از حمله کروکودیل تا روایت تکراری کم‌آبی؛ محیط‌زیست در هفته‌ای که گذشت
از همان آغاز که ایده مرور اخبار هفتگی محیط‌زیست مطرح شد، تنها یک دغدغه وجود داشت: غرق شدن در اخبار بد حوزه محیط‌زیست. علیرغم تلاش برای دور ماندن از گرداب اخبار بد و ناامیدکننده باز هم ظاهراً چاره‌ای نیست چرا که نمی‌توان فرضاً هوای بسیار ناسالم اهواز را در روز دوشنبه ۱۴ تیرماه نادیده گرفت، نمی‌توان از عدم تامین حقابه‌ی زیستی رودخانه‌ها و تالاب‌های پایین دست حوضه آبخیز دجله و فرات به دلیل سدسازی‌های ترکیه حرفی به میان نیاورد، نمی‌توان نگفت که ۹۸ درصد آتشسوزی جنگل‌ها در ایران به عوامل انسانی مربوط است و به همین ترتیب… با این وجود در کنار همه دغدغه‌های محیط‌زیستی، مثبت‌اندیشی را نیز کنار نخواهیم گذاشت و همچنان به مرور اخبار محیط‌زیست ادامه می‌دهیم:
صحبت‌های خانم دکتر ابتکار در صحن علنی مجلس
خانم دکتر معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست در نشست علنی روز یکشنبه مورخ ۱۳ تیرماه مجلس شورای اسلامی، ضمن ارائه گزارش کار این سازمان به پاره‌ای از دغدغه‌ها و مسائل مهم زیست محیطی اشاره کردند که از آن جمله می‌توان به موارد شاخصی مانند گذر از ظرفیت زیستی، مقابله با گرد و غبار، حذف بنزین پتروشیمی، وضعیت تالاب‌های شاخص کشور، بحث تنش آبی و چالش‌های محیط‌بانان اشاره کرد. همه این موارد در نوع خود حائز اهمیت بوده و بحث‌های گسترده کارشناسی را طلب می‌کنند لکن از این میان دغدغه گرد و غبار را کمی جدی‌تر گرفتیم چرا که نه‌تنها در حال حاضر ۸۰ درصد کشور را تحت‌الشعاع قرار داده بلکه به گفته رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، تا ۳۰ سال آینده هم نمی‌توان به حل آن امید داشت.
خانم دکتر ابتکار به دو منشاء داخلی و خارجی گرد و غبار در کشور اشاره کرده و ۳ کانون اصلی کشور عراق که بخش‌های اصلی آن در تصرف داعش است را مورد تاکید خاص قرار دادند. ایشان اعلام کردند که در حال حاضر به طور مشخص ۱۵ استان کشور در معرض هجوم گرد و غبار هستند و مقابله با این شرایط آنهم با بودجه کنونی قریب ۳۰ سال زمان نیاز دارد. ایشان در ضمن به این نکته هم اشاره کردند که برای مالچ‌پاشی و کاشت نهال حداقل یک‌هزار میلیارد تومان بودجه لازم است.
حمله گاندو به یک کودک ۱۰ ساله
بعد از ظهر روز ۵ شنبه مورخ ۱۰ تیرماه، کودکی ۱۰ ساله از اهالی روستا کشاری شهرستان سرباز توسط یک کروکودیل پوزه کوتاه یا گاندو در حاشیه رودخانه سرباز مورد حمله قرار گرفت و متاسفانه جان خود را از دست داد. گاندو یا کروکودیل مردابی گونه‌ای است که برخلاف تصور عموم در روز کمتر فعالیت می‌کند منتهی در حال حاضر زیستگاه طبیعی‌اش به دلیل خشکسالی‌های گسترده، بسیار با گذشته فرق کرده است. از سال ۷۷ به بعد خشکسالی به اندازه‌ای زیستگاه گاندو را تحلیل برد که باعث شد آن‌ها از زیستگاه طبیعی خارج و به برکه‌ها و آب‌بندان‌های اطراف جوامع انسانی وارد شوند پس بالطبع تعارضات‌شان هم با انسان‌ها افزایش پیدا کرد.
راسته کروکودیلسانان در ایران تنها یک خانواده به نام کروکودیلیا دارد. تنها گونه کروکودیل بومی ایران، گاندو یا کروکودیل تالابی نامیده می‌شود. این گونه در کشورهایی مانند هند، نپال، پاکستان و سریلانکا زیست می‌کند. قلمرو این گونه در غرب تا نواحی شرقی ایران گسترش پیدا کرده و از آنجایی که به صورت محلی در بخش‌های وسیعی از زیستگاهش منقرض شده لذا حفاظت از آن و معدود جمعیت‌های باقیمانده‌اش بالاخص در ایران که جمعیتش به صورت خیلی تخمینی حدود ۵۰۰ فرد برآورد شده، اهمیت بسزایی دارد. اتحادیه بینالمللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (آی‌یو‌سی‌ان) این گونه را هم‌اکنون در رده آسیبپذیر جای داده است.
