی‌تور برای خاتمه دادن به این دنیا انتخاب شده است؟

همان گونه که در فیلم هم تصویر می­‌گردد، آندری سی‌تور به این دلیل توسط آینده استخدام می­‌شود که او در زمان و مکان درستی قرار دارد. و مهم‌تر این‌که نوع پذیرش شما از این موضوع به چگونگی تطبیق و پذیرفتن کسی ارتباط پیدا می­‌کند که به دلیل داشتن پیش آگاهی­‌هایی درباره اتفاقات آینده می­‌تواند آن‌ها را کنترل کند. البته شایان ذکر است که سی‌تور در یکی از شهرهای بسته شوروی سابق (استالاسک ۱۲) بزرگ شده و یک روز هم وقتی‌­که مشغول بازیابی کلاهک­‌های هسته‌­ای از هم پاشیده است به یک نوشته درباره آینده (که مکان تکه­‌های الگوریتم را به او نشان می‌­دهد) در کنار میله­‌های طلا برمی‌­خورد. آن‌ها برای او ابزاری را برای ساخت یک تورنسیل ارسال می­‌کنند و بعد از ساخت آن است که او می­‌تواند بعد از وارونه کردن خودش، آن طلایی را که برای کمک به او در این سفر برایش فرستاده‌­اند را هم از وارونگی خارج کند.

شهرهای بسته چه جور شهرهایی هستند؟

نام شهرهای بسته در فیلم انگاشته توسط شخصیت سِر مایکل کین و در تک صحنه از بازی وی در این فیلم (در نقش یک مأمور اطلاعاتی انگلیسی) و همزمان با حضورش در آن رستوران مجلل (برای ذکر چند نکته کلیدی) برده می‌­شود. او به قهرمان می­‌گوید که سی‌تور متولد شهر بسته استالاسک ۱۲ است، یکی از آن شهرهای با قانون منع تردد در زمان شوروی که به دلیل انجام عملیات‌های حساس، تنها افراد و خانواده­‌های­شان شاغل در پایگاه‌­ها و آزمایشگاه­‌های مربوطه در آن‌ها زندگی می­‌کردند. هیچ نشانی از این شهرها بر روی نقشه وجود نداشت، در واقع این مکان­‌های رازآلود به‌عنوان پایه و اساس برنامه هسته­‌ای شوروی قلمداد می­‌شدند و جالب‌­تر این‌که هویت اغلب­شان هم تنها بعد از فروپاشی شوروی بود که برای همگان روشن گردید.

چرا شخصیت اصلی فیلم تنت نامش قهرمان است؟

جان دیوید واشنگتن در این فیلم نامی جز نام عملیاتی­ش «قهرمان» ندارد که در وهله اول مربوط به کاری است که افرادی همچون او انجام می‌­دهند و ثانیا به اهمیتش در این داستان اشاره دارد. در این روند داستان گویی مرسوم، قهرمان مرکز ثقل موضوع اصلی فیلم است و هم این ­که نقش او به قدری اساسی و تأثیرگذار است که حتی خودش هم از آن اطلاعی ندارد! به نظر می‌­رسد که این نام به نوعی یک سرنخ پنهانی برای نشان دادن این واقعیت است که او تنها کسی است که همه چیز را درباره آینده می­‌داند و به همین دلیل هم می‌­باشد که می‌­تواند نمونه اولیه از خودش را (در زمان) به جلو و عقب ببرد. و برای تماشاچیان هم این نام مانند یک یادآورنده است؛ به این معنا که حتی در زمانی­‌که قهرمان را هم نمی­‌بینند او را مسؤول اتفاقات داخل فیلم قلمداد می­‌کنند.

قهرمان برای چه کسی کار می‌­کند؟

جواب کوتاه برای این سؤال این است که همه افراد داخل فیلم برای قهرمان کار می­‌کنند. در واقع سرمنشأ اصلی همه چیز درباره عملیات کیف (اکراین)، کشیدن دندانش (قهرمان) برای استخدام دیگر عاملان، و همچنین تشکیل یک ارتش موقتی کامل به ریاست ایوز و ویلر و البته یک سازمان مخفی به سردمداری رییس اجرایی در سایه‌­ی مارتین داناوان به شخصیت اصلی فیلم (قهرمان) مربوط می‌­شود.

