مدارگرد خورشیدی اروپا با این ویدیو پدیدههای عظیم خورشید را از نزدیک نشان داد
مدارگرد خورشیدی اروپا که به دور خورشید میچرخد، ابتدای امسال نخستین گذر نزدیک خود را از کنار ستارهی مرکزی منظومهی شمسی انجام داد. اکنون آژانس فضایی اروپا ویدیوی از این کاوشگر منتشر کرده است که پدیدههای مهم خورشید را از نزدیک به نمایش می‌گذارد.
«مدارگرد خورشیدی» (Solar Orbiter) آژانس فضایی اروپا (ESA) در ۲۶ مارس (۶ فروردین) وارد نزدیک‌ترین فاصله‌ی مداری خود موسوم به حضیض شد و با فاصله‌ی حدود ۴۸ میلیون کیلومتری مدار عطارد را هم رد کرد. در چنین فاصله‌ای دما به حدود ۵۰۰ درجه‌ی سانتی‌گراد رسید. این در حالی است که انتظار می‌رود حضیض‌های مداری آینده، حتی از این هم نزدیک‌تر و داغ‌تر باشند.
فضاپیما هنگام چرخش مداری خود پیرامون خورشید، آن را از جایی دید که قبلا هرگز رؤیت نشده بود. از جمله موفق به ثبت یک ویژگی اسرارآمیز و شگفت‌انگیز به نام «جوجه تیغی» (Hedgehog) و نماهایی دقیق از قطب‌های خورشیدی که معمولا پنهان هستند، شد.
این مشاهدات جدید با کمک ۱۰ ابزار علمی مدارگرد خورشیدی که برای اولین بار با هم کار می‌کنند، گرفته شده‌اند و داده‌های زیادی را برای آشکار کردن رفتار خورشید، از جمله میدان‌های مغناطیسی وحشی آن، و آب‌وهوای گاهی آشفته‌ای که به فضای میان‌سیاره‌ای پرتاب می‌کند، ارائه می‌دهند.
آژانس فضایی اروپا که پیش از این، تصویری دیدنی و با وضوح بالا را از هنگام این گذر نزدیک نمایش داده بود، اما اکنون ویدیویی تازه از این رویارویی را منتشر کرده است که نمایی باشکوه از خورشید را از چشم کاوشگر نشان می‌دهد.
هدف مدارگرد خورشیدی
مدارگرد خورشیدی قرار است تفاوت بزرگی در آگاهی از خورشید ایجاد کند، به‌ویژه به این دلیل که می‌تواند قسمت‌هایی از خورشید را به ما نشان دهد که معمولا نمی‌توانیم ببینیم. برای نمونه، به‌دلیل موقعیت دید زمین در مدار استوای خورشید، مطالعه‌ی قطب‌های آن بسیار دشوار است و فقط فضاپیمایی که در بالا و پایین خورشید میچرخد می‌تواند این مناطق را ببیند.
تصور می‌شود که مناطق قطبی، مناطق بسیار مهمی در ایجاد میدان‌های مغناطیسی خورشیدی که نقش بزرگی در فعالیت خورشیدی دارند، هستند. با این حال، چون قطب‌ها به سختی دیده می‌شوند، هنوز نمی‌دانیم برای میدان‌های مغناطیسی آنجا چه اتفاقی می‌افتد اما اکنون مدارگرد خورشیدی با مجموعه‌ای از ابزارهای علمی خود، بینش بی‌سابقه‌ای را درباره‌ی این مناطق مرموز ارائه می‌دهد.
نمای این کاوشگر از قطب جنوب خورشیدی در ۳۰ مارس (۱۰ فروردین)، منطقه‌ای را نشان داد که فعالیت آن با خطوط میدان مغناطیسی حلقه‌ای که از خورشید دور می‌شوند، پیوند دارد. جوجه تیغی خورشیدی جذابیت دیگری است که این فضاپیما در ۱۰ فروردین ثبت کرد و فیزیکدانان خورشیدی هنوز دقیقا متوجه نشده‌اند که چیست و چگونه شکل گرفته است.
