همه چیز درباره‌ی خشکی واژن؛ علل، نحوه‌ی تشخیص و روش‌های درمان
خشکی واژن (واژینیت آتروفیک)، می‌تواند در هر زمانی از زندگی زنان بزرگسال رخ دهد. اما معمولا قبل از یائسگی، طی یائسگی و در دوران شیردهی رایج‌تر است.
خشکی واژن ممکن است منجر به درد و ناراحتی متناوب یا دائمی در ناحیه‌ی واژن یا درد هنگام رابطه‌ی جنسی شود. این عارضه را می‌توان با داروهای بدون نسخه یا تغییر عادت‌های خود مراقبتی، درمان کرد. خشکی واژن می‌تواند نشانه‌ی وجود یک مشکل در سلامتی هم باشد که نیاز به مراقبت‌های پزشکی دارد.
در این مقاله قصد داریم به علل خشکی واژن، علائم، نحوه‌ی تشخیص و روش‌های درمان آن بپردازیم. در ادامه با دیجی‌کالا مگ همراه باشید.
علل خشکی واژن
دلایل احتمالی زیادی برای خشکی واژن وجود دارد. این دلایل ممکن است خود به خود یا در اثر کاهش سطح استروژن رخ دهند. شایع‌ترین علت خشکی واژن، کاهش تولید استروژن در بدن است؛ چون هورمون استروژن عامل مرطوب بودن واژن در حین رابطه‌ی جنسی و سایر مواقع است. سطح استروژن در مواقع زیر کاهش می‌یابد:
- پس از زایمان
- در دوران شیردهی
- قبل از یائسگی
- در دوران یائسگی
تاثیر سبک زندگی در خشکی واژن
ممکن است خودتان خبر نداشته باشید، اما بسیاری از کارهایی که در طول روز به عنوان روتین انجام می‌دهید، ممکن است منجر به خشکی واژن شوند؛ که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف برخی داروها
- مصرف محصولات حاوی نیکوتین
- استفاده از تامپون‌هایی که قدرت جذب‌شان بالاتر از نیاز شما است.
- دوش واژینال (روشی برای شستن واژن که معمولا با آب و سرکه انجام می‌شود.)
- استفاده از صابون‌های معطر
- استفاده از وان پر کف و حباب
- استفاده از لوسیون‌های بدن در ناحیه‌ی واژن
- سوء مصرف الکل
بیماری‌های مرتبط با خشکی واژن و نحوه‌ی درمان آن‌ها
بیماری‌های سیستماتیک (بیماری‌هایی که به طور همزمان چند اندام و بافت گوناگون بدن را هدف قرار می‌دهند)، مانند اختلالات و بیماری‌های غده‌ی هیپوفیز، اختلالات تخمدانی و رحمی، یا برداشتن رحم یا تخمدان از طریق عمل جراحی می‌توانند سطح استروژن را تغییر دهند و منجر به علائم مختلفی مانند خشک شدن واژن شود.
سندرم شوگرن (Sjogren syndrom) که یک بیماری التهابی خودایمنی است هم معمولا با خشکی واژن در ارتباط است.
گاهی اوقات، بعضی از روش‌های درمانی مانند شیمی درمانی یا پرتو درمانی می‌توانند منجر به دهیدراتاسیون (کم آبی بدن) و در نتیجه خشک شدن واژن شوند.
علائم خشکی واژن
کشف علائم و نشانه‌های خشکی واژن ممکن است عجیب به نظر آید؛ چون معمولا خشکی تنها علامت این عارضه تلقی می‌شود. اما خشکی واژن می‌تواند علائم دیگری هم داشته باشد، که ممکن است نتوانید ارتباط آن‌ها با این عارضه را فورا تشخیص دهید. سایر علائم خشکی واژن عبارتند از:
کشف علائم و نشانه‌های خشکی واژن ممکن است عجیب به نظر آید؛ چون معمولا خشکی تنها علامت این عارضه تلقی می‌شود. اما خشکی واژن می‌تواند علائم دیگری هم داشته باشد، که ممکن است نتوانید ارتباط آن‌ها با این عارضه را فورا تشخیص دهید.