قهرمان و همکارانش، به نوعی آن‌ها قهرمان­‌های دیگری هستند که گویا در خدمت او هستند، یک گروه آینده‌­نگر مرموزی­‌ هستند که با سرمایه‌گذاری در الگوریتم در پی عقب راندنش در زمان و البته مخفی نگه داشتنش در گذشته هستند. وقتی شما دنبال این هستید که سی‌تور از کجا این موضوع را می­‌داند (و البته مأمور کیف که الگوریتم را در افتتاحیه فیلم در اپرا می­‌دزدد) به موضوعات دیگری همچون احتمال همراهی او با کسانی که در پی نابودی گذشته هستند هم برخورد می­‌کنید.

چه کسی اولین گلوله وارونگی را در اپرا شلیک کرد و جان قهرمان را نجات داد؟

پارتیزان ماس‌ک­دار مرموزی که هم‌زمان با قرار گرفتن قهرمان در معرض شلیک یکی از نیروهای ویژه اکراین ظاهر می‌­شود همان کسی است که در انتهای فیلم برای متوقف کردن الگوریتم جا ساز شده در زیر بمب، در را برای قهرمان باز می‌­کند. همان‌گونه که در لحظات پایانی فیلم هم مشخص می­‌شود، همین مرد مرموز یعنی نیل (رابرت پتینسون) که برای قهرمان هم کار می‌­کند می­‌گوید که در بمبئی استخدام شده و حتی قبل از ورود قهرمان به این طرح و نقشه، در آن حضور داشته است.

در زمان انجام حمله تروریستی کیف هم نیل که از قبل در این سازمان حضور داشته، به‌عنوان یک عضو جدا شده و­ برای نجات جان قهرمان (در آن شلیک گلوله و البته بدون این‌که هویتش فاش شود) به گروه قهرمان ملحق می­‌شود.

کارکرد واقعی آن کپسول­‌های نقره‌­ای (سیانور) چه بود؟

بعد از انجام عملیات تروریستی کیف، قهرمان دستگیر و شکنجه می‌­شود و توسط همکارش فرصت خودکشی را با قرص سیانور تولیدی CIA به دست می‌آورد. اما در نهایت به دلیل قلابی بودن قرص سیانور، که در واقع برنامه­‌ای برای اثبات پایبندی او به آرمان و تیمش بوده، جان سالم به در می‌­برد. و وقتی هم که قهرمان مرگ را به افشای اسرار ترجیح می‌­دهد، سازمان تنت او را استخدام می‌­کند. البته کارآمد نبودن آن قرص‌­های نقره‌­ای اصلا به معنای نبودن قرص‌های مشابه و اصل نیست چرا که سی‌تور هم با خوردن قرص سیانور نقره­‌ایه متعلق به خودش که گویا تنها به آن ایمان دارد، دست به خودکشی می‌زند. آیا این احتمال وجود دارد که تنت او را به نیرنگ و دروغ معتقد به واقعی بودنش کرده باشد؟ و اینکه آیا سی‌تور به لطف نفوذ و قدرتش با CIA ارتباط داشته است؟ و موضوعات بی‌شمار دیگری که بدون جواب و پاسخ می‌مانند.

چرا قهرمان و نیل با یکدیگر ملاقات کردند؟

در پایان فیلم مشخص می­‌گردد که نیل قبل از اولین ملاقاتش با قهرمان در سازمان تنت کار می­‌کرده است. این از همان ابتدا و هم‌زمان با اولین ملاقات­شان در فیلم پیداست چرا که نیل با سفارش دادن نوشیدنی دلخواه قهرمان در هتل بمبئی به او نشان می­‌دهد که بر همه چیز اشراف کامل دارد. اما واقعیت، همان‌گونه هم که در لحظات پایانی فیلم هم تصویر می­‌گردد، این است که قهرمان جایی در گذشته نیل که برای نیل برای اثبات یک رفاقت ماندگار و زیبا به اندازه کافی هم طولانی بوده را استخدام کرده است.

