الگوی دلبستگی چیست و چگونه بر روابط عاشقانه تأثیر می‌گذارد؟

آیا تابه‌حال به این مسأله فکر کرده‌اید که الگوی دلبستگی شما یا شریک عاطفی‌اتان به چه شکل است؟

در حقیقت درباره‌ی بزرگسالان چهار الگوی دلبستگی مختلف وجود دارد؛ دلبستگی ایمن، دلبستگی اضطرابی/ پریشانی، دلبستگی تهاجمی/اجتنابی و دلبستگی ترسی/ اجتنابی. قسمتی از ویژگی‌های هر چهار الگوی دلبستگی در شخصیت همه ما نهفته است، اما با درجه‌های مختلفی که ممکن است با گذشت زمان تغییر هم بکند.

در ادامه‌ی این مقاله از دیجی‌کالا مگ صفات غالب و برجسته‌ی هر الگوی دلبستگی در روابط عاطفی آورده شده است، بعد از آن درباره‌ی نحوه‌ی اثرگذاری این الگوهای دلبستگی بر کیفیت روابط عاطفی‌ توضیحاتی ارائه شده است. با ما همراه باشید.

۱. الگوی دلبستگی ایمن

نزدیک شدن به دیگران از نظر عاطفی، برای من آسان است. من درباره‌ی اینکه نسبت به دیگران احساس دلبستگی داشته باشم یا اینکه دیگران نسبت به من این احساس را داشته باشند، احساس راحتی می‌کنم. تنهایی یا عدم پذیرش دیگران مرا نگران و ناراحت نمی‌کند.

افرادی که دارای یک الگوی دلبستگی ایمن هستند به طور مرتب حداقل برخی از ویژگی‌های رفتاری زیر را از خود بروز می‌دهند.

• هوش هیجانی بالاتر. توانایی انتقال احساسات به شیوه‌ای مناسب و سازنده.
• توانایی انتقال و دریافت احساس صمیمیت را به شیوه‌ای صحیح دارد.
• در صورت لزوم قادر به ترسیم و رعایت مرزهای سالم، مناسب و معقول است.
• هم در تنهایی و هم در ارتباط با دیگران احساس امنیت دارد.
• به روابط و تعاملات شخصی با دیدی مثبت می‌نگرند.
• مشکلات و اختلافات بین فردی را به‌خوبی مدیریت و برطرف می‌کند. به جای حمله به شخص، روی حل مشکلات تمرکز می‌کنند.
• انعطاف‌پذیری خوب در جهت رفع مشکلات سطحی. قادر به سوگواری، یادگیری و ادامه‌ی حرکت است.

افرادی که دارای الگوی دلبستگی ایمن هستند لزوما افراد کاملی نیستند. آن‌ها هم مانند بقیه افراد فرازونشیب‌های خود را دارند و در صورت دست گذاشتن روی نقاط ضعفشان ناراحت می‌شوند. با این اوصاف، رویکرد بالغانه‌ی آن‌ها به روابط، این الگوی دلبستگی را به سالم‌ترین الگو در بین سایر موارد تبدیل کرده است.

• سوءاستفاده‌ی عاطفی چیست و چه انواعی دارد؟

۲. الگوی دلبستگی اضطرابی/ پریشانی

من دوست دارم که از نظر احساسی با دیگران کاملا صمیمی باشم، اما من اغلب احساس می‌کنم که دیگران تمایل ندارند آن‌قدری که من دوست دارم به من نزدیک شدن شوند. من اگر رابطه‌ی نزدیکی در زندگی‌ام نداشته باشم احساس ناراحتی می‌کنم، اما گاهی اوقات هم نگران این مسأله‌ام که دیگران به اندازه‌ای که من برای آن‌ها ارزش قائلم، برای من ارزش قائل نباشند.

افرادی که دارای الگوی دلبستگی اضطرابی/ پریشانی هستند، به طور منظم حداقل چندین ویژگی از ویژگی‌های زیر را از خود بروز می‌دهند.

