مریخ‌نوردها تا کنون در سیاره‌ی سرخ چه یافته‌اند؟
کمتر از یک ماه دیگر مریخ‌نورد پشتکار یا Perseverance ناسا در سیاره‌ی سرخ منظومه‌ی شمسی فرود خواهد آمد و مدتی پس از آن نیز چرخ‌های مریخ‌نورد تیان‌ون-۱ چین سطح مریخ را لمس خواهد کرد. در صورت موفقیت این دو ماموریت شاهد فعالیت هم‌زمان سه مریخ‌نورد در سیاره مریخ خواهیم بود. این در حالی است که تا کنون تنها چهار مریخ‌نورد با موفقیت به سیاره مریخ رسیده‌اند.
مریخ‌نورد سوجورنر (Sojourner) اولین مریخ‌نوردی بود که فرودی موفق بر سطح سیاره مریخ را تجربه کرد و پس از آن نیز مریخ‌نوردهای دوقلوی روح و فرصت و مریخ‌نورد کنجکاوی روانه سیاره مریخ شدند.
ماموریت رهیاب مریخ
مریخ‌نورد سوجورنر که بخشی از ماموریت رهیاب مریخ یا Mars Pathfinder بود اولین کاوشگر چرخداری بود که با موفقیت در سیاره‌ای جز زمین فعالیت کرد. این کاوشگر در اواخر سال ۱۹۹۶ به فضا پرتاب شد و در سال ۱۹۹۷ به مریخ رسید. در ابتدا قرار بود این مریخ‌نورد تنها هفت روز مریخی فعالیت کند اما در نهایت زمان فعالیت این کاوشگر به ۸۳ روز مریخی رسید و سوجورنر توانست حدود صد متر در سطح مریخ حرکت کند.
ماموریت رهیاب مریخ پیش از رشد چشمگیر تکنولوژی طراحی شد و نسبت به ماموریت‌های امروزی ماموریتی بسیار ساده بود. کامپیوتر داخلی این مریخ‌نورد از حافظه RAM ۵۱۲ کیلوبایتی بهره می‌برد و وزن آن تنها ۱۱/۵ کیلوگرم بود.
رهیاب مریخ به فرهنگ عامه نیز راه پیدا کرد و در چند فیلم سینمایی به آن اشاره شد که آخرین آن‌ها فیلم مریخی بود.
صحنه‌ای از فیلم مریخی.
مریخ‌نوردهای دوقلوی روح و فرصت
در اوایل سال ۲۰۰۴ و پس از انجام چند ماموریت ناموفق به سمت مریخ مریخ‌نوردهای روح (Spirit) و فرصت (Opportunity) در دو سمت متفاوت سیاره مریخ فرود آمدند و با موفقیت کم‌نظیرشان مسیر کاوش رباتیک سیاره سرخ منظومه شمسی را تغییر دادند. کاوشگرهایی که هدف اصلی‌شان بررسی شرایط زمین‌شناختی و جوی سیاره مریخ بود و در طول سال‌ها فعالیت تصاویر خیره‌کننده و پرشماری را نیز از سیاره مریخ به زمین ارسال کردند. با کمک داده‌های این دو کاوشگر بود که دانشمندان به این نتیجه رسیدند که مریخ در گذشته بسیار مرطوب‌تر از امروز بوده و احتمالا شرایط مناسبی برای میزبانی از حیات داشته است.
طبق برنامه اولیه طول عمر این دو کاوشگر تنها ۹۰ روز بود اما روح و فرصت توانستند سال‌ها به فعالیت خود در مریخ ادامه دهند. ارتباط مریخ‌نورد روح با زمین پس از شش سال و در سال ۲۰۱۰ قطع شد. مریخ‌نورد فرصت نیز در سال ۲۰۱۸ و به دلیل وقوع طوفان شن سراسری در سیاره مریخ از کار افتاد. مریخ‌نورد فرصت در طول ۱۵ سال فعالیتش بیش از ۴۵ کیلومتر در سطح مریخ حرکت کرد و در این زمینه رکورددار شد.
رد چرخ‌های مریخ‌نورد فرصت بر سیاره مریخ.
Credit: NASA/JPL-Caltech
مریخ‌نورد کنجکاوی
مریخ‌نورد کنجکاوی یا Curiosity که در سال ۲۰۱۱ به فضا پرتاب شد نسبت به همتایان پیشینش پیشرفت‌های چشمگیری داشت. این کاوشگر در سال ۲۰۱۲ و با استفاده از روشی جدید بر سطح مریخ فرود آمد و فعالیت خود را در این سیاره آغاز کرد. هدف اصلی ماموریت کنجکاوی رسیدن به پاسخ این سوال بود که آیا مریخ در گذشته شرایط مناسبی برای میزبانی از حیات داشته است یا نه. برای رسیدن به این هدف مجموعه‌ای از ابزارهای علمی پیشرفته و ۱۷ دوربین تصویربرداری در این مریخ‌نورد قرار گرفت تا دانشمندان بتوانند دقیق‌تر از همیشه سیاره سرخ منظومه شمسی را کاوش کنند.
کاوشگر ۹۰۰ کیلوگرمی کنجکاوی تا کنون بیش از ۲۳ کیلومتر مسیر را در سطح مریخ پیموده و همچنان در حال کاوش این سیاره است.
کنجکاوی فعلا تنها مریخ‌نورد فعال در سیاره مریخ است. تنهایی دوساله کنجکاوی به زودی و با فرود کاوشگرهای جدید ناسا و چین به پایان خواهد رسید تا برای اولین بار شاهد فعالیت هم‌زمان سه مریخ‌نورد در سیاره مریخ باشیم.
