آیا مانیتورهای سه‌بعدی در حال بازگشت به بازار هستند؟

یوسف اسفندیاری

۱۹ دی ۱۴۰۱ | ۱۹:۰۰ ۱۹ دی ۱۴۰۱ زمان مورد نیاز برای مطالعه: ۶ دقیقه

سال‌ها قبل در یک مقطع زمانی به نظر می‌رسید که تلویزیون‌ها و مانیتورهای سه‌بعدی قرار است آینده را از آن خود کنند. به طور کلی قبل از تولد دوباره‌ی واقعیت مجازی، این نوع دستگاه‌ها می‌توانستند تجربه‌ی فراگیرتری از تماشا و بهره‌گیری از انواع محتواها ارائه دهند. اما در نهایت این محتواهای سه‌بعدی تا حدی فقط در سینماها به حیات خود ادامه دادند و تلویزیون‌ها و مانیتورهای سه‌بعدی کنار رفتند. حالا بر اساس خبرهای جدید، ظاهرا به نظر می‌رسد نسل جدید نمایشگرهای سه‌بعدی در حال ورود به بازار هستند که برای بهره‌گیری از این نمایشگرها دیگر نیازی به استفاده از عینک هم ندارید.

برای خرید مانیتور گیمینگ باید به چه ویژگی‌هایی توجه کنیم؟

محتوای سه‌بعدی در لپ‌تاپ، بدون نیاز به عینک

در نمایشگاه CES 2023، ایسوس و ایسر هر دو لپ‌تاپ‌های دارای نمایشگر سه‌بعدی را به نمایش گذاشتند که کاربران بدون نیاز به استفاده از عینک مخصوص می‌توانند از این لپ‌تاپ‌ها بهره ببرند. ایسر در سال ۲۰۲۱ این فناوری را تا حدی به نمایش گذاشته بود و در کل چند سال است روی این قابلیت کار می‌کند. این شرکت سری محصولات SpatialLabs را تولید می‌کند که عمدتا مبتنی بر نمایشگرهای سه‌بعدی هیجان‌انگیزی هستند.

اگر صرفا ایسر چنین کاری انجام داده بود، این فناوری را می‌توانستیم به‌عنوان آزمون و خطای یکی از شرکت‌های فعال در حوزه‌ی تکنولوژی در نظر بگیریم. اما حالا که ایسوس از این فناوری برای یکی از لپ‌تاپ‌های خود بهره برده، به نظر می‌رسد مانیتورهای سه‌بعدی آماده‌ی ارائه به بازار هستند. به طور مشخص باید خاطرنشان کنیم که مانیتور لپ‌تاپ ایسوس از پنل ۱۲۰ هرتز با رزولوشن ۳.۲K بهره می‌برد و از فناوری OLED استفاده می‌کند؛ به همین خاطر به هیچ عنوان یک مانیتور بی‌کیفیت با قابلیت سه‌بعدی محسوب نمی‌شود.

طبق بررسی‌های اولیه، نمایشگر این لپ‌تاپ در زمینه‌ی ارائه‌ی افکت‌های سه‌بعدی عملکرد فوق‌العاده‌ای ارائه می‌کند. به لطف بهره‌گیری از سنسورهای مربوط به ردیابی حرکت چشم، حتی می‌توانید با تکان دادن سر خود، اطراف یک شیء سه‌بعدی را هم مشاهده کنید. بنابراین بدون شک باید بگوییم که این فناوری حداقل برای خوره‌های تکنولوژی کاملا آماده به نظر می‌رسد. به نظر می‌رسد ایسوس چنین لپ‌تاپی را در وهله‌ی اول برای افرادی مانند طراحان مدل‌های سه‌بعدی در نظر گرفته و از سوی دیگر ایسر می‌خواهد چنین لپ‌تاپ‌هایی را برای گیمرها هم ارائه دهد. ایسر اعلام کرده که لپ‌تاپ‌های موردنظر فعلا از بیش از ۱۰۰ بازی پشتیبانی می‌کنند و در ادامه شمار بازی‌هایی که دارای این قابلیت خواهند بود، بیشتر هم می‌شود.