این منطقه از ناحیه‌ی نسبتا کوچکی به وسعت حدود ۲۵۰۰۰ کیلومتر تشکیل شده است که در پرتو «فرابنفش فرین» (Extreme Ultraviolet) یا فرابنش پرانرژی تصویربرداری شده است تا فعالیت آن آشکار شود. فعالیت این ناحیه شامل تیرهای داغ و خنک‌تر گاز خورشیدی در همه جهات در تاج خورشیدی، یا جو می‌شوند که از آن بیرون زده‌اند.
«دیوید برگمانز» (David Berghmans) فیزیکدان خورشیدی از رصدخانه‌ی سلطنتی بلژیک گفت: «این تصاویر واقعا نفس‌گیر هستند. حتی اگر سولار اوربیتر فردا ثبت داده را متوقف کند، من سال‌ها مشغول تلاش برای کشف همه‌ی داده‌های فعلی خواهم بود.»
هدف اصلی مدارگرد خورشیدی کمک به دانشمندان برای درک تأثیر خورشید بر کل هلیوسفر (هورسپهر) یا به‌عبارتی دامنه‌ی اثر خورشیدی تعریف شده توسط باد خورشیدی است که مرز آن فراتر از مدار پلوتو قرار دارد. باد خورشیدی ذرات و میدان‌های مغناطیسی را به فضای میان‌سیاره‌ای می‌برد و با سیارات برهم‌کنش‌های محسوسی دارد.
هر چه مدارگرد خورشیدی به خورشید نزدیک‌تر شود، بهتر می‌تواند چگونگی وزش باد خورشیدی را نمونه‌برداری کند. فضاپیما در ۲۱ مارس (۱ فروردین) همان‌طور که برای نخستین گذر خود به حضیض نزدیک می‌شد، خروجی ذرات پرانرژی را تشخیص داد، و حتی از چنین فاصله‌ای، این تشخیص آشکار بود. ابتدا ذرات پرانرژی‌تر و سپس ذرات کم‌انرژی به فضاپیما رسیدند. این نشان می‌دهد که این ذرات نه در نزدیکی موقعیت مدارگرد خورشیدی، بلکه نزدیک به سطح خورشید تولید شده‌اند.
ابزارهای دیگر رویدادهای خورشیدی دیگری را که می‌توانستند به ذرات تولید شده شتاب دهند، ثبت کردند. از جمله شراره‌های خورشیدی و پرتاب جرم تاجی، که بی‌شباهت به پرتاب جرم تاجی رصد شده توسط فضاپیما در ۱۰ مارس (۱۹ اسفند) نبودند.
خورشید هم‌اکنون در اوایل چرخه‌ی خورشیدی تازه قرار دارد و کاملا فعال است. بنابراین قرار است فضاپیما مجموعه‌های تازه‌ای از داده‌های ارزشمند درباره‌ی فعالیت خورشیدی را به زمین ارسال کند. مدارگرد خورشیدی اروپا حداقل ۱۴ حضیض دیگر برنامه‌ریزی شده تا پیش از سال ۲۰۳۰ دارد که در آن‌ها تا ۴۰ میلیون کیلومتری خورشید حرکت می‌کند و از پروازهای نزدیک کنار سیاره‌ی ناهید (زهره) برای افزایش سرعت خود هنگام چرخش به اطراف استفاده می‌کند.
این اولین حضیض، که سرشار از داده‌ها و مشاهدات جدید است، نمونه‌ی وسوسه‌انگیزی از انبوه داده‌های خورشیدی در آینده است. «دانیل مولر» (Daniel Müller) فیزیکدان خورشیدی و دانشمند پروژه‌ی مدارگرد خورشیدی، گفت: «ما از کیفیت داده‌های اولین حضیض فضاپیما بسیار هیجان‌زده‌ایم. تقریبا دشوار است که باور کنیم این تازه آغاز مأموریت است و کارهای زیاد دیگری انجام خواهیم داد.»
Credit: ESA
منبع: Science Alert