او اشاره می­‌کند که آن‌ها دوتایی در چندین ماجراجویی که احتمالا برای محافظت از یک عقب‌گرد زمانی ایمن توسط الگوریتم انجام گرفته، مشارکت داشته‌­اند. در یک پارادوکس پیچیده، نیل انگار به دلیل اینکه به قهرمان پیشنهاد می‌­دهد تا نیل جوان‌تر را در گذشته به خدمت بگیرد او را استخدام می­‌کند. همچنین بسیاری معتقدند که نیل همان پسر کوچک کت است که قهرمان او را تربیت و استخدام می‌کند.

• فیلم انگاشته (Tenet)؛ ناپختگی یک فیلم‌ساز خلاق
• کریستوفر نولان: از فروش فیلم انگاشته نتیجه‌گیری اشتباه نکنید

همان‌طور که وارونگی، آنتروپی یک شی را معکوس می­‌کند، در یک لحظه از فیلم مشخص می­‌شود که یک انفجار وارونه می‌­تواند به بازگشت سرمای شدید (ناشی از انفجار) منجر شود. در این صحنه، قهرمان در ماشینش (که باعث یخ زدنش هم شده) گرفتار شده اما نجات می­‌یابد. البته زخم‌­های گلوله­‌های معکوس متفاوت هستند.

آن‌ها در فیلم و قبل از شلیک سی‌تور به کت (الیزابت دبیکی) زخم‌­هایی بسیار زشت معرفی می­‌شوند، و در ادامه نیز مشخص می­‌گردد که علت زشت بودن­شان وقوع یک تشعشع سمی هم‌زمان با شلیک‌­های معکوس است. این زخم‌­ها به گونه‌­ای هستند که حتی اگر زخم کَت خوب هم شود اما نیل و قهرمان و ایوز، خودشان و او را برای التیام این زخم معکوس نکنند، باز هم کت جانش را از دست می‌دهد.

در واقع فرآیند التیام یافتن کت به سلول­‌های وارونه شده که تشعشع و روند التیام را معکوس می­‌کنند بستگی دارد، موضوعی که گویا در پی افشای این حقیقت است که یک نفر در صورت رفت و آمد دایمی بین وارونگی و جریان عادی زمان نامیرا می­‌شود. درست مثل معکوس کردن آنتروپی سلول­‌ها که نه تنها باعث التیام جراحات می­‌شود بلکه خود بالا رفتن سن را هم معکوس می‌­کند.

البته این موضوع احتمالا به زنده و دوباره زنده کردن (همیشگی) همین دوره زمانی نیاز خواهد داشت و همین مسأله، نامیرایی را هزینه­‌زا می‌­کند. وارونگی کت باعث التیام سلول­‌های آسیب دیده‌­اش و زنده ماندن او می­‌گردد و از آن زخم تنها یک جای خراش باقی می­‌ماند، البته همین جای زخم هم نقشی مهم در معرفی او به سی‌تور (قبل از اینکه کَت بزرگتر بتواند سی‌تور را بکشد) ایفا می­‌کند و بدین شکل قضیه ختم به خیر می­‌شود.

چگونه نبرد نهایی تنت اتفاق افتاد؟

درست در میانه فیلم است که سر و کله ایوز (آرون تایلر جانسون) پیدا می‌­شود تا به همه بگوید که احتمال انجام یک عملیات گازانبری با شرکت دو تیم وجود دارد، عملیاتی که در آن یک تیم برای مشاهده نحوه وقوع اتفاقات آتی (در زمان) به جلو و تیم دیگر (هم‌زمان) به طرف عقب حرکت می‌­نماید و به همین دلیل از اتفاقات رقم خورده توسط تیم دیگر آگاه و بهره‌مند می­‌شوند. درست به همین شکل هم سی‌تور می­‌تواند تکه نهم الگوریتم را از قهرمان در یک تعقیب و گریز بزرگ‌راهی وارونه شده بدزدد و پایان داستان را به تصویر بکشد.

در بخش نهایی فیلم، ارتش تنت به دو تیم قرمز و آبی تقسیم می­‌شوند، در یک تیم نیل و ویلر (در زمان) به عقب و در تیم دیگر قهرمان و ایوز به جلو (با آگاهی کامل از اطلاعات مربوط به تیم نیل) حرکت می‌کنند. البته این تنها یکی از چندین عملیات­ گازانبری­ انجام شده­ تا قبل از رو شدن این موضوع است که اصلا کل فیلم در واقع بخشی از یک عملیات گازانبری بوده است.

