از شب‌های جز تا بازیِ گوش: استقبال از کنسرت‌های موزیسین‌های خارجی در ایران

علیرغم همه مشکلات اقتصادی، کنسرت‌های موسیقی همچنان مورد استقبال قرار می‌گیرند. هر چند برخی از هنرمندان داخل کشور در اعتراض به مشکلات معیشتی کنسرت‌هایشان را کنسل کردند و این زمزمه بود که کنسلی این کنسرت‌ها به دلیل فروش نرفتن بلیت‌هایشان است اما از طرف دیگر همچنان استقبال مردم از کنسرت‌های موزیسین‌های خارجی ادامه دارد. کنسرت های خارجی که اتفاقا بلیت‌هایشان ارزان هم نیست. از ابتدای امسال تا به حال شاهد حضور چند هنرمند مهم خارجی روی سن سالن‌های ایران بودیم.

اردیبهشت ماه لودویکو اینائودی پیانیست مدرن و آهنگساز مشهور ایتالیایی در سالن بزرگ وزارت کشور کنسرت داشت و بلیت‌هایش از مدت‌ها پیش سولداوت شدند. کنسرتی که برای اولین‌بار نشان داد در سالن وزارت کشور هم می‌شود صدای خوب داشت. صدابرداری درجه یک و نورپردازی در سطح بالا علاوه بر توانایی فوق‌العاده اینائودی و گروهش باعث شد شاهد یک کنسرت به یادماندنی در تالار بزرگ وزارت کشور باشیم. لودویکو اینائودی، آهنگساز و پیانیست مشهور ایتالیایی را تا پنج شش سال پیش کمتر کسی در ایران می‌شناخت. بعد از تب فیلم فرانسوی «دست نیافتنی‌ها» (intouchables) و موسیقی متن جذابش که سولوی پیانو بود، اینائودی در ایران هم چهره مطرحی شد و کم کم بقیه کارهایش هم در اینترنت دست به دست چرخید و شنیده شد. اینائودی برای قطعات موسیقی فیلم‌های دیگر، مثل «کتابخوان» هم شهرت دارد، اما یکی از مشهورترین قطعاتش مرثیه‌ای است که برای قطب جنوب نوشته و همان‌جا، میان یخ‌هایی که آب می‌شوند، ضبط کرده و ویدئویش یکی از مشهورترین قطعات برای محیط زیست است که طرفداران زیادی پیدا کرد و ملودی اش هم به شدت گوش نواز و برانگیزاننده بود.

یک ماه بعد سالن وزارت کشور میزبان ریچارد کلایدرمن بود. اوایل دهه شصت از آلبوم‌های رنگ به رنگ موسیقی کلاسیک خبری نبود. ارکستر سمفونیک فعالیت چندانی نداشت و تنها راه ارتباطی با موسیقی کلاسیک از طریق معدود نوارهای کاستی بود که در حقیقت جایی میان موسیقی پاپ غربی و کلاسیک قرار می‌گرفتند. این‌طوری بود که ریچارد کلایدرمن در دهه شصت تبدیل به یکی از مهم‌تری پیانیست‌های کلاسیک جهان برای ایرانی‌ها شد در حالی که عمده شهرت او بخاطر پاپ کردن قطعات مشهور کلاسیک مثل «فورالیز» یا «سونات مهتاب» بتهوون بود. ریچارد کلاریدرمن فرانسوی که حتی خیلی‌ها نمی‌دانند نام اصلی‌اش فیلیپ پاژه است تیرماه در ایران کنسرت برگزار کرد. در ۶۴ سالگی هنوز پرانرژی بود و برای کنسرتش که در وزارت کشور برگزار شد آنقدر سر و دست شکستند که اجرایش برای دو شب بیشتر هم تمدید شد. قیمت بلیت‌ها هم ارزان نبود. از صدهزارتومان شروع می‌شد تا  ۳۰۰ هزارتومان. اگر استانبول کنسرت یکی از گروه‌های خارجی اسم و رسم‌دار بخواهید بروید باید حدود همین رقم ۳۰۰ هزارتومان پول بلیت بدهید. البته با توجه به قیمت‌ ارز این عدد پایه است.

