نقد فیلم «احضار: آخرین مراسم»؛ مرثیه‌ای برای گذشته

زمانی که «احضار» (2013) روی پرده رفت، هیچکس انتظار نداشت که آغازگر یکی از محبوب‌ترین فرنچایزهای ترسناک تاریخ باشد. «احضار» به ژانر ترسناک ماوراءالطبیعی جان تازه‌ای بخشید و ده‌ها فیلم با الهام از آن ساخته شد. با این حال، پس از قسمت دوم، این مجموعه -از جنبه‌ی کیفی- وارد سرازیری شد و دیگر نتوانست به گذشته‌ی باشکوه خود حتی نزدیک شود. «احضار 4» نسبت به نسخه‌‌های پیشین، تلاش محترم‌تری است اما هیچ‌وقت کپی، برابر اصل نمی‌شود؛ نقد فیلم «احضار: آخرین مراسم» (The Conjuring: Last Rites) را در این مطلب می‌خوانید.

هشدار! در نقد فیلم «احضار 4 آخرین مراسم» خطر لو رفتن داستان وجود دارد.

مایکل چاوز با «نفرین لیورونا» (2019) نشان داد که در بهترین حالت، یک فیلمساز معمولی است. با این حال، به دلایل نامشخص، به سکاندار اصلی مجموعه «احضار» تبدیل شد. «آخرین مراسم» از ساخته‌های پیشین او وضعیت بهتری دارد اما لزوما یک پیشرفت به حساب نمی‌آید. فیلم نه سقوط است و نه اوج، بلکه نوعی ایستایی آگاهانه است؛ چاوز می‌خواهد به فرمول‌های جیمز وان تکیه کند و همان‌چیزی را ارائه دهد که طرفداران می‌‌خواهند، در نگاه اول چندان هم به بیراهه نرفته است. فیلم در ظاهر شباهت‌های زیادی به دو قسمت اول دارد اما وقتی دقیق‌تر به آن نگاه می‌کنیم، نه خبری از آن ریتم درخشان است و نه آن ترس زیرپوستی و اضطرابی که در تمامی دقایق احساس می‌شد. «احضار 1» مبتنی بر جامپ‌اِسکر نبود، سراسر تعلیق بود؛ «آخرین مراسم» را در مقایسه با آن، تنها می‌توان «کبریت بی‌خطر» توصیف کرد.

فیلم البته قرار است یک بدرقه‌ی باشکوه برای وارن‌ها باشد و اگر از این زاویه به آن نگاه کنیم، کارش را نیمه‌کاره رها نمی‌‌کند. مایکل چاوز به شکلی جدی می‌کوشد تا برای فرنچایزی که ترس و وحشت را با ایمان و انسانیت پیوند زد، پایانی شایسته رقم بزند. آیا موفق می‌شود؟ به عنوان یک فیلم ترسناک، قطعا خیر. اینجا چیزی برای ترسیدن وجود ندارد، ما از ناشناخته‌ها می‌ترسیم و در «آخرین مراسم» همه‌چیز آشنا و تکراریست. با وجود این، برای طرفداران دوآتشه مجموعه، ملاقات دوباره با اد و لورن وارن به اندازه کافی شیرین هست که ضعف‌ها کمرنگ شوند. اما وقتی دو قسمت اول را به یاد می‌آوریم، افت کیفیت چنان محسوس است که نمی‌توان نادیده‌اش گرفت.

«شیطان مرا وادار کرد» (2021) دست‌کم با اضافه کردن عناصر نصفه‌‌نیمه‌ی دادگاهی (و ایده‌ی دفاع از متهم تسخیرشده)، تلاش کرده بود تا متفاوت باشد اما «آخرین مراسم» حتی همان غافل‌گیری‌ها را ندارد؛ فی‌نفسه یک بازسازی بی‌رمق از نسخه‌های جیمز وان است، بدون اینکه چیزی به مجموعه اضافه کند. فیلم با فلش‌بکی به دوران جوانی اد و لورن آغاز می‌شود، روزهایی که لورن باردار است اما همچنان از ماجراجویی‌های فراطبیعی‌اش دست نمی‌کشد! او حین بررسی یک آینه‌ی تسخیرشده، ناگهان دچار درد زایمان می‌شود و اد او را با عجله به درمانگاه می‌برد، جایی که نوزادشان برای یک دقیقه از جهان می‌رود و بازمی‌گردد. این شروع چندان بدی نیست و به ما می‌گوید که دختر خانواده، جودی (میا تاملینسون) نقشی کلیدی در قصه خواهد داشت.

سپس به سال 1986 می‌رویم، جودی حالا بزرگ شده و با پلیس سابق، تونی (بن هاردی) رابطه عاشقانه دارد. چاوز سعی می‌کند به‌واسطه‌ی تونی و رابطه‌اش با اِد، کمدی خلق کند؛ از قضا چندان هم بد عمل نمی‌کند. لحظات خانوادگی و بامزه‌ی فیلم، از لحظات ترسناک آن جذاب‌تر هستند. با وجود این، کلیت خط داستانی جودی و تونی، کلیشه‌ای است و مشابه آن را زیاد داشته‌ایم اما خوشبختانه آزاردهنده نیست. لحظاتی که با وارن‌ها همراه می‌شویم هم در مجموع قابل قبول است، پاتریک ویلسون و ویرا فارمیگا به‌راستی از بهترین زوج‌هایی هستند که در ژانر ترسناک دیده‌ایم.

