برای درک کمونیسم چه کتابهایی بخوانیم؟
کمونیسم بهعنوان یک مکتب فکری، تاثیرگذارترین بازتاب فلسفه در دنیای واقعی بوده است. این ایدئولوژی الهامبخش انقلابها بوده، خاندانهای سلطنتی را واژگون کرده و میراثی پیچیده هم از جنس وحشت و هم از جنس امید از خود به جا گذاشته است. فکر کردن به اینکه کتابهای کمونیسم چنین میراثی را از خود به جا گذاشتهاند، واقعاً دید ما را به میزان قدرت و نفوذ کتابها عوض میکند.
اگر دنبال کتاب خواندن در زمینهی کمونیسم هستید، انتخابهای پیش رویتان زیاد هستند. یک حوزهی مطالعاتی – که اصلیترین حوزهی مطالعاتی هم به شمار میآید – مطالعهی آثار مارکس و انگلس است. از راه مطالعهی آثاری چون «سرمایه» (Das Kapital) میتوان کمونیسم را ریشهای درک کرد. یک حوزهی مطالعاتی دیگر شیوهی پیادهسازی کمونیسم در شوروی و اروپای شرقی و کشورهای دیگر است که در قالب کتابهای تاریخی و تحلیلی ناداستان بسیار شرح داده شده است. یک حوزهی مطالعاتی دیگر، که شاید جذابترینشان باشد، مطالعهی رمانهایی است که به زندگی در حکومتهای کمونیستی میپردازد. خوبی ادبیات کمونیستی این است که خواسته یا ناخواسته، این ایدئولوژی را از دنیای اندیشه خارج میکند و حس واقعی مردم نسبت به زندگی کردن در جامعهای کمونیستی را ثبت میکند.
در ادامه، تعدادی از مهمترین کتابهای کمونیسم را معرفی کردهایم که خواندنشان برای کسانی که نسبت به این ایدئولوژی کنجکاو هستند جالب خواهد بود.
کتابهای پایه برای درک کمونیسم
برای درک واقعی کمونیسم – هم بهعنوان یک نظریه و هم بهعنوان یک نیروی تاریخی – بهتر است خوانش را از متون پایهای آغاز کرد که ایدههای اصلی آن را شکل دادند. سه چهرهی اصلی که در شکلگیری کمونیسم (در شکل اولیهاش) موثر بودند، کارل مارکس، فریدریش انگلس و ولادیمیر لنین هستند و آثاری که در ادامه معرفی میکنیم همه نوشتهی این سه فرد هستند.
۱. مانیسفست کمونیست، اثر کارل مارکس و فریدریش انگلس
سال انتشار: ۱۸۴۸
این رسالهی کوتاه، ولی تاثیرگذار که در سال ۱۸۴۸ منتشر شد، بهنوعی نقطهی شروع برای کمونیسم است. در این رساله، ایدههای اصلی کمونیسم، یعنی تاریخچهی اختلافهای طبقاتی، نقد نظام سرمایهداری و نقش انقلابی حزب کارگر، بهطور خلاصه و مفید شرح داده شدهاند. این متن قابلدسترس، احساسبرانگیز و عملگرایانه است و برای همین نقطهی شروعی مناسب برای ورود به دنیای کمونیسم است.
۲. سرمایه، اثر کارل مارکس
سال انتشار: ۱۸۶۷ تا ۱۸۹۴
«سرمایه» (Das Kapital)، اثر کارل مارکس، یکی از مهمترین کتابهای کمونیسم در تاریخ و مهمترین اثر کارل مارکس است. مارکس در این کتاب طولانی و چندجلدی بهطور عمقی ساز و کار نظام سرمایهداری، تناقضهای نهفته درون آن و بیثباتی اجتنابناپذیرش را شرح داده است. با اینکه این اثر سنگین و انتزاعی است و در بعضی قسمتها، پر از دادههایی است که برای مخاطب مدرن قابلدسترس نیست، خواندن آن برای درک شالودهی فلسفی و اقتصادی کمونیسم ضروری است.