- خارش و سوزش واژن
- ناراحتی یا درد در ناحیه‌ی واژن
- درد در حین رابطه‌ی جنسی
- خونریزی هنگام مقاربت
به احتمال زیاد این علائم در حین و بعد از رابطه‌ی جنسی رخ می‌دهند و تا چند روز بعد از رابطه‌ی جنسی طول می‌کشند؛ هر چند علائم می‌توانند به صورت متناوب، حتی بدون اینکه رابطه‌ی جنسی عامل بروز آن‌ها باشد، رخ دهند.
همچنین بسیاری از این علائم می‌توانند در نتیجه‌ی سایر عوارض مانند عفونت‌ها و بیماری‌های مقاربتی، عفونت‌های دستگاه ادراری و التهاب رخ دهند.
معمولا عفونت‌ها علاوه بر علائم مشترکی که با خشکی واژن دارند، منجر به تکرر ادرار، ترشحات واژن یا بوی ناپسند در ناحیه‌ی واژن می‌شوند.
تشخیص خشکی واژن
اگر متوجه تغییرات زیر در ناحیه‌ی واژن شدید، به پزشک مراجعه کنید:
- سوزش
- خارش
- خشکی
- درد حین رابطه‌ی جنسی
- درد و ناراحتی در ناحیه‌ی واژن
پزشک ممکن است برای بررسی علائم خشکی واژن و تغییرات مرتبط با یائسگی، لگن شما را معاینه کند و سابقه‌ی پزشکی شما را بررسی کند. معاینه‌ی لگن به پزشک در بررسی تغییرات دیوارههای واژن و پیشگیری از عللی مانند عفونت، که منجر به ناراحتی واژن می‌شوند، کمک می‌کند. پزشکان ممکن است نمونه‌هایی از سلول‌ها یا ترشحات واژن را جهت بررسی وجود عفونت، مورد آزمایش قرار دهند.
ممکن است هنگام صحبت کردن درباره‌ی جزئیات خشکی واژن راحت نباشید و خجالت بکشید. اما لازم است بدانید که پزشکان به صحبت کردن درباره‌ی چنین موضوعاتی عادت دارند؛ بنابراین نیازی به خجالت کشیدن نیست. اگر دچار این عارضه شدید، باید به دنبال درمان باشید تا بتوانید علائم را کنترل کنید.
درمان خشکی واژن
گزینههای درمانی زیادی برای درمان خشکی واژن وجود دارد، که برخی از آن‌ها، مانند مرطوبکنندهها و لوبریکانت‌ها (روانکنندهها) را می‌توانید بدون نیاز به نسخه‌ی پزشک از داروخانه تهیه کنید.
اما روش‌های درمانی دیگر مثل کرم استروژن واژینال، قرص، کپسول، حلقه‌ی استروژن واژینال، قرص خوراکی به نام اسمپفن (Ospemifene) و قرص استروژن واژینال به نام پراسترون (prasterone) را باید با نسخه‌ی پزشک تهیه کنید.
روانکنندهها و مرطوب‌کننده‌های واژن را می‌توانید بدون نیاز به نسخه، از داروخانه‌ها تهیه کنید. این محصولات حاوی هیچ هورمونی نیستند و تقریبا هیچ اثر جانبی بر روی بدن ندارند. فقط ممکن است بعد از استفاده از مرطوبکنندهها و روانکنندهها، دچار عوارض جانبی موضعی محدودی مانند احساس سوزش در ناحیه‌ی واژن شوید.
معمولاً تأثیر این درمان‌ها موقتی است و زمانی که مصرف داروها را قطع کنید، علائم بیماری دوباره بر می‌گردند؛ مگر اینکه تخمدان‌ها دوباره استروژن بیشتری تولید کنند. در ادامه به بعضی از درمان‌های خشکی واژن اشاره می‌کنیم.
• روانکنندهها (لوبریکانت‌ها)
لوبریکانت‌ها جهت کاهش اصطکاک و درد و ناراحتی ناشی از خشکی واژن هنگام رابطه جنسی طراحی شده‌اند. برای استفاده از لوبریکانت قبل از رابطه‌ی جنسی، مقدار مناسبی از آن را داخل واژن، روی آلت تناسلی یا انگشتان شریک جنسی‌تان بریزید.
محصولاتی که به‌طور ویژه به عنوان لوبریکانت‌های واژن فروخته می‌شوند، موثرتر از لوبریکانت‌هایی مانند وازلین هستند که برای این هدف طراحی نشده‌اند.