• تجربه کردن احساس عصبی بودن و عدم امنیت در روابط عاطفی.
• تجربه کردن عوامل استرس‌زای زیاد در روابط که برخی از آن‌ها مبتنی بر اتفاقات واقعی و برخی خیالی است. این عوامل استرس‌زا می‌توانند به شیوه‌های مختلفی از قبیل احساس نیاز به طرف مقابل، احساس تملک، حسادت، کنترل کردن طرف مقابل، تغییرات خلقی، حساسیت بیش از حد، وسواس و چیزهایی از این قبیل، خود را نشان دهند.
• پیش فرض را بر صداقت طرف مقابل نمی‌گذارند و رفتار و گفتار دیگران را غالبا با رویکردی منفی تفسیر می‌کنند.
• نیاز به دریافت و ابراز علاقه به صورت مداوم دارد و همچنین اعتبارسنجی طرف مقابل و علاقه‌ی او برای اینکه احساس امنیت و پذیرش کند. وقتی که در این اعتبارسنجی‌ها و ابراز علاقه‌ها پاسخ مثبت و منظم دریافت نکند، از خود واکنش منفی نشان می‌دهد.
• علاقه‌مند به ماجرا و حاشیه. به طور مداوم مشکلاتی مربوط به رابطه (بعضا غیرواقعی) را پیش می‌کشد تا از این طریق رابطه را اعتبارسنجی کند و احساس اطمینان و پذیرشی را که نیاز دارد، دوباره حس کند. برخی از این افراد در روابط طوفانی و پر تلاطم احساس راحتی بیشتری می‌کنند تا روابط آرام و صلح‌آمیز.
• از اینکه تنها باشند احساس خوبی ندارند. با تنهایی مشکل دارند.
• سابقه‌ی روابط متلاطمی به لحاظ احساسی دارند.

۳. الگوی دلبستگی تهاجمی/اجتنابی

من بدون وجود روابط عاطفی نزدیک در زندگی‌ام احساس راحتی می‌کنم. احساس استقلال و خودکفایی برای من بسیار مهم است و ترجیح می‌دهم به دیگران وابسته نباشم و دیگران هم به من وابسته نباشند.

کسانی که دارای الگوی دلبستگی تهاجمی/اجتنابی هستند، معمولا حداقل چندین ویژگی از ویژگی‌های زیر را به طور منظم از خود نشان می‌دهند.

• بسیار خودکفا و خودگردان بوده و از نظر رفتاری و احساسی کاملا مستقل هستند.
• از صمیمیت واقعی که فرد را آسیب‌پذیر می‌کند، پرهیز می‌کنند و نسبت به تحت تعهدات احساسی رویکردی اجتنابی دارند.
• از نظر جسمی و عاطفی به دنبال آزادی هستند و کسانی که خیلی به آن‌ها نزدیک می‌شوند را پس می‌زنند.
• درباره‌ی این افراد معمولا سایر اولویت‌های زندگی جای روابط عاشقانه را برای آن‌ها پر می‌کنند، مسائلی مانند کار، زندگی اجتماعی، پروژه‌های شخصی، مسافرت، سرگرمی و غیره.
• بسیاری از آن‌ها دارای مشکلاتی در خصوص تعهد دادن به دیگران هستند. بعضی از آن‌ها ترجیح می‌دهند برای همیشه مجرد بمانند تا اینکه ازدواج کنند. حتی در روابط متعهدانه مانند ازدواج هم به استقلال و خودمختاری بیش از مسائل دیگر اهمیت می‌دهند.
• این افراد ممکن است آشنایان زیادی داشته باشند، اما روابط صمیمی و نزدیک آن‌ها بسیار کم باشد.
• برخی ممکن است دچار پرخاشگری منفعل و یا اختلال خودشیفتگی باشند.

۴. الگوی دلبستگی ترسی/ اجتنابی

من درباره‌ی نزدیک شدن به دیگران احساس چندان خوبی ندارم. در حقیقت من روابط عاطفی نزدیک می‌خواهم، اما به سختی می‌توانم به دیگران اعتماد کنم یا به آن‌ها وابسته باشم. گاهی اوقات نگرانم که اگر بیش از به دیگران نزدیک شوم ممکن است به لحاظ عاطفی صدمه ببینم.

کسانی که دارای الگوی دلبستگی ترسی/ اجتنابی هستند، برخی از ویژگی‌های زیر را به طور منظم از خود نشان می‌دهند.

• اغلب با تجارب بسیار چالش‌برانگیزی در زندگی‌اشان مواجه شده‌اند، مانند غم و اندوه، رها شدن و سوءاستفاده.
• این افراد دارای درگیری‌های درونی شدیدی هستند؛ مثلا هم‌زمان هم خواهان صمیمیت هستند و آن را آرزو می‌کنند هم در برابر آن مقاومت می‌کنند.
• درباره‌ی اطمینان و اعتماد به دیگران دچار شک و تردید هستند.
• از آسیب دیدن از نظر جسمی و یا احساسی در موقعیت‌های صمیمی و عاشقانه می‌ترسند.
• همانند الگوی دلبستگی اضطرابی/پریشانی، این افراد هم به اهداف، گفتار و رفتار دیگران مشکوک هستند.
• همانند الگوی دلبستگی تهاجمی/اجتنابی، این افراد هم دیگران را از خود دور می‌کند و روابط واقعی و صمیمی کمی دارند.