۳. سوسیالیسم: آرمانشهری و علمی، اثر فریدریش انگلس
سال انتشار: ۱۸۸۰
«سوسیالیسم: آرمانشهری و علمی» (Socialism: Utopian and Scientific) مکملی کوتاه و قابلدسترس برای نوشتههای مارکس است که در آن انگلس بین چشماندازهای «آرمانشهری» یا «یوتوپیایی» اولیهی سوسیالیسم و «سوسیالیسم علمی» مارکس تمایز قایل شده است. این کتاب پیوند خوبی بین نظریهپردازی انتزاعی و استراتژی سیاسی عملگرایانه برقرار میکند.
۴. دولت و انقلاب، اثر ولادیمیر لنین
سال انتشار: ۱۹۱۷
در «دولت و انقلاب» (The State and Revolution)، لنین با توجه به رویدادهای قرن ۲۰ نظریهی مارکس را بهروزرسانی میکند. او در این کتاب بیان میکند که وجود رهبران انقلابی برای آماده کردن جامعه برای رسیدن به کمونیسم ضروری است و او ساز و کار یک دولت سوسیالیستی پیش از تبدیل شدنش به یک جامعهی کمونیستی را شرح میدهد. «دولت و انقلاب» برای درک کمونیسم – آنطور که در شوروری پیادهسازی شد – ضروری است.
۵. ریشهی خانواده، املاک شخصی و دولت، اثر فریدریش انگلس
سال انتشار: ۱۸۸۴
در «ریشهی خانواده، املاک شخصی و دولت» (The Origin of the Family, Private Property and the State)، انگلس تکامل جامعه را از دید مادهباوری تاریخی (Historical Materialism) شرح میدهد و توضیح میدهد که ساختار خانواده، مالکیت شخصی و طبقات اجتماعی چگونه ظهور کردند و چگونه میتوان در آیندهای کمونیستی آنها را ساختارشکنی و الغا کرد.
این پنج کتاب بهنوعی شالودهی کمونیسم را شرح میدهند و هرکسی که میخواهد انگیزه، منطق و اهداف پشت این جنبش را درک کند، باید آنها را بخواند.
شناخت کمونیسم از طریق ادبیات: معرفی بهترین کتابها
نظریات سیاسی شالودهی فلسفی کمونیسم را پایه نهادند، ولی ادبیات است که به آن زندگی بخشیده است. کتابهای کمونیسم از رمانها، خاطرات و کتابهای ناداستان بسیاری تشکیل شده که در آنها نویسندگان – بعضاً بر پایهی تجربههای دستهاول – تجربههای انسانی پشت سیستمهای ایدئولوژیک را ثبت کردهاند. آثار ادبی کمونیستی از زاویهی دید افراد مختلفی نوشته شدهاند: معتقدان به کمونیسم، منتقدان کمونیسم و صرفاً کسانی که جایی لابلای چرخ تاریخ گیر کردهاند و خودشان هم نمیدانند به چه چیزی باور دارند.
در ادامه تعدادی از مهمترین کتابهای کمونیسم در عرصهی رمان و ادبیات معرفی شدهاند.
۱. یک روز از زندگی ایوان دنیسویچ، اثر الکساندر سولژنیتسین (One Day in the Life of Ivan Denisovich by Alexander Solzhenitsyn)
سال انتشار: ۱۹۶۲
این رمان کوتاه در یکی از اردوگاههای کار اجباری در دوران حکومت استالین واقع شده است و در آن سولژنیتسین با توصیفهای پرتعداد خود از امورات زندگی یکی از این زندانیها در یک روز از اسارتش، تصویری سیاه و شوکهکننده از این اردوگاهها را ارایه میدهد. ایوان دنیسویچ، شخصیت اصلی رمان، مردی ساده است که صرفاً سعی دارد در برابر سرما، گرسنگی و فشار روانی کار اجباری دوام بیاورد. یکی از جنبههای شگفتانگیز رمان این است که در آن همهچیز بسیار عادی به نظر میرسد. در کتاب از ملودراما و نقاط اوج خبری نیست؛ این رمان از اول تا آخر دربارهی مقاومت در اوج روزمرگی است. تا پیش از انتشار این رمان، شوروی اجازه نداده بود که گولاگ با چنین روراستی بیرحمانهای به تصویر کشیده شود و انتشار آن یک زلزلهی فرهنگی در شوروی ایجاد کرد.