آیا پایان‌بندی فیلم بدین معناست که زمان می‌­تواند تغییر کند؟

به طور کلی داستان اصلی فیلم انگاشته درباره قابل تغییر بودن زمان است و با توجه به این مهم گویا دستور کار اصلی این فیلم این است که با عقب رفتن در زمان بتواند جلوی نابودی و پایان دنیا را بگیرد. در این موضوع می‌­توان انگاشته را مشابه فیلم تلقین قلمداد کرد؛ سرنوشت تغییرپذیر و وابسته به آزادی اراده که در تنش دراماتیک با مرگ مال، همسر کاب، رقم می­‌خورد.

در واقع به نظر می­‌رسد که آن مبتنی بر تهدید شوم ناشی از «پسماندها و آوارهای یک جنگ زمانی در پیش‌رو» بنا نهاده شده باشد، موضوعی که البته هشداری هم برای زمان حالی است که چنین آینده‌­ای را در پیش رو دارد. ملاقات قهرمان با دانشمند (با بازی کلمنس پوئسی) یک نقطه پرش برای او محسوب می­‌شود چرا که در این نقطه او به هدفش می­‌رسد؛ جلوگیری از وقوع یک جنگ آخرالزمانی در آینده. البته هنوز هم این روند نمی‌­تواند یک روند مرسوم قلمداد شود چرا که پسماند واقعی می­‌تواند همان شاه ماهی­‌های قرمز ارسالی انگاشته برای قهرمان در راستای راضی کردنش برای قبول شغلش باشد؛ البته بدون گفتن همه حقیقت به او. همین ناآگاهی هم مهم‌ترین دارایی او در طول زمان­‌های مختلف است.

سرنوشت نیل مهم‌ترین موضوع برای به تصویر کشیدن قابل تغییر بودن زمان است، چرا که در پایان نیل بعد از اینکه متوجه می­‌شود این اتفاقات در گذشته روی داده و چاره­‌ای جز متوقف کردن الگوریتم توسط قهرمان و ایوز وجود ندارد، ترجیح می­‌دهد که بمیرد. حتی در نهایت هم نیل خودش تصمیم می­‌گیرد تا این‌کار را انجام دهد چرا که معتقد است: «چیزی که اتفاق افتاده دیگه اتفاق افتاده». همان‌گونه که قهرمان در همان ابتدا هم به ­شکل بسیار گیج کننده­‌ای به نیل می­‌گوید، مهم‌ترین موضوع این است که آن‌ها همچنان زنده هستند تا ماموریت­‌شان را آغاز کنند و همین یعنی موفقیت.

با همین منطق که در سراسر فیلم هم مستحکم و مستحکم­‌تر می‌­شود، زمان نمی‌­تواند قابل تغییر باشد حتی فکر کردن بیش از حد به اولین زمانی که در آن آینده خواسته که گذشته را نابود کند هم به همان پارادوکس مرغ و تخم‌مرغ منتهی می‌­گردد که نه قابل حل است و نه اقناع کننده. گویا نکته اصلی هم همین است. منطق هر چه هم باشد اما متأسفانه نیل واقعا می­‌میرد.

آیا این فیلم زمینه ساخت انگاشته ۲ را فراهم می‌­کند؟

پاسخ کوتاه درباره پتانسیل دنباله­‌دار شدن این فیلم احتمالا این است که آن به برنامه‌­های خود کریستوفر نولان مربوط می­‌شود. همان‌گونه که او می‌­تواند تلقین ۲ را بسازد، او قادر خواهد بود که انگاشته ۲ را هم بسازد. او می­‌تواند این فیلم را همچون پالیندرومی مستقل و کامل بنامد و یا اینکه (البته ایرادی هم ندارد) پایان فیلم را وسط داستان (برای ساخت انگاشته ۲)  در نظر بگیرد و یک روزی از این ایده استفاده کند. البته پایان‌بندی این فیلم پتانسیل داشتن توجه و نگاه بیشتر به این دنیا را دارد، دنیایی که در آن آینده قهرمان شامل مخفی کردن الگوریتم، آغاز انگاشته، مواجه شدن با رقبا و دشمنان در آینده و نهایتا هم استخدام نیل و برنامه­‌ریزی برای تلقین شکل جوان­‌تر خودش در راستای آغاز انگاشته می‌­شود. در واقع تماشاچی تا الان تنها نیمی از این زنجیره را مشاهده کرده و قطعا همچنان فضا برای انجام اکتشاف بیشتر وجود دارد.