همان‌طور که قبلا ذکر شد، بیشتر افراد دارای درجات مختلفی از این چهار الگوی دلبستگی هستند، که ممکن است با گذشت زمان تغییر کنند و در هر مقطع از زندگی فرد یکی از این چهار الگو غالب باشد.

اگرچه کسانی که عمدتا از الگوی دلبستگی ایمن برخوردارند روابط خوب و مستحکمی با دیگران برقرار می‌کنند، اما تشکیل این‌گونه روابط برای کسانی که از سه الگوی دلبستگی دیگر برخوردار هستند هم امکان‌پذیر است. خودآگاهی، حمایت متقابل، تمایل دو طرف برای رشد و شجاعت برای جستجو و دریافت کمک حرفه‌ای در صورت لزوم، برخی از مهم‌ترین عناصر توسعه مثبت روابط بین فردی هستند. فقدان این عناصر هم ممکن است باعث ایجاد ناسازگاری و اختلاف در روابط شود.

• ۱۴ باور غلط درباره‌ی افسردگی که شبکه‌های اجتماعی را پر کرده‌اند

الگوی دلبستگی شما چه تأثیری بر روابط شما دارد؟

الگوی دلبستگی شما می‌تواند بر میزان تعهد، اعتماد و حسادت شما در روابطتان تأثیر بگذارد.

این صحنه را تصور کنید: شما چند ماهی است که با کسی قرار می‌گذارید و یکدیگر را ملاقات می‌کنید و اوضاع هم خوب پیش می‌رود. با طرف مقابلتان احساس ارتباط می‌کنید، هر دوی شما احساس شوخ‌طبعی مشابهی دارید، از بودن در کنار دوستان طرف مقابلتان لذت می‌برید و نشانه مشکل‌سازی هم تابه‌حال در رفتار طرف مقابلتان مشاهده نکرده‌اید و مدتی است که هر دو شما شخص دیگری را ملاقات نکرده‌اید.

یک شب، وقتی با دوستتان در حال قدم زدن هستید، او ایده‌ای را که مدتی است به ذهنش خطور کرده با شما مطرح می‌کند؛ در واقع از شما می‌خواهد شکل رسمی‌تری به رابطه بدهید و با یکدیگر ازدواج کنید. واکنش شما چیست؟

1. «حتماً، چرا که نه! من واقعا از مصاحبت با شما لذت می‌برم، چرا این مصاحبت همیشگی نباشد؟»
2. «چی؟ بیخیال! بهتر نیست یکم آهسته‌تر جلو بریم؟ پذیرش این سطح از تعهد به این زودی برای من واقعاً دشوار و غیر ممکن است. شاید باید یک قدم به عقب برگردیم.»
3. «صبر کن، چی؟ ما این همه مدت یکدیگر را ملاقات کرده‌ایم، تو والدین من را هم دیده‌ای و از تمام اسرار زندگی من آگاهی، رابطه‌ی ما همین الان هم رسمی است.»
4. «باشه. نه. نمی‌دانم. دیوانه شدی؟ من واقعا تو را دوست دارم. نمی‌دانم.»

چگونگی پاسخ شما تا حد زیادی به الگوی دلبستگی شما بستگی دارد، یعنی الگوی تفکر، احساس و رفتار شما در ارتباط با دیگران. این الگوها همان‌طور که پیش‌تر گفته شد به طور کلی در چهار دسته مختلف قرار می‌گیرند.

• دلبستگی ایمن
• دلبستگی تهاجمی/اجتنابی
• دلبستگی اضطرابی/ پریشانی
• دلبستگی ترسی/ اجتنابی

هر رابطه‌ای تحت تأثیر شرایط بسیار متنوع و مختلفی قرار دارد و پاسخ شما به تعهد در رابطه به عوامل زیادی بستگی دارد. اما به همه‌ی روابط عاشقانه یا نزدیکی که تابه‌حال داشته‌اید فکر کنید. آیا الگویی را مشاهده می‌کنید؟ درباره‌ی جنبه‌های دیگر روابط مانند صمیمیت چطور؟ یا اعتماد؟ و حسادت؟ این موارد هم تحت تأثیر الگوی دلبستگی شما قرار می‌گیرند.