۲. دکتر ژیواگو، اثر بوریس پاسترناک (Doctor Zhivago by Boris Pasternak)
سال انتشار: ۱۹۵۷
«دکتر ژیواگو» رمانی است که مقیاس روایی آن حماسی و عمق احساسی آن بسیار صمیمانه و شخصی است و در دوران انقلاب کمونیستی روسیه واقع شده است. داستان آن دربارهی مردی شاعر-پزشک است که تمایلات شخصیاش با ذات بیرحمانهی انقلاب تضاد پیدا میکند. در این رمان پاسترناک انقلاب روسیه را به شکل ژرهای شرافتمندانه به سمت برابری به تصویر میکشد، ولی از طرف دیگر نشان میدهد این انقلاب چنان نیروی سهمگینی بود که زیر پای خود، زندگی و آرمانهای افراد بسیاری را له کرد. این رمان قاچاقی به بیرون از شوروی برده و در غرب منتشر شد. رمان با چنان استقبالی روبرو شد که برای نویسندهاش پاسترناک جایزهی نوبل ادبیات را به ارمغان آورد و باعث ایجاد جنجالی بینالمللی و زیر ذرهبین رفتن پاسترناک در شوروی شد.
فیلم «دکتر ژیواگو» در سال ۱۹۶۵ از آن فیلمهای رمانتیک و حماسی عصر طلایی هالیوود است که احتمالاً معروفترین تصویرسازی از انقلاب روسیه به شمار میآید.
8 % 585,000 540,620 تومان 
100+ نفر به این کالا علاقه دارند
8 %
585,000
540,620 تومان
100+ نفر به این کالا علاقه دارند
۳. مرشد و مارگاریتا، اثر میخاییل بولگاکف (The Master and Margarita by Mikhail Bulgakov)
سال انتشار: ۱۹۲۸ تا ۱۹۴۰ (سالهای نوشته شدن)، ۱۹۶۷ (سال انتشار)
«مرشد و مارگاریتا» رمانی است که نشان میدهد بیشترین میزان خفقان، بیشترین میزان خلاقیت را پرورش میدهد. این رمان در دو زمینهی متفاوت رخ میدهد، یکی مسکو در دههی ۱۹۳۰ و دیگری اورشلیم در دوران زندگی عیسی مسیح. در مسکوی دههی ۱۹۳۰، شخص شخیص شیطان همراه با گروهی از شخصیتهای عجیب (همچون یک گربه، یک قاتل حرفهای و یک زن خونآشام) به مسکو که رسماً کشوری بیخدا است میآید، خود را به شکل انسانی به نام پروفسور وولند (Woland) در میآورد و در طول کتاب باور مردم روسیه نسبت به مذهب را به چالش میکشد و کارهایشان را قضاوت میکند. این رمان بهنوعی ترکیب چند ژانر است: هجو سیاسی، درام مذهبی و داستان عاشقانه. هدف بولگاکف این بوده که مضحک بودن زندگی در شوروی را با تمثیل کتاب مقدسی و طنز سورئال ترکیب کند و با استفاده از عناصر خیالی، سیستمی خفقانآور را نقد کند. این حقیقت که این رمان تا چند دهه پس از نوشته شدن و مرگ نویسنده منتشر نشد، بهنوعی هرچه بیشتر آن را افسانهای جلوه داده است.
12 %
800,000
704,000 تومان
۴. مادر، اثر ماکسیم گورکی (Mother by Maxim Gorky)
سال انتشار: ۱۹۰۶
تا مدت زمان زیادی، شوروی فقط یک جنبش ادبی رسمی داشت و انتظار داشت نویسندهها تنها به این سبک بنویسند. این جنبش واقعگرایی سوسیالیستی (Socialist Realism) بود و هدف آن نشان دادن دغدغههای قشر فرودست با رویکردی واقعگرایانه بود. «مادر» که پیش از انقلاب کمونیستی روسیه منتشر شد، نخستین رمان واقعگرایی سوسیالیستی بزرگ به شمار میآید و ماکسیم گورکی نیز مهمترین نویسندهی این سبک بود و هیچ فهرستی دربارهی کتابهای کمونیسم بدون حضور نام او کامل نیست. این رمان در روزهای اولیهی جنبش کارگری روسیه واقع شده و داستان پلاگیا نیلوونا (Pelageya Nilovna) را تعریف میکند، یک زن قشر کارگر که در ابتدا صرفاً مادری بیسروصدا و حرفشنو است، اما بهمرور به زنی انقلابی و دغدغهمند تبدیل میشود. این رمان بهنوعی نودیددهندهی بیداری کارگران بود. دلیل تاثیرگذار بودن رمان این است که در آن، بهلطف نثر همذاتپندارانهی گورکی، زنی را میبینیم که در دغدغهای جمعی، معنای زندگیاش را پیدا میکند و توانمند میشود، حتی با وجود خطر و تراژدی روزافزونی که این مسیر در پی دارد. لنین جزو طرفداران این رمان بود و در زمان انتشار به زبانهای زیادی ترجمه شد و در جوامع کمونیستی نقش متنی مقدس را پیدا کرد.
