«کنجکاوی» بشر در مریخ هشت ساله شد
امروز حضور مریخ‌نورد «کنجکاوی» در سیاره‌ی سرخ هشت ساله شد و ناسا در حالی این موفقیت را جشن می‌گیرد که همین چند روز پیش مریخ‌نوردی تازه‌نفس را برای ادامه‌ی راه آن فرستاده است.
امروز ۵ آگوست، مریخ‌نورد «کنجکاوی» (Curiosity) هشتمین سال را در سیاره‌ی سرخ جشن می‌گیرد و چشم به راه همکار جدید خود «پشتکار» (Perseverance) است که هفته‌ی پیش برای رسیدن به مریخ پرتاب شد. اگر پشتکار نیز بتواند به طول عمر کنجاوی برسد، دستاورد مطلوبی برای ناسا خواهد بود.
این هم‌زمانی تاریخ‌های مهم کنجکاوی و پشتکار، تقریبا متناسب با مأموریت و ساختار این دو مریخ‌نورد نیز هست. پشتکار از شاسی‌ها، سامانه‌ی فرود «جرثقیل آسمانی» و برخی دیگر از ویژگی‌های مشابه کنجکاوی استفاده می‌کند. مهم‌تر این‌که مریخ‌نورد تازه‌ی ناسا، بر پایه‌ی بسیاری از یافته‌هایی ساخته شده که توسط کنجکاوی انجام گرفته است.
کنجکاوی در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۱ (۵ آذر ۱۳۹۰) از کیپ کاناورال به فضا پرتاب شد و ۵ آگوست ۲۰۱۲ (۱۵ مرداد ۱۳۹۱) در دهانه‌ی ۱۵۴ کیلومتری «گِیل» (Gale) در مریخ فرود آمد. مأموریت این مریخ‌نورد برای کاوش سطح مریخ به مدت حداقل یک سال مریخی (۶۸۷ روز زمینی) طراحی شده بود.
دهانه‌ی گِیل مریخ از نگاه کنجکاوی
هدف اصلی این مأموریت ۲٫۵ میلیارد دلاری هشت ساله که عنوان رسمی آن «آزمایشگاه علوم مریخ» است، ارزیابی این موضوع بود که آیا روزی دهانه‌ی گِیل می‌توانسته از حیات زمین-مانند پشتیبانی کند؟ این ربات که با سوخت هسته‌ای کار می‌کند، خبرهای شگفت‌انگیزی در این زمینه داشت. کنجکاوی کشف کرد که دهانه‌ای که بر آن فرود آمده بود، احتمالا برای مدتی طولانی (شاید میلیون‌ها سال) در گذشته‌های بسیار دور، میزبان یک سامانه‌ی سکونت‌پذیر دریاچه و طوفان بوده است.
کنجکاوی همچنین ترکیبات ارگانیک را که اجزای اصلی حیات محسوب می‌شود، در سنگ‌های دهانه‌ی گِیل یافت. به علاوه، این مریخ‌نورد چندین توده‌ی متان را پیموده و در غلظت این گاز الگوهایی فصلی یافته است که روی زمین در درجه‌ی اول توسط ارگانیسم‌های زنده تولید می‌شود. (هرچند فرآیندهای غیر زنده نیز می‌تواند متان تولید کند اما منشأ ترکیبات داخل دهانه‌ی گِیل مشخص نیست.)
در سپتامبر ۲۰۱۴ (مهر ۱۳۹۳) کنجکاوی به دامنه‌ی «کوه شارپ» (Mount Sharp) رسید که از کف دهانه‌ی گیل ۵٫۵ کیلومتر بلندتر است. در شش سال گذشته هم این مریخ‌نورد کوهپایه‌های کوهستان‌های مریخ را پیموده و سنگ‌هایی را مطالعه می‌کند که برای یافتن سرنخ‌هایی درباره‌ی گذشته‌ی گِیل و نحوه‌ی انتقال مریخ به سیاره‌ای سرد و بیابانی و خشک که امروزه می‌شناسیم، ضروری است.
مریخ‌نورد کنجکاوی در کوهپایه‌های دهانه‌ی گِیل
مقامات ناسا گفته‌اند که در طول هشت سال حضور کنجکاوی در سیاره‌ی سرخ، این مریخ‌نورد ۲۷ نمونه سنگ را حفر کرده، شش نمونه خاک را جمع‌آوری کرده و بیش از ۲۳ کیلومتر راه پیموده است. (هرچند رکود مسافت پیموده شده در مریخ در اختیار دیگر مریخ‌نورد ناسا، «فرصت» (Opportunity) است که بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۸، ۴۵٫۱۶ کیلومتر پیمود.)
اکنون که حضور کنجکاوی در مریخ هشت ساله شده است، مأموریت ۲٫۷ میلیارد دلاری پشتکار، که با نام مارس ۲۰۲۰ شناخته می‌شود، آماده است تا به گسترش یافته‌های آن کمک کند. این مریخ‌نورد جدید به دنبال نشانه‌هایی از حیات در دهانه‌ی ۴۵ کیلومتری «جِزِرو» (Jezero) خواهد بود که در گذشته‌های دور میزبان یک دریاچه و دلتای یک رودخانه بوده است.
پشتکار همچنین نمونه‌هایی را برای بازگشت به زمین در مأموریت‌های آینده جمع‌آوری و محافظت می‌کند. علاوه بر این، مریخ‌نورد تازه‌ی ناسا چندین فناوری نوین کاوش هم در خود دارد. از جمله یک هلیکوپتر کوچک با نام «نبوغ» (Ingenuity) و ابزاری با نام «ماکسی» که مانند فتوسنتز گیاهان عمل می‌کند و از جو رقیق متشکل از کربن‌دی‌اکسید مریخ، اکسیژن تولید خواهد کرد.
رسیدن مارس ۲۰۲۰ به مریخ برای ۱۸ فوریه ۲۰۲۱ (۳۰ بهمن ۱۳۹۹) برنامه‌ریزی شده است. شاید «کنجکاوی» در آن روز پس از کار طولانی‌مدت در دهانه‌ی گِیل و دیدن آسمان مریخ، کمی فرصت استراحت داشته باشد و آرزوهای خوبی برای این نو رسیده به مریخ، بفرستد.
عکس‌ها از NASA/JPL
منبع: Space