اساس نمایش محتوای سه‌بعدی بدون نیاز به عینک

آرتور سی کلارک، یکی از مشهورترین نویسنده‌های داستا‌ن‌های علمی تخیلی، سال‌ها پیش گفته:«هر فناوری به اندازه کافی پیشرفته، غیرقابل تشخیص از سحر و جادو است.» بر همین اساس، نمایش محتوای سه‌بعدی بدون نیاز به استفاده از عینک هم برای بسیاری از کاربران جذابیت سحر و جادو را دارد. اما این فناوری دقیقا چگونه کار می‌کند؟

نمایشگرهای سه‌بعدی بدون نیاز به عینک، به زبان بسیار ساده برای هر چشم تصویر متفاوتی نشان می‌دهند و با این کار توهم عمق ایجاد می‌کنند. در ضمن همانطور که گفتیم، این نوع نمایشگرها از ردیاب حرکات چشم هم بهره می‌برند تا در صورت تکان دادن چشم و سر، تصویر با توجه به این تکان‌ها به سرعت تنظیم شود. به همین خاطر حتی اگر موقعیت و زاویه‌ی سر هم تغییر دهید، توهم مشاهده‌ی یک محتوای سه‌بعدی حفظ می‌شود.

این تکنولوژی جدید نیست

اگر سابقه استفاده از کنسول‌های نسل اول و دوم نینتندو ۳DS را داشته باشید، پس بدون شک با این فناوری آشنایی دارید. با وجود اینکه این کنسول‌ها به ترتیب در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۵ راهی بازار شده‌اند، اما هر دو تا حدی از این فناوری بهره می‌بردند. نسل اول ۳DS مشکلات متعددی داشت و در کل ارائه‌ی محتوای سه‌بعدی توسط یک کنسول دستی کار بسیار پیچیده‌ای محسوب می‌شد. اما نسل بعدی از فناوری ردیابی حرکت چشم استفاده می‌کرد که تجربه‌ی بسیار بهتری به ارمغان می‌آورد.

با وجود اینکه نسل دوم این کنسول از نمایشگر با رزولوشن پایین بهره می‌برد، اما حتی همین حالا هم تجربه‌ی جذابی ارائه می‌دهد. کنسول‌های ۳DS فقط نمونه‌هایی از این فناوری محسوب می‌شوند و در این زمینه محصولات متعددی راهی بازار شده است. با این حال هیچکدام از آن‌ها در مقایسه با کنسول‌های دستی نینتندو، تاثیر زیادی بر بازار نداشته‌اند و به طور گسترده مورد توجه قرار نگرفته‌اند.

این بار چه چیزی فرق کرده است؟

توضیح اینکه چرا نمایش محتوای سه‌بعدی بدون نیاز به عینک جذابیت زیادی دارد، کار سختی نیست. اگر بتوانید همین حالا محتواهای مختلف را بدون نیاز به عینک به طور سه‌بعدی ببینید، احتمالا از این موضوع استقبال می‌کنید. با این حال در این زمینه هنوز چالش‌های زیادی وجود دارد که بخشی از آن به بحث رزولوشن و بخشی دیگر به بحث هزینه برمی‌گردد.

اما حالا به نظر می‌رسد به غیر از هزینه‌ی بالای ساخت، دیگر مشکلات کلیدی تا حد زیادی برطرف شده‌اند. به عنوان مثال حالا مانیتورهای سه‌بعدی می‌توانند رزولوشن بالایی را ارائه دهند و دیگر لازم نیست انتظارات خود را برای کیفیت تصویر کاهش دهید. به لطف پیشرفت‌های به دست آمده در زمینه‌ی قدرت پردازش و الگوریتم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، فناوری ردیابی چشم بسیار ارزان‌تر و دقیق‌تر از گذشته شده است. بنابراین چیزی که الان می‌بینیم نه یک انقلاب، بلکه اصلاح بنیادی یکی از فناوری‌های جذابی است که بسیار جلوتر از زمان خود قرار داشت.