20 %
325,000
258,640 تومان
۵. زندگی و سرنوشت، اثر واسیلی گروسمن (Life and Fate by Vasily Grossman)
سال انتشار: ۱۹۵۹ (سال نوشته شدن)، ۱۹۸۰ (سال انتشار)
«زندگی و سرنوشت» که اغلب با عنوان «جنگ و صلح» قرن ۲۰ مورد اشاره قرار میگیرد و زمینهی آن نبرد استالینگراد است، یکی از عمیقترین و حماسیترین کتابهای کمونیسم است. گروسمن که زمانی یکی از خبرنگاران جنگ وفادار به شوروی بود، بعداً به یکی از منتقدان شدید استالیسنیم تبدیل شد. رمان او دربارهی این است که آلمان نازی و شوروی چطور هردو انسانها را از انسانیت ساقط و به ابزاری برای پیشبرد ایدئولوژی تبدیل کردند. این رمان روی خانوادهی شاپوشنیکوف (Shaposhnikov) متمرکز است و از زاویهی دید آنها، روایت به جاهای مختلفی کشیده میشود: خط مقدم، اردوگاههای کار اجباری (گولاگ)، دفاتر حزب کمونیست و… رمان بهلطف مقیاس خود، تجربهی انسانی گستردهای از جنگ و تمامیتخواهی ارایه میدهد. یکی از تاثیرگذارترین لحظات رمان نامهی آخر یک مادر به پسرش در یکی از اردوگاههای نازیها است که در واقع تصویری فراموشنشدنی از عشق و گذرا بودن عمر است. هنگامیکه گروسمن زنده بود، کا گ ب جلوی انتشار رمان را بهخاطر «تهدیدآمیز بودن برای قدرت شوروی» گرفت، ولی نسخههایی از رمان که جایی مخفی نگه داشته شده بودند قاچاقی به غرب برده شدند و رمان پس از چند دهه منتشر شد و اکنون بهعنوان یکی از بهترین رمانهای نوشتهشده دربارهی تقابل ایدئولوژیها و پایداری روح انسان شناخته میشود.
۶. ما، اثر یوگنی زامیاتین (We by Yevgeny Zamyatin)
سال انتشار: ۱۹۲۴ (به انگلیسی)
این رمان دیستوپیایی که تاریخ نوشته شدن آن به پیش از انتشار «دنیای قشنگ نو» (A Brave New World) و «۱۹۸۴» برمیگردد، در سال ۱۹۲۰ نوشته شد، اما تا دههها در شوروی انتشار آن قدغن بود. «ما» یکی از بهترین رمانهای دیستوپیایی و الگویی برای «۱۹۸۴» اورول بود. این رمان در شهری آیندهنگرانه که با دیوارهای شیشهای مرزبندی شده واقع شده که در آن منطق، نظارت جمعی و دقت ریاضیگونه حرف اول و آخر را میزنند. داستان دربارهی فردی به نام D-503 است، یک مهندس وفادار که پس از دل باختن به یک یاغی مرموز دنیایش دگرگون میشود. تصویرسازی زامیاتین از جامعهای که در آن آزادی بیماری و فردیت خیانت تلقی میشوند، نقدی مستقیم بر اقتدارگرایی اولیهی شوروی بود. با اینکه زامیاتین خودش نیز فردی انقلابی بود، بهمرور راهش را از آرمانگرایی کورکورانهی روزگار خودش جدا کرد. او در این رمان نشان داد که ایدئولوژی چگونه میتواند رویاها را به ماشین و انسانها را به اعداد و رقام تقلیل دهد.