معنای واقعی پایان‌بندی این فیلم چیست؟

پایان‌بندی فیلم انگاشته دارای چندین نکته مهم و اساسی است. با توجه به علاقه نولان به سطوح ادراکی مختلف، در سطحی‌­ترین برداشت ممکن هشداری است درباره در پیش بودن یک فاجعه زیست محیطی. به این معنا که اگر ما به راهمان (به همین شکل) ادامه دهیم، آینده همه‌ی ما را خواهد کشت. البته این موضوع اصلا به­ شکل موعظه‌­آمیز که نه بلکه در قالب پیام اصلی فیلم تصویر و تفسیر می­‌گردد.

در سخت‌ترین نوع برداشت، این فیلم درباره آزادی اراده است. در یک صحنه، قهرمان از دانشمند که البته همان فرد مربوط به آینده نیست، گرچه این هم محتمل است، سؤال می­‌کند که واقعا آزادی اراده وجود دارد؟ و دانشمند در جواب می­‌گوید که خواه یک چیز وارونه شده باشد و یا نشده باشد، تنها کانالی است برای اینکه آن به راهش ادامه دهد و همین آزادی اراده می‌­باشد.

در واقع او است که تصمیم می‌­گیرد با یک اسلحه وارونه شده شلیک کند یا نکند و در این میان، مسیر حرکت گلوله اصلا اهمیتی نخواهد داشت. البته این تمام داستان نیست، چرا که آوای تکراری نیل «چیزی که اتفاق افتاده دیگه اتفاق افتاده» آن­‌ را به­ شکل بنیادین به چالش می­‌کشد و وقتی هم که او خودش را قربانی می­‌کند به‌خوبی می‌­داند که این اتفاق در گذشته به وقوع پیوسته و همین‌­که آزادی اراده‌­اش هم او را از انجام این‌کار بر حذر می‌­دارد. زمانی هم که قهرمان از او می­‌خواهد که یک‌بار دیگر به این موضوع فکر کند، او صمیمانه می­‌گوید که نمی‌­تواند اتفاقی را که در گذشته رخ داده تغییر دهد.

اساسا موضوع اصلی این است که آزادی اراده‌­ای وجود ندارد، اما با این‌ حال خواسته واقعی نولان این نیست که آن وجود دارد یا ندارد بلکه او می­‌خواهد تماشاچیانش را به چالش بررسی این موضوع بکشاند. معنا و خواسته اصلی نولان را باید در یک پالیندروم پنج حرفی، پارادوکس پدربزرگ و یک معمای قدیمی بدون پاسخ جستجو کرد. آینده همیشه نحوه وقوع حال و گذشته را مشخص خواهد کرد و مهم‌تر این‌که «چیزی که اتفاق افتاده دیگه افتاده» به معنی درس گرفتن و بهره‌­برداری حداقلی از تجربیات گذشته نیست.

در اصل آن استفاده و کنترل زمان برای نظم دهی به دنیا می‌­باشد. با بررسی اضطراب مرگ‌و‌میر دائمی که به ­طور عام زیربنای هنر است و به طور خاص هم در آثار نولان همچون تلقین و میان ستاره‌­ای دیده می‌شود (پیشنهاد خلق و به یادگار گذاشتن یک میراث ماندگار) به این نتیجه می­‌رسیم که نولان در حال قالب‌بندی مجدد ایده‌ی زمان، البته نه به‌عنوان یک چیز ثابت و ماندگاری که دائما ترس و وحشت از دست دادنش را داریم، بلکه به‌عنوان یک سازوکاری که می‌­توانیم با آن دنیا را کنترل کنیم، است. این یک موضوع بسیار آرمانی که نه بلکه یک موضوع فلسفی صرف است؛ یک راهکار برای بررسی چیزی به وسعت و چالش‌­زایی آزادی اراده از طریق یک مدیوم جسورانه در تنت که البته به همان اندازه هم چالش­ برانگیز است.

منبع: Screenrant