حل مشکل شکست تجاری مانیتورهای سه‌بعدی

مانیتورها و تلویزیون‌های سه‌بعدی مبتنی بر عینک سال‌ها قبل از بازار کنار رفتند. به عنوان مثال می‌توانیم به انویدیا اشاره کنیم که در سال ۲۰۱۹ اعلام کرد فناوری ۳D Vision را کنار می‌گذارد و سونی و ال‌جی هم در سال ۲۰۱۷ خبر بازنشستگی تلویزیون‌های سه‌بعدی خود را اعلام کردند.

به طور خلاصه ایراد اصلی این محصولات این بود که استفاده از آن‌ها دردسر زیادی داشت. این تلویزیون‌ها برای اینکه محتوا را به طور سه‌بعدی نشان دهند، کیفیت آن را فدا می‌کردند و در کنار کمبود محتوا، باید به مشکلات نرم‌افزاری در کامپیوترها هم اشاره کنیم. اما حالا نسل جدید نمایشگرهای سه‌بعدی بدون نیاز به عینک، بسیاری از مشکلات نسل‌های قبلی را برطرف کرده‌اند و در ضمن باید به بهبود نرم‌افزارهای ارائه شده هم اشاره کنیم.

پشتیبانی نرم‌افزاری؛ یکی از مهم‌ترین مشکلات

با وجود اینکه مشکلات مربوط به پشتیبانی نرم‌افزاری نسبت به سال‌های گذشته بسیار بهتر شده، ولی در این زمینه همچنان شاهد چالش‌های زیادی هستیم. باید خاطرنشان کنیم ایسر و ایسوس در این زمینه نرم‌افزار اختصاصی خود را توسعه داده‌اند. برای برخی بازی‌ها و برنامه‌ها، توسعه‌دهندگان نیازی به انجام کار خاصی برای ارائه‌ی محتوا به صورت سه‌بعدی ندارند. اما در برخی موارد دیگر، توسعه‌دهندگان برای این قابلیت باید تغییرات در کدهای موردنظر ایجاد کنند.

حتی در مورد هدست‌های واقعیت مجازی هم APIهای زیادی مورد استفاده قرار می‌گیرد تا انواع محتوا به زبان هدست موردنظر ترجمه شوند. به نظر می‌رسد در گذر زمان، برای مانیتورهای سه‌بعدی هم تعداد این APIها بیشتر شود تا انواع محتوا بتوانند راحت‌تر به طور سه‌بعدی به نمایش در بیایند.

مشکل بزرگ باقی مانده

با توجه به اینکه نسل جدید نمایشگرهای سه‌بعدی نیازی به عینک اختصاصی ندارند، مشکل بزرگ آن‌ها تماشای نمایشگر از طرف چند نفر است. با توجه به نحوه‌ی عملکرد این تکنولوژی، دو نفر به طور همزمان نمی‌توانند یک محتوای سه‌بعدی را تماشا کنند.

به همین خاطر این فناوری برای مواردی مانند نمایشگر لپ‌تاپ‌ها، گوشی‌ها، تبلت‌ها و مانیتورها که عمدتا توسط فقط یک نفر مورد استفاده قرار می‌گیرند، گزینه‌ی ایده‌آلی محسوب می‌شود. اما طبیعتا برای تلویزیون‌ها که قرار است توسط چندین نفر مورد استفاده قرار بگیرند، گزینه‌ی مناسبی نیست. با توجه به اینکه در حال حاضر مهم‌ترین مانع برای همه‌گیری گسترده‌ی این فناوری قیمت بالای آن است، احتمالا در چند سال آینده با کاهش قیمت این نوع نمایشگرها، شاهد افزایش چشمگیر استقبال از آن‌ها خواهیم بود.

بنابراین در نهایت باید بگوییم که اگرچه سال‌ها از نمایشگرهای سه‌بعدی خبری نبود، اما این فناوری بار دیگر با قدرت برگشته و این بار آمده است که بماند.