خواندنی‌ها

20 فیلم ترسناک شبیه احضار برای دوستداران داستان‌های فراطبیعی

«احضار: آخرین مراسم» پس از یک مقدمه‌ی کشدار، به همان الگوی آشنا بازمی‌گردد. دو خط داستانی که قرار است در ادامه به هم پیوند بخورند: یکی وارن‌ها و دیگری، یک خانواده‌ی درمانده که خانه‌شان تسخیر شده است. آن‌چه زمانی در دستان جیمز وان، نقطه‌ی اوج وحشت روان‌شناختی بود، این‌جا به تکرار مکانیکی یک فرمول تبدیل شده است؛ جامپ‌اِسکرهای قابل پیش‌بینی، صداهای عجیب اما بی‌تاثیر و ارواحی که هیچکس از آن‌ها نمی‌ترسد. نیمه‌ی دوم فیلم بیشتر یک بازسازی بی‌جان از «احضار 2» است تا نقطه‌ی اوج یک فرنچایز محبوب. خانواده‌ی اسمورل هم تا انتها عنصری فرعی باقی‌ می‌مانند و با آن‌ها ارتباط نمی‌گیریم. فیلم از ما می‌خواهد نگرانشان باشیم، اما چیزی درباره‌شان نمی‌دانیم که بخواهیم به آن‌ها اهمیت بدهیم.

از طرف دیگر، فیلم شرور قابل اعتنایی هم ندارد. کسی نمی‌تواند والاک از «احضار 2» را فراموش کند؛ شخصیتی که امیدوار بودم برای یک انتقام همه‌جانبه، در قسمت چهارم حضور داشته باشد اما در عوض، چاوز به سراغ شروری می‌رود که نه ریشه دارد و نه حضوری مشخص. ارواح سرگردان فیلم هم، از پیرزن تا مرد تبر به‌دست، معمولی هستند و قرار نیست به کابوس کسی تبدیل شوند. مشکل اصلی «احضار 4» در کل به همین عدم توانایی‌اش در ترساندن ختم می‌شود. فیلم به حدی در دام قواعد خودش اسیر است که دیگر هیچ تلاشی برای برهم‌زدنشان نمی‌کند. همه‌چیز، از ابتدا تا پایان در مرز پیش‌بینی‌پذیری مطلق حرکت می‌کند.

به عبارت دیگر، ما سکانس‌ها را حتی قبل از اینکه از راه برسند، تماشا کرده‌ایم: نورها کم می‌شوند، صداها قطع می‌شوند، موجودی در سایه‌ها ایستاده که وقتی چراغ روشن می‌شود، آنجا نیست و… حتی سکانسی‌ که جودی در اتاق آینه‌ها ایستاده هم کاملا قابل پیش‌بینی است. شاید عجیب باشد اما چاوز حتی کوچک‌ترین کوششی هم نمی‌کند تا غافل‌گیر شویم یا به اشتباه بیفتیم. او به همان‌ ترس‌های سطحی که مشابه‌اش را در همه‌ی فیلم‌های ترسناک داریم اکتفا کرده است.

«آخرین مراسم» فاجعه نیست؛ میراث این مجموعه را هم نابود نمی‌کند. از اکثر نسخه‌های فرعی وضعیت بهتری دارد و وداع با اِد و لورن وارن، به فیلم وزنی عاطفی می‌دهد. با وجود این، فیلم بیش از حد به گذشته تکیه کرده و گویی از تغییر وحشت دارد. برای طرفداران فرنچایز، «احضار 4» خداحافظی با شخصیت‌های محبوب‌شان است اما برای طرفداران ژانر ترسناک، فیلم یک یادآوری تلخ است که این مجموعه چه آغاز شکوهمندی داشت و چگونه به ورطه‌ی تکرار و کلیشه افتاد.

شناسنامه فیلم «احضار: آخرین مراسم» (The Conjuring: Last Rites)

کارگردان: مایکل چاوز
نویسنده: ایان بی. گلدبرگ، ریچارد ناینگ
بازیگران: ویرا فارمیگا، پاتریک ویلسون، میا تاملینسون، بن هاردی، شانون کوک، استیو کولتر، الیوت کووان، کیت فاهی
محصول: 2025، ایالات متحده
امتیاز سایت IMDb به فیلم: 6.3 از 10
امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 59٪
خلاصه داستان: سال 1964، اِد و لورن وارن درگیر یکی از اولین پرونده‌های‌شان هستند، پرونده‌ای که حول محور یک آینه‌ی تسخیرشده می‌چرخد. لورین که در آن زمان باردار بود، به آینه دست می‌زند و بلافاصله درد زایمان به سراغش می‌آید. او را با عجله به بیمارستان می‌رسانند، اما دخترشان مرده به دنیا می‌آید و برای یک دقیقه‌ی کامل در وضعیت مرگ باقی می‌ماند، پیش از آنکه به زندگی بازگردد. سال‌ها بعد، در 1986، حالا جودی بزرگ شده و وارن‌ها به دلیل وضعیت قلبی اِد، دیگر با نیروهای ماوراءالطبیعه دست و پنجه نرم نمی‌کنند و بازنشسته شده‌اند. سپس، در پنسیلوانیا، همان آینه‌ی پلید ناگهان سروکله‌اش پیدا می‌شود و خانواده‌ی اسمورل‌ را وحشت‌زده می‌کند. حالا اد و لورین برای کمک به این خانواده، باید خودشان را به خطر بیندازند….

منبع: دیجی‌کالا مگ