ترمیم لایه ازون
۹۰ درصد اوزون موجود در اتمسفر، در لایه استراتوسفر قرار دارد. تنها بخشی از اوزون تروپوسفری، از استراتوسفر تامین شده و منبع اصلی تشکیل مولکول‌های اوزون در تروپوسفر، واکنش‌های فتوشیمیایی می‌باشد. علیرغم نسبت‌های پایین‌تر غلظت اوزون در تروپوسفر، نقش آن در تغییرات بیولوژیکی، شیمیایی و آب و هوایی بسیار مهم است. اما تشکیل اوزون استراتوسفری به میلیاردها سال قبل باز می‌گردد، زمانیکه بر اثر تخریب و تشکیل مجدد مولکول‌های اکسیژن توسط انرژی خورشیدی اوزون استراتوسفری شکل گرفت. طی دهه‌های اخیر کاهش قابل ملاحظه‌ای در میزان غلظت اوزون استراتوسفری به ویژه در قطب جنوب بوجود آمد چنانچه در برخی نقاط بیش از ۵۰ درصد غلظت اوزون کل و بالغ بر ۹۵ درصد غلظت اوزون موجود در ارتفاعات ۱۵ الی ۲۰ کیلومتری از سطح زمین از بین رفت.
سه روز پیش، خبر خوب احتمال احیاء مجدد لایه اوزون شوق و شعف زیادی را برانگیخت. تازه‌ترین مطالعات حاکی از آن است که زخم‌های عمیق لایه اوزون می‌تواند تا اواسط این قرن به طور کامل درمان شود. این پیش‌بینی در اصل حاصل تحقیقی است که نتیجه آن در مجله ساینس چاپ شده و مدعی است که ممنوعیت جهانی کلروفلوروکربن‌ها از سال ۱۹۸۷م. کار خود را کرده است. دکتر سوزان سولومون (Susan Solomon) نویسنده ارشد این مقاله می‌گوید که لایه اوزون درست مثل مریضی بوده که اول حالش بدتر شده و سپس این حالت وخیم جایی متوقف شده و اکنون نیز رو به بهبود می‌رود.
زمین به زمان گره می‌خورد؟
اداره ملی هوانوردی و فضایی ایالات متحده آمریکا (ناسا) ماه گذشته تصاویر ماهواره‌ای لندست از قطب شمال را منتشر ساخت. در این تصاویر تغییرات پوشش گیاهی بالاخص در آلاسکا و کانادا بخوبی مشخص است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیش از ۴ میلیون مایل مربع (۱۰.۳۶ میلیون کیلومترمربع) یعنی حدود ۳۰ درصد افزایش پوشش گیاهی در قطب رصد شده است. واکنش‌ها به تصاویر ماهواره لندست کم نبود تا اینکه در روز ۲۹ ژوئن (چهارشنبه ۹ تیر) ناسا اعلام کرد که تاثیرات بلندمدت ال‌نینیو به زودی بار دیگر زمین را دگرگون خواهد کرد. دانشمندان ناسا پیش‌بینی کرده‌اند که تاثیرات ال‌نینیو این بار بسیار فراتر از گذشته خواهد بود چرا که انتظار می‌رود این تاثیرات حتی جنگل‌های آمازون را هم تحت‌تاثیر قرار دهند و منجر به آتشسوزی‌های مهارناپذیر گردند. همه این تغییرات نشان می‌دهد که شرایط به شکل غیرقابل باوری در تنها کره مسکون در حال تغییر است. سوال اینجاست که با همه این تاثیرات آیا باز هم می‌توانیم به روند طبیعی زندگی کنیم؟ اگر بر این باور هستید که انقراض خرس‌های قطبی به دلیل نابودی زیستگاه آنهم در آنسوی کره زمین بر زندگی ما تاثیر ندارد، اگر فکر میکنید که افزایش سطح آب دریاهای آزاد، نابودی ریه‌های زمین در آمازون، بر زندگی ما تاثیری نمی‌گذارد، سخت در اشتباه هستید. همانطور که کم‌آبی کشورهای گرم و خشک یک معضل جهانی است، نابودی زیستگاه‌ها و حیات‌وحش حتی در آنسوی کره زمین هم یک چالش برای کلیه ابناء بشر محسوب می‌شود.
تنش کمبود آب
آئوسی نیوز (Aussie Network News) اینهفته در تازه‌ترین گزارش خود به وضعیت پرتنش‌ترین کشورها از نظر کم‌آبی پرداخت. موسسه منابع جهانی یکی از منابع اطلاعاتی موثق در این زمینه است که با استفاده از مدل‌های اقلیمی و سناریوهای اجتماعی اقتصادی وضعیت آینده بحران آب را پیش‌بینی می‌کند. این موسسه توانسته وضعیت کم‌آبی را در ۱۶۷ کشور و در طی سه دهه آتی میلادی (۲۰۲۰-۲۰۳۰ و ۲۰۴۰ م.) از طریق سیستم ارزش‌گذاری و رتبه‌بندی به خوبی به تصویر بکشد. یافته‌های این موسسه حاکی از آن است که احتمالاً ۳۳ کشور در سال ۲۰۴۰ م. (۱۴۱۹ ه.ش.) با بحران شدید کمبود آب مواجه خواهند بود. ایران یکی از کشورهایی است که میزان تنش آبی در آن تا سال ۲۰۴۰م. بالای ۸۰ درصد تخمین زده شده است در حالیکه در همین روزهای آغازین ماههای گرم سال، روزی نیست که کسی را در حال هدر دادن آب نبینید. اگر جسارت داشته باشید و تذکر دهید، اغلب پاسخ‌های مشابه میشنوید: همین الان شروع کردم… دیگر تمام شد…این آب چاه است و آب لولهکشی نیست…. باید به دوستان اسراف‌کننده آب این نکته را یادآور شد که اگر تصور میکنید بحران آب نمیتواند از این بدتر شود، صبر داشته باشید تا نتیجه خشک شدن سفرههای آب زیرزمینی و چاه‌ها را ببینید.