اواخر خرداد کنسرت ارکستر سمفونیک ایران-اتریش در سری برنامه‌هایی که نشر هرمس و رامین صدیقی برگزار می‌کنند از یک رهبر ارکستر و یک خواننده باریتون دعوت کردند به ایران بیایند و همراه با این ارکستر در تالار وحدت برنامه اجرا کنند. از معاونت فرهنگی وزارت ارشاد هم در سالن حضور داشتند تا مردمی که به عشق شنیدن قطعاتی از شوبرت و موتسارت آمده بودند. سه طبقه تالار وحدت پر از تماشاگرانی بود که حداقل صدهزارتومان پول بلیت داده بودند.

مرداد ماه کنسرت‌های خارجی با شب‌های جز ادامه پیدا کرد. چهار شب اجرای موسیقی جز در فرهنگسرای نیاوران که مهمانان معتبری از سرتاسر جهان داشت. کارلو ماور نوازنده آکاردئون (البته نوع خاصی از آن به نام باندونئون) و فلوت که اهل ایتالیاست به همراه تریویش متشکل از درامز و گیتار روی صحنه رفت. نیوئن له گیتاریست ویتنامی‌الاصل فرانسوی هم به همراه استفان ادوارد نوازنده پرکاشن یک شب فوق‌العاده را با اجرایشان رقم زدند. اگر همان روزهای اول بلیت چهار شب جز را نخریده بودید بعید بود که بعدتر بتوانید صندلی خالی پیدا کنید. تازه موسیقی جز به اندازه سبک‌های دیگر موسیقی در ایران طرفدار و شنونده ندارد.

عکس از حسن مطهری هنر آنلاین اجرای نیوئن له و استفان ادوارد

و ماه آخر تابستان در راه است و آخرین کنسرت‌ها پیش از محرم باید روی صحنه بروند. درنتیجه آخرین موزیسین‌های خارجی که منتظر حضورشان در ایران هستیم نوازندگان سازهای زهی و زخمه‌ای است که باز هم به دعوت نشر هرمس و از سری برنامه‌های بازیِ گوش به ایران می‌آیند. این شش شب کنسرت در حالی برگزار می‌شود که به دلیل ماجرای نرخ ارز تصور خیلی‌ها این بود که بازی گوش این‌بار کنسل خواهد شد. با این حال با افزایش قیمت نه چندان زیاد بلیت‌ها و رقمی بین ۹۰هزارتومان تا ۱۵۰ هزارتومان در فرهنگسرای نیاوران هر شب می‌توانید شاهد دو اجرا باشید. شب اول مخصوص گیتار است. گلفام خیام از ایران و سوفیا بوروس از اتریش و مجارستان روی صحنه می‌روند. در این شش شب هر بار شاهد معرفی یک هنرمند جوان هم خواهیم بود. اولاش اوزدمیر نوازنده ساز باقلاما از ترکیه، آنیا لخنر نوازنده ویولنسل از آلمان که بارها در کنار کوارتت تارکوفسکی به ایران آمده، فرنک اسنتبرگر نوازنده گیتار مجار، ماتس آیلرتسن و رنو گارسیا فونس نوازندگان کنترباس از نروژ و فرانسه و تونی اوورواتر نوازنده باس ویول از هلند مهمانان جشنواره «نمایش دست‌ها» (show of hands) هستند که دومین سالی است که برگزار می‌شود. سال گذشته در قالب همین فستیوال مطرح‌ترین پیانیست‌های جز جهان به ایران سفر کرده بودند.

نتیجه استقبال از کنسرت‌های موزیسین‌های خارجی این است که مردم همیشه از کیفیت استقبال می‌کنند و از کاری که درست به انجام برسد حمایت می‌کنند. ما به دنبال فرصتی برای شنیدن و دیدن آثار هنری بقیه نقاط جهان هستیم و وقتی چنین فرصتی فراهم شود بعید است که از دستش بدهیم. از کنسرت اینائودی و کلایدرمن تا شب‌های جز و جشنواره «نمایش دست‌ها» این فرصت را فراهم می‌کنند که مخاطب موزیسین‌های برجسته جهان باشیم و سلیقه‌مان را ارتقا بدهیم. برگزاری چنین برنامه‌هایی قطعا بی‌دردسر نیست و باید دست مریزاد گفت به کسانی که در این وانفسا به جای کنسل کردن جشن و برنامه‌شان همه تلاش‌شان را می‌کنند تا هنر را به عنوان یکی از بزرگترین انگیزه‌های امید و زندگی مردم زنده نگهدارند.

*پی نوشت: عکس اصلی از آزاده مشعشعی و سایت تیوال از یکی از اجراهای بیورن مه‌یر انتخاب شده که در جشنواره «بازی دست‌ها» امسال هم حضور دارد.