۷. سوارهنظام سرخ، اثر ایزاک بابل (Red Cavalry by Isaac Babel)
سال انتشار: ۱۹۲۶
«سوارهنظام سرخ» نگاهی شاعرانه و بیرحمانه به جنگ از زاویهی دید یک روشنفکر یهودی است که در جریان جنگ شوروی-لهستان در سال ۱۹۲۰ در ارتش شوروی کار میکرد. این مجموعه داستان کوتاه که بر اساس تجربههای خود ایزاک بابل بهعنوان خبرنگار جنگ نوشته شده و داستانهای آن به هم مرتبطاند، خشونت افسارگسیخته، ابهام اخلاقی و زیبایی سورئال انقلاب راه انداختن سوار بر اسب را انتقال میدهد. راوی کتاب هم یک ناظر و هم یک غریبه است. او به ایدئولوژی شوروی وفادار است، ولی سنگدلیای که مشاهده میکند او را پس میزند. نثر او موجز، ولی دقیق است و در آن شکوه و وحشت با هم ترکیب شدهاند. ممکن است در یک جمله دربارهی از وسط نصف شدن جمجمهی یک نفر به وسیلهی شمشیر یک سوارهنظام بخوانید و در جملهی بعد، تعمقی دربارهی اخلاقیات. این مجموعه داستان کوتاه بهخاطر اینکه جنبهی تبلیغاتی برای نظام نداشت خشم اولیاء امور شوروی را برانگیخت.
۸. ظلمت در نیمروز، اثر آرتور کستلر (Darkness at Noon by Arthur Koestler)
سال انتشار: ۱۹۴۰
«ظلمت در نیمروز» باز هم از زاویهی دید نویسندهای نوشته شده که زمانی به کمونیسم ایمان داشت، ولی اقدامات استالین او را حسابی پشیمان کرد! این رمان دربارهی روباشوف، یکی از انقلابیهای سابقاً وفاداری است که اکنون در طی جریان پاکسازیهای استالینی دستگیر شده و در حال بازجویی شدن است. روباشوف تکوتنها در سلول زندان، به تناقضهای ایدئولوژیای که به گسترش آن کمک کرد فکر میکند. این رمان بهنوعی انتقادی از استالینیسم است و به یکی از درونمایههایی میپردازد که در رمانهای این فهرست رایج است: اینکه آرمانهای شرافتمندانه به بهانهای برای اقدامات بیرحمانه تبدیل میشوند و وفاداری به حزب/نهضت کمونیسم به نابودی روح انسان منجر میشود.
221,220 تومان
۹. شوخی، اثر میلان کوندرا (The Joke by Milan Kundra)
سال انتشار: ۱۹۶۷
«شوخی» رمانی هجوآمیز و تراژیک با موضوعی بسیار ساده است: در جامعهای خفقانآور (چک کمونیستی)، یک شوخی ساده میتواند زندگی یک انسان را نابود کند. شخصیت اصلی رمان لودیک است، دانشجویی که بهخاطر نوشتن یک شوخی دربارهی حزب کمونیست، از دانشگاه اخراج و به اردوگاه کار اجباری فرستاده میشود. چند دهه بعد، او به جامعه برمیگردد؛ با دلی پر، شخصیتی تغییریافته و در آرزوی انتقام. ذکاوت زیرپوستی کوندرا و عمق فلسفی «شوخی» در کنار هم باعث شدهاند «شوخی» به یکی از خواندنیترین کتابهای کمونیسم تبدیل شود.
