صدای سفید چیست و چه تأثیری بر مغز دارد؟ (فواید و مضرات)

طی سال‌های اخیر، شیوه‌های نوینی برای افزایش میزان تمرکز و آرامش بخشیدن به ذهن معرفی شده است. یکی از محبوب‌ترین این شیوه‌ها، استفاده از صدای سفید (White noise) است. به طور کلی، صدای سفید ما را به یاد صدای سشوار یا جاروبرقی میندازد. اما در واقعیت، صدای سفید پیچیدگی‌های بسیاری دارد و به اعتقاد محققان، تأثیرهای گوناگونی روی مغز می‌گذارد. در این مقاله از دیجی‌کالا مگ، پس از معرفی صدای سفید، به تأثیرهای مثبت و منفی که روی مغز می‌گذارد می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

صدای سفید چیست؟

صدای سفید از مجموعه‌ای از صداهای مختلف با فرکانس‌های متفاوت و شدت‌های یکسان واقع در گستره‌ی صدا تشکیل شده است. دلیل این نام‌گذاری، شباهت نحوه‌ی تشکیل این صدا با نحوه‌ی تشکیل نور سفید است. هر دوی آن‌ها از اجزای متفاوت و در عین حال هم شدت تشکیل شده‌اند.

در صداهایی که ساختاری متداول دارند (مانند آنچه که در سخنرانی‌ها و موسیقی‌ها می‌شنویم)، فقط تعداد محدودی از فرکانس‌ها به طور همزمان پخش می‌شوند. از این رو، رابطه‌ی میان سلسله‌ نُت‌ها قابل پیش‌بینی است. از نظر صداشناسی، صدای سفید معادل فشردن تمام کلیدهای هزار پیانوی کوک نشده است، به گونه‌ای که هیچ رابطه‌ی معقولی میان نت‌های مختلف وجود نداشته باشد.

به طور کلی، واکنش مغز در برابر شنیدن صدای سفید متفاوت از بقیه‌ی صداها است. اما محققان معتقدند که روند پردازش صدای سفید در مغز، به روند پردازش صداهای دیگر بسیار مشابه است. در مواجه با صدای سفید، بخش‌هایی از مغز که مسؤول پردازش صداهای کم‌نوسان و پرنوسان هستند به صورت همزمان تحریک می‌شوند.

تفاوت در پردازش این صدا وقتی آشکار می‌شود که مغز صدای سفید را لایق توجه نمی‌بیند و آن را فقط صدایی حاوی کلیک‌های تصادفی تصور می‌کند. دقیقا به همین دلیل است که صدای سفید به تمرکز و بهتر خوابیدن کمک می‌کند. این صدا، صداهای اضافی و آزاردهنده‌ی اطراف، که پردازش آن‌ها برای مغز دشوار است، را فیلتر می‌کند.

تأثیرهای مثبت صدای سفید

محققان مدت‌ها است که مشغول مطالعه‌ی تأثیرهای صدای سفید روی تمرکز، حافظه و ادراک هستند. در مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۴ در ژورنال کاگنیتیو نوروسایِنس (Cognitive Neuroscience) منتشر شد، مشخص شد که صدای سفید می‌تواند باعث تقویت حافظه شود. مقاله‌ی دیگری که در سال ۲۰۱۷ در ژورنال نِیچر (Nature) چاپ شد هم ثابت کرد که گوش دادن به صدای سفید می‌تواند به فراگیری کلمات جدید در بزرگسالان کمک کند.

نکته‌ی قابل توجه این است که صدای سفید به طور کلی فقط روی میزان تمرکز ما تأثیر می‌گذارد و تأثیر چندانی روی میزان درک و شناخت ندارد. تأثیرگذاری صدای سفید بیشتر به نحوه‌، مکان و زمان گوش دادن به آن بستگی دارد. فقط در صورتی که این صدا در شرایط مناسبی پخش شود، می‌تواند تمرکز، ادراک و حافظه را به طور همزمان بهبود بخشد.

در ادامه ۴ تأثیر مثبت گوش دادن به صدای سفید را معرفی می‌کنیم.

۱. تقویت تمرکز و حافظه

یافته‌های علمی نشان داده‌اند که گوش سپردن به صدای سفید می‌تواند برقراری ارتباط میان بخش‌هایی از مغز که مسؤول تنظیم میزان هورمون‌های شادی و نشاط هستند را راحت‌تر کند. به علاوه، صدای سفید می‌تواند تمرکز کودکان بیش‌فعال را بهبود بخشد.

۲. بالا بردن کیفیت و عمق خواب

صدای سفید با محدود کردن میزان صداهایی که به گیرنده‌های صوتی مغز می‌رسند، به خواب رفتن را آسان‌تر می‌کند. صدای سفید این کار را با شرطی کردن مغز به بی‌توجهی به صداهای دیگر انجام می‌دهد. برای کسب نتیجه‌ی ایدئال، بهتر است ساعت خواب منظمی داشته باشید.

۳. پیشگیری از بروز رفتارهای پرخاشگرانه

بسیاری از اختلال‌های روحی و روانی با بروز رفتارهای پرخاشگرانه همراه هستند. یافته‌های علمی نشان داده‌اند که استفاده از صدای سفید می‌تواند میزان بروز این رفتارها را کاهش دهد. استفاده‌ی معقول از صدای سفید حتی برای بیمارانی که از بیماری‌هایی همچون زوال عقل رنج می‌برند هم با تأثیرهای مثبت همراه بوده است.