علاوه بر لوبریکانت‌های بر پایه‌ی روغن (مانند وازلین)، روغن‌های بچه یا روغن‌های معدنی هم می‌توانند سبب آسیب به کاندوم لاتکس یا دیافراگم شوند و تاثیر آن‌ها را در پیشگیری از بارداری و ابتلا به بیماری‌ها و عفونت‌های مقاربتی کمتر کنند.
می‌توانید همراه با کاندوم لاتکس یا دیافراگم، از لوبریکانت‌هایی که از آب یا سیلیکون ساخته شده‌اند، استفاده کنید؛ همچنین بهتر است همراه محصولات بر پایه‌ی روغن، از کاندوم‌های پلی اورتان (Polyurethane) استفاده کنید.
لوبریکانت‌های طبیعی مانند روغن نارگیل، روغن آواکادو یا روغن بادام زمینی به راحتی در دسترس هستند و می‌توانید از آن‌ها هنگام رابطه‌ی جنسی به عنوان روان‌کننده استفاده کنید.
لازم است بدانید که نباید روغن‌های طبیعی را به همراه کاندوم لاتکس یا دیافراگم استفاده کنید؛ چون می‌توانند به لاتکس آسیب برسانند. اگر از کاندوم یا دیافراگم استفاده می‌کنید، روان‌کننده‌های بر پایه‌ی آب یا سیلیکون، گزینههای بهتری هستند.
• مرطوب‌کننده‌های واژن
مرطوب‌کننده‌های واژن برای حفظ موثرتر رطوبت بافت‌های واژن طراحی شده‌اند. مرطوب‌کننده‌های واژن را سه بار در هفته استفاده کنید تا تاثیرشان ماندگارتر شود. حتما برچسب روی محصول را بخوانید تا مطمئن شوید محصولی که می‌خرید، مرطوب‌کننده (و نه روان‌کننده) است.
نباید از لوسیون‌ها و مرطوب‌کننده‌های دست و بدن برای کاهش خشکی واژن استفاده کنید؛ چون ممکن است سبب تحریک و سوزش واژن شوند.
• استروژن واژینال
یکی از موثرترین روش‌های درمان خشکی واژن، استروژن واژینال است. برای تهیه‌ی استروژن واژینال به نسخه‌ی پزشک نیاز است. اگر لوبریکانت‌ها و مرطوبکنندهها در کاهش علائم خشکی واژن موثر واقع نشدند، از پزشک بخواهید برای شما استروژن واژینال تجویز کند. در درمان خشکی واژن با کرم، قرص، کپسول یا حلقه‌ی واژینال از دوز بسیار پایینی از استروژن استفاده می‌شود.
یکی از موثرترین روش‌های درمان خشکی واژن، استروژن واژینال است. برای تهیه‌ی استروژن واژینال به نسخه‌ی پزشک نیاز است. اگر لوبریکانت‌ها و مرطوبکنندهها در کاهش علائم خشکی واژن موثر واقع نشدند، از پزشک بخواهید برای شما استروژن واژینال تجویز کند.
با استفاده‌ی موضعی استروژن در ناحیه‌ی واژن، مقدار کمی از آن جذب خون می‌شود. اما زمانی که به طور منظم از داروها استفاده شود، میزان استروژن خون افراد در حال درمان با زنان یائسه‌ای که از استروژن واژینال استفاده نمی‌کنند، برابر می‌شود.
بعضی از خانم‌ها نگران عوارض جانبی احتمالی مصرف هورمون هستند. استروژن واژینال به دلیل دوز پایین، عوارض جانبی کمی دارد. بنابراین احتمالا بتوانید آن را به طور نامحدود استفاده کنید. اگرچه هیچ مطالعه‌ی بلند مدتی درباره‌ی اثرات مثبت مصرف طولانی مدت استروژن واژینال انجام نشده است.
خطر عوارض جانبی در اثر استروژن درمانی (مانند لخته شدن خون، سرطان سینه و حمله‌ی قلبی)، در مقایسه با سایر محصولات حاوی استروژن (مانند قرص‌های ضد بارداری و هورمون درمانی یائسگی) بسیار کمتر است.