198,000 تومان
۱۰. ذرت سرخ، اثر مو یان (Red Sorghum by Mo Yan)
سال انتشار: ۱۹۸۶/۱۹۸۷
تا به اینجا هر رمانی معرفی کردیم دربارهی شوروی و جمهوریهای خودمختار آن بوده است. این مسئله جای تعجب ندارد، چون شوروی از لحاظ فرهنگی سردمدار همهی کشورهای کمونیستی بود و کتابهای کمونیسم، حداقل مهمهایشان، عمدتاً دربارهی این نظام هستند. با این حال، خواندن ادبیات کمونیستی بدون خواندن آثاری از کشورهای کمونیستی دیگر تجربهای کامل نخواهد بود. «ذرت سرخ»، اثر مو یان، نویسندهی برندهی جایزهی نوبل، احتمالاً مهمترین اثر ادبی با محوریت کمونیسم در چین است. این رمان (که در اصل کلکسیونی از پنج رمان کوتاه است) دربارهی سه نسل از یک خانوادهی چینی روستانشین است که جنگ، انقلاب و زیر و رو شدن زندگیشان را در گذر تاریخ تجربه میکنند. در داستانهای این مجموعه که از سال ۱۹۲۳ تا ۱۹۷۶ دنبال میشوند، اسطوره، تاریخ و واقعگرایی بهشکلی بیرحمانه ترکیب شدهاند. برخلاف رمانهای واقعگرایی سوسیالیستی شوروی، مو یان در این کتاب روایتی نمادگرایانه پیریزی کرده است. هدف او ستودن کمونیسم نبود، بلکه صرفاً میخواست دنیایی را در بستر کمونیسم به تصویر بکشد که در آن وفاداری متزلزل و خشونت فراگیر است و زمینهای ذرت سرخ شاهد همهچیز هستند.
ماکسیم گورکی (وسطی) سوگلی نویسندههای کمونیستی بود.
مهمترین کتابهای ناداستان و پژوهشی دربارهی کمونیسم
همانطور که در ابتدای متن اشاره کردیم، حوزههای مطالعاتی کمونیسم بسیار گسترده است و یکی از مهمترینها، کتابهای ناداستان و پژوهشیای است که در تلاش بودهاند با دیدی آکادمیک، مدرکمحور و بعضاً بیطرفانه، کمونیسم و شکستها و موفقیتهای آن را بررسی کنند. در ادامه تعدادی از مهمترین کتابها در این زمینه معرفی شدهاند.
۱. مجمعالجزایر گولاگ، اثر الکساندر سولژنیتسین (The Gulag Archipelago, by Aleksandr Solzhenitsyn)
سال انتشار: ۱۹۷۳
«مجمعالجزایر گولاگ» کتابی چندجلدی و مفصل است که در آن سیستم اردوگاههای کار اجباری شوروی یا همان گولاگ از راه روایتهای شخصی، مدارک رسمی و بیانات فلسفی آشکارسازی شدهاند. این کتاب که نویسندهی آن خودش یکی از بازماندگان این اردوگاههاست، با فاصلهی زیاد مهمترین اثری است که دربارهی خفقان سیاسی در شوروی نوشته شده و انتشار آن در فرانسه در سال ۱۹۷۳ تاثیری بسیار عمیق روی دید مردم غرب نسبت به کمونیسم داشت. فروپاشی شوروی اتفاقی پیچیده بود، ولی اگر بخواهیم یک کتاب را در وقوع آن موثر بدانیم، آن کتاب «مجمعالجزایر گولاگ» است.
1,800,000 تومان
۲. عناصر و خاستگاههای حاکمیت توتالیتر، اثر هانا آرنت (The Origins of Totalitarianism by Hannah Arendt)
سال انتشار: ۱۹۵۱
این اثر پژوهشی کلاسیک دربارهی شرایط به وجود آمدن و به قدرت رسیدن رژیمهای تمامیتخواه همچون شوروی تحت حاکمیت استالین و آلمان نازی است. تحلیلهای عمیق آرنت از ایدئولوژی، پروپاگاندا و نابودی فردیت این اثر را به یکی از مهمترین کتابها برای درک ساز و کار تمامیتخواهی کمونیستی (و فاشیستی) تبدیل کرده است.
۳. کتاب سیاه کمونیسم، با ویراستاری استفان کورتوآ (The Black Book of Communism by Stéphane Courtois)
سال انتشار: ۱۹۹۷
این کتاب (که گلچینی از متنهای نویسندههای مختلف است)، اثری بسیار جنجالی، ولی تاثیرگذار در حوزهی کتابهای کمونیسم است که در آن جنایات حکومتهای کمونیستی در سرتاسر دنیا ثبت و ضبط شده است: از شوروی و چین گرفته تا کامبوج و اتیوپی. در این کتاب تخمین زده شده که حدود ۹۴ میلیون مرگومیر را میتوان به سیاستها و پاکسازیهای کمونیستی نسبت داد و حرف حسابش این است که از لحاظ هزینههای انسانی، کمونیسم نیز باید بهاندازهی فاشیسم بیرحمانه قضاوت شود.