۴. جلوگیری از بروز وزوز گوش

وزوز گوش یکی از اختلال‌هایی است که در صورت عدم درمان می‌تواند باعث کاهش کیفیت زندگی روزمره شود. بسیاری از متخصصان معتقدند که استفاده از صدای سفید می‌تواند در بهبود این اختلال مؤثر واقع شود. البته به خاطر داشته باشید که استفاده‌ی بی‌رویه از صدای سفید، خود می‌تواند به عاملی برای بروز وزوز گوش تبدیل شود!

تأثیرهای منفی صدای سفید

از آن‌جایی‌که مغز به وفق دادن خود به آنچه که می‌شنود تمایل دارد، گوش دادن بیش از حد به صدای سفید در طول زمان می‌تواند به توانایی‌های مغز آسیب وارد کند. رفته رفته، سلول‌های مغزی برای واکنش دادن به انواع خاصی از صداها شرطی می‌شوند و در مواجهه با صداهای غیرسفید، واکنش درخوری ارائه نمی‌کنند.

از طرفی، گوش دادن بیش از حد به صداهایی که اطلاعات خاصی را دربرندارند، مغز را به مسیری اشتباه هدایت می‌کند. صدای سفید سلول‌های مغزی را وادار به واکنش دادن به هر صدایی می‌کند و همین باعث می‌شود که هنگام گوش دادن به حرف‌های بقیه یا موسیقی، مغز نتواند آن‌طور که باید آن‌ها را پردازش کند.

مطالعه‌ای علمی که در سال ۲۰۰۳ روی جمعیتی از موش‌های آزمایشگاهی صورت گرفت نشان داد که گوش دادن بسیار به صدای سفید می‌تواند گیرنده‌های صوتی مغز را تخریب کند و روند تکامل طبیعی آن‌ها را مختل سازد. محققان دریافته‌اند که زیاده‌روی در گوش دادن به صدای سفید در انسان‌ها تا حدودی با پیری مغز نیز ارتباط دارد.

صداهایی که حاوی پیچیدگی و اطلاعات هستند، گیرنده‌های صوتی مغز را وادار به فعالیت مضاعف برای درک سیگنال‌های صوتی می‌کنند. صدای سفید حساسیت این گیرنده‌ها را نسبت به صداهای مختلف کاهش می‌دهد و در صورت عدم کنترل، در طول زمان می‌تواند آن‌ها را در برابر سیگنال‌های صوتی مختلف بی‌حس کند. چنین آسیبی باعث بروز مشکل‌های مرتبط با حافظه و تصمیم‌گیری شود.

نگرانی‌های موجود در رابطه با تأثیرهای مخرب صدای سفید باعث شده تا «صدای صورتی» محبوبیت ویژه‌ای پیدا کند. صدای صورتی هم مانند صدای سفید حاوی گستره‌ای از صداهایی با فرکانس‌های مختلف است و تفاوتش با صدای سفید در آن است که شدت نت‌ها با هم تفاوت دارند.

مقاله‌هایی که در سال ۲۰۱۷ در ژورنال Frontiers in Human Neuroscience در رابطه با تأثیرهای صدای صورتی منتشر شدند نشان دادند که این نوع صدا می‌تواند در بهبود وضعیت خواب و حافظه‌ی بزرگسالان نقش مهمی را ایفا کند.

در ادامه ۳ تأثیر منفی گوش دادن بی‌رویه به صدای سفید را معرفی می‌کنیم.

۱. بروز اختلال‌های شنوایی

گوش دادن بیش از حد به صدای سفید می‌تواند میزان حساسیت شنوایی را نسبت به سایر صداها کاهش دهد. این آسیب می‌تواند به قدری شدید باشد که فرد آسیب‌دیده حتی متوجه صحبت‌های عادی اطرافیانش هم نشود. حین گوش دادن به صدای سفید، تعادل در میزان و صدای پخش را حتما رعایت کنید.

۲. بروز اختلال‌های تکاملی در کودکان

مغز کودکان انعطاف‌پذیری بسیار زیادی دارد و در مواجهه با محرک‌های خارجی می‌تواند به سرعت تغییر شکل دهد. گروه کوچکی از یافته‌های علمی اشاره کرده‌اند که پخش کردن صدای سفید به مدت طولانی برای کودکان، ممکن است باعث بروز لکنت شود. در هر صورت، احتیاط حکم می‌کند که کودکان به صورت گسترده در معرض صدای سفید قرار نگیرند.

۳. بروز وابستگی

صدای سفید به دلیل نقش به‌سزایی که در برقراری آرامش ذهنی ایفا می‌کند، می‌تواند باعث بروز وابستگی شود. به خاطر داشته باشید که این وابستگی خود را در حد یک عادت بروز می‌دهد و می‌تواند با کاهش تدریجی استفاده از این نوع صدا بهبود یابد.

کلام آخر

محبوبیت صدای سفید در عصر پردغدغه‌ی کنونی دوچندان شده است. شبکه‌های اجتماعی پرطرفداری همچون یوتیوب (YouTube) هم با انتشار مجموعه‌های صوتی جذاب از این صدا، استفاده از آن را تشدید کرده‌اند. با وجود تمام مزایای گوش دادن به صدای سفید، به خاطر داشته باشید که در صورت زیاده‌روی در استفاده از این صدا، نتایج کاملا عکسی دریافت خواهید کرد.

منابع: bustle, soundproofliving