بی‌خطر بودن مصرف استروژن واژینال، در زنانی که در گذشته سابقه‌ی سرطان سینه داشته‌اند، مورد بحث است. مقدار بسیار کمی از استروژن می‌تواند از طریق واژن، جذب خون شود. با این حال، اگر سابقه‌ی سرطان سینه دارید، با پزشک یا انکولوژیست (پزشک متخصص در تشخیص و درمان سرطان) درباره‌ی خطر‌ات و مزایای استروژن واژینال مشورت کنید.
انواع مختلفی از محصولات استروژن واژینال‌ها وجود دارد، که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
۱.کرم
کرم استروژن به کمک وسیله‌ای به نام اپلیکاتور وارد واژن می‌شود. اگر استفاده از اپلیکاتور برایتان دشوار است، می‌توانید از انگشت‌تان استفاده کنید.
معمولا باید از کرم تا دو هفته هر روز استفاده کنید. پس از آن، باید کرم را یک یا دو بار در هفته مصرف کنید. ممکن است نیاز شود از داروی هورمونی دیگری به نام پروژستین استفاده کنید. علت این کار، پیشگیری از رشد دیواره‌ی داخلی رحم و پیش سرطانی یا سرطانی شدن آن است. از پزشک درباره‌ی ضرورت مصرف پروژستین همراه با کرم استروژن واژینال بپرسید.
۲.قرص یا کپسول
استروژن واژینال موضعی، قرص یا کپسول کوچکی است که داخل واژن قرار می‌گیرد. قرص‌ها داخل یک اپلیکاتور یک‌بارمصرف قرار دارند. معمولا این قرص‌ها را باید به مدت دو هفته و هر روز استفاده کنید. پس از آن، باید هفته‌ای دو بار آن را مصرف کنید.
در ابتدا و زمانی که خشکی واژن در بدترین حالت باشد، استفاده از اپلیکاتور برای بعضی از زنان دشوار است. اگر شما هم این مشکل را دارید، از پزشک بخواهید اَشکال دیگر استروژن واژینال را برای شما تجویز کند.
۳.حلقه‌ی استروژن واژینال
حلقه‌ی استروژن واژینال (با نام تجاری Estring)، یک حلقه‌ی پلاستیکی منعطف است که داخل واژن قرار می‌گیرد. این حلقه را باید هر سه ماه یک بار تعویض کنید. هنگام رابطه‌ی جنسی یا حمام کردن، نیازی به درآوردن حلقه نیست.
بسیاری از زنان یا شریک جنسی آن‌ها، وجود این حلقه را در بدن احساس نمی‌کنند. این حلقه گاهی اوقات در زنانی که تجربه‌ی عمل هیسترکتومی داشته‌اند، بیرون می‌آید.
حلقه‌ی واژینال مورد استفاده در درمان خشکی واژن را نباید با نوع متفاوتی از حلقه‌ی استروژن به نام Femring اشتباه گرفت. این حلقه سبب آزاد شدن دوز بیشتری از استروژن شده و در درمان گرگرفتگی زنان در دوران یائسگی استفاده می‌شود.
• پراسترون (دهیدروتراپی اندروسترون)
پراستون که همچنین با نام دهیدروتراپی اندروسترون (DHEA) شناخته می‌شود، روشی برای درمان خشکی واژن ناشی از یائسگی است. این دارو به شکل شیاف است و باید روزی یک بار داخل واژن قرار بگیرد.
درمان استروژن واژینال، از درمان با پراسترون رایج‌تر است، چون مطالعات بیشتری درباره‌ی استروژن واژینال انجام شده و مصرف آن راحت‌تر است. با این حال، پراسترون یک گزینه‌ی درمانی مناسب برای زنانی است که مصرف سایر هورمون‌های واژینال برای آن‌ها بدون خطر است و نمی‌توانند از استروژن استفاده کنند یا ترجیح می‌دهند از آن دوری کنند.
• اسپمیفن (Ospemifene)
اسپمیفن یک داروی تجویزی و شبیه به استروژن است. اسپمیفن در بافت واژن مانند استروژن عمل می‌کند. این دارو به شکل قرص است و برای زنانی تجویز می‌شود که برای درمان خشکی واژن دارویی شبیه به استروژن می‌خواهند، اما ترجیح می‌دهند از داروهای واژینال استفاده نکنند یا استفاده از آن برایشان دشوار است.
گرگرفتگی، یکی از عوارض جانبی اسپمیفن است. مصرف این دارو همچنین خطر لخته شدن خون یا سرطان رحم را افزایش می‌دهد.