الکساندر سولژنیتسین با نوشتن «مجمعالجزایر گولاگ» و ثبت و ضبط جنایات شوروی در گولاگ ضربهای جبرانناپذیر به اعتبار کمونیسم در دنیا وارد کرد.
۴. قحطی بزرگ مائو، اثر فرانک دیکاتر (Mao’s Great Famine by Frank Dikötter)
سال انتشار: ۲۰۱۰
این کتاب که بر پایهی اطلاعات بایگانیشدهای نوشته شده که خود چین پس از چند دهه در اختیار عموم قرارشان داد، پژوهشی تکاندهنده دربارهی قحطی بزرگی است که در جریان «یک گام بزرگ به جلو» (۱۹۵۸ تا ۱۹۶۲) در چین به وجود آمد و جان حدود ۴۵ میلیون نفر را گرفت. دیکاتر (که کتابهای دیگری دربارهی کمونیسم در چین نوشته)، در این کتاب نشان میدهد که ایدئولوژی، پروپگاندا و حکومت تمامیتخواه چگونه یکی از بزرگترین فجایع تاریخی را رقم زدند.
۵. انقلاب از بالا: فروپاشی سیستم شوروی، اثر دیوید کوتز و فرد ویر (Revolution from Above: The Demise of the Soviet System by David Kotz and Fred Weir)
سال انتشار: ۱۹۹۷
این کتاب دربارهی سقوط شوروی است، ولی نظریهی آن این است که فروپاشی این سیستم اجتنابناپذیر نبود، بلکه افراد قدرتمند داخل سیستم عامدانه و از روی آگاهی این فروپاشی را رقم زدند. این کتاب یک سری از روایتهای پذیرفتهشدهی دوران جنگ سرد را به چالش میکشد و نشان میدهد که حکومتهای کمونیستی چگونه ممکن است از درون فرو بپاشند؛ دلیل این اتفاق نه فقط مقاوت مردم، بلکه خیانتهای افراد بانفوذ داخل سیستم به آرمانهای کمونیسم است.
۶. حسرت نمیخوریم: زندگیهای عادی در کرهی شمالی، اثر باربارا دمیک (Nothing to Envy: Ordinary Lives in North Korea by Barbara Demick)
سال انتشار: ۲۰۰۹
لحن این کتاب بیشتر شبیه گزارشی خبرنگارانه است، ولی در آن با تعدادی از کسانی که موفق به فرار از کرهی شمالی شدهاند، مصاحبه شده تا روایتی دستاول از زندگی در یکی از آخرین رژیمهای کمونیستی بهجامانده ترسیم کنند. این کتاب تصویری شخصی و تکاندهنده از کنترل ایدئولوژی روی زندگی روزمرهی مردم ارایه میدهد و نشان میدهد که مردم چطور زیر سایهی حکومتی تمامیتخواه زندگی و بعضاً از آن فرار میکنند.
20 %
320,000
256,000 تومان
۷. قحطی سرخ: جنگ استالین با اوکراین، اثر ان اپلبام (Red Famine: Stalin’s War on Ukraine by Anne Applebaum)
سال انتشار: ۲۰۱۷
این کتاب، که نویسندهاش برای نوشتن آن پژوهش زیادی انجام داده، دربارهی هولودومور (The Holodomor) است، قحطی وحشتناکی که بین سالهای ۱۹۳۲ تا ۱۹۳۳ در اوکراین اتفاق افتاد و در این کتاب، استدلال اپلبام این است که رژیم شوروی عمداً آن را علیه مردم اوکراین به راه انداخت. این کتاب که بر پایهی اطلاعاتی که اخیراً در دسترس عموم قرار گرفتهاند و سرگذشتهای شخصی نوشته شده، نشان میدهد که ایدئولوژی و نفرت سیاسی چطور میتوانند در کنار هم از گرسنگی بهعنوان سلاحی علیه مردم استفاده کنند.
منبع: دیجیکالا مگ