برای ارزیابی میزان خطر عوارض جانبی اسپمیفن، به مطالعات طولانی مدت نیاز است. تاثیرات این دارو در زنانی که سابقه‌ی سرطان سینه دارند یا خطر ابتلا به سرطان سینه در آن‌ها بالا است، آزمایش نشده است.
سایر روش‌های درمانی خشکی واژن
هورمون درمانی ممکن است برای همه افراد مناسب نباشد؛ چون بعضی از زنان سابقه‌ی بیماری‌هایی مانند سرطان دارند. مصرف استروژن می‌تواند به درمان خشکی واژن کمک کند. اما می‌تواند منجر به بعضی عوارض جانبی شود؛ از جمله:
- افزایش وزن
- احتباس مایعات در بدن
- حالت تهوع
- سردرد
- درد و التهاب در ناحیه‌ی سینه
- لکه‌دار شدن پوست
- افزایش خطر سکته، لخته شدن پوست و سرطان‌های سینه و تخمدان
روش‌های جایگزین را می‌توانید قبل از استروژن درمانی امتحان کنید. این روش‌های جایگزین، که بسیار موثر هستند، عبارتند از:
- لوبریکانت‌های بر پایه‌ی آب؛ که می‌توانند به مرطوب کردن دیوارههای داخلی واژن کمک کنند. اثربخشی این لوبریکانت‌ها می‌تواند تا چند ساعت طول بکشد، که این موضوع آن‌ها را تبدیل به یک جایگزین خوب برای کاهش درد و ناراحتی ناشی از خشکی واژن در حین مقاربت جنسی می‌کند.
- مرطوب‌کننده‌های واژن؛ که برای تسکین علائم خشکی واژن تا سه روز و تنها با یک‌بارمصرف، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- ترکیبات موجود در محصولات حاوی دانه‌های سویا؛ که دارای اثراتی شبیه به استروژن هستند. اگر سویا را به رژیم غذایی خود اضافه کنید، خشکی واژن شما کاهش می‌یابد.
- کوهوش سیاه؛ که یک مکمل گیاهی است. بعضی از افراد باور دارند کوهوش سیاه می‌تواند علائم یائسگی را کاهش دهد. با این حال، هیچ مطالعه‌ی بالینی قابل توجهی درباره‌ی اثربخشی این مکمل گیاهی وجود ندارد.
- سیب زمینی شیرین وحشی یک مکمل دیگر است که خشکی را کاهش می‌دهد، اما شواهد کمی درباره‌ی اثربخشی آن در خشکی واژن وجود دارد.
تاثیر فعالیت جنسی بر خشکی واژن
واژینال استروژن خشکی واژن را به سرعت و معمولا طی چند هفته بهبود می‌دهد. اگر رابطه‌ی جنسی برای شما دردناک نیست، زمانی که در حال درمان خشکی واژن هستید، می‌توانید رابطه‌ی جنسی داشته باشید.
رابطه‌ی جنسی می‌تواند به نرم و منعطف نگه داشتن بافت واژن کمک کند. اگر با وجود درمان خشکی واژن، رابطه‌ی جنسی برایتان دردناک است، با پزشک مشورت کنید. ممکن است روش‌های درمانی دیگری برای شما وجود داشته باشد.
کلام آخر
خشکی واژن، یک وضعیت ناراحت کننده و دردناک، اما قابل درمان و قابل کنترل است. از درمان‌های ذکرشده در این مقاله برای بهبود خشکی واژن استفاده کنید.
قبل از مصرف هرگونه داروی گیاهی با پزشک مشورت کنید؛ چون ممکن است با سایر داروها، ویتامین‌ها یا گیاهان دیگر که در حال حاضر مصرف می‌کنید، تداخل داشته باشند. اجتناب از مصرف پاک کننده‌های واژن یا دوش واژینال هم ایده‌ی خوبی است؛ چون این محصولات سبب بدتر شدن خشکی واژن می‌شوند.
خشکی واژن می‌تواند سبب درد و ناراحتی در حین رابطه‌ی جنسی شود. با این حال، داشتن رابطه‌ی جنسی مکرر می‌تواند سبب افزایش رطوبت طبیعی واژن شود.
منبع: webmd, healthline
مطلب بسیار خوبی بود، ممنون.
یه مطلب هم درباره پنیر بنویسین و حتما اطلاع رسانی کنین.