بیایید نگاهی به برخی از جنبه‌های مختلف روابط نگاهی بیندازیم و تأثیر این الگوهای دلبستگی مختلف را در آن‌ها مشاهده کنیم.

۱. تعهد

پذیرش تعهد در یک رابطه می‌تواند روندی منطقی و اقتصادی باشد با هدف ارزیابی و سنجش نقاط قوت و ضعف حاصل ایجاد تعهد بین دو طرف. اما تحقیقات نشان داده بیشتر از اینکه منطق در این زمینه نقش داشته باشد، عوامل عاطفی همانند الگوی دلبستگی فرد است که سطح تعهد او را در یک رابطه مشخص می‌کنند.

پس جای تعجب ندارد که از بین تمام الگوهای دلبستگی، افرادی که سبک دلبستگی تهاجمی/اجتنابی دارند، نسبت به رابطه‌ی عاشقانه خود کمترین تعهد را احساس می‌کنند. در طرف مقابل، افرادی که دارای الگوی دلبستگی ایمن هستند، از همه بیشتر برای طرف مقابل خود احساس تعهد ایجاد می‌کنند و نسبت به رابطه خود وفادارند.

علاوه بر این محققانی که فعالیت افراد دارای الگوی دلبستگی ترسی/ اجتنابی و تهاجمی/اجتنابی را برای مدت چند ماه بررسی می‌کردند، دریافتند که این افراد به احتمال زیاد پس از مدتی از شریک عاطفی خود جدا می‌شوند.

این مسأله البته منطقی است که افرادی که الگوی دلبستگی اجتنابی دارند از نزدیکی عاطفی، احساس ناراحتی می‌کنند و معتقدند که به صمیمیت احتیاج ندارند.

حتی گاهی اوقات آن‌ها به این بی‌نیازی عاطفی خود افتخار می‌کنند. بنابراین اولین نشانه اختلاف در یک رابطه یا مشاهده اولین لحظه‌ای که فاقد شور و هیجان باشد، برای آن‌ها می‌تواند برای پایان دادن به یک رابطه کافی باشد. از قضا، بی‌میلی به تعهد و نزدیک شدن از سوی آن‌ها ممکن است شریک زندگی‌اشان را به طرف تصمیم‌گیری درباره‌ی جدایی سوق دهد.

• ۱۰ خطای شناختی رایج که بر تمام تصمیم‌های ما تأثیر می‌گذارند

۲. حسادت و اعتماد

بسیاری از ما هر از گاهی در روابط نزدیک خود احساس حسادت می‌کنیم و این مسأله کاملا طبیعی است.

حسادت به ما کمک می‌کند تهدیدهای یک رابطه را شناسایی کنیم. در صورت مشاهده‌ی شریک زندگی عاشقانه‌ی خود در حال ملاقات با شخص دیگر یا دریافت توجه بیش از حد از طرف یک رقیب احتمالی، تجربه‌ی احساس حسادت کاملا طبیعی و قابل درک است. اما اگر حسادت شما با واقعیت متناسب نباشد یا منجر به رفتارهای ناسالم شود، مانند بررسی تلفن همسرتان یا محدود کردن استقلال او، این مسأله می‌تواند منجر به مشکلات جدی شود.

محققان دریافته‌اند کسانی که الگوی دلبستگی اضطرابی/ پریشانی دارند بیشتر پتانسیل پایش و نظارت بر شریک زندگی خود را دارند. آن‌ها همچنین هنگام حسادت نسبت به افرادی که این الگوی دلبستگی را ندارند، احساس بدتری را تجربه می‌کنند.

از طرف دیگر، کسانی که الگوی دلبستگی تهاجمی/اجتنابی دارند، وقتی که احساس حسادت می‌کنند، احساس ترس و اندوه را تجربه نمی‌کنند. اما، به این خاطر که هم افراد مضطرب و هم افراد اجتنابی در اعتماد به دیگران مشکل دارند، هر دو الگو در مقایسه با افرادی که الگوی دلبستگی ایمن دارند، باورهای غیرمنطقی بیشتری را تجربه می‌کنند.

افراد دارای الگوی وابستگی ناامن، نه تنها احساس حسادت بیشتری را تجربه می‌کنند، بلکه ممکن است عمداً احساس حسادت شریک زندگی خود را تحریک کنند.

به طور خاص، داشتن الگوی دلبستگی اضطرابی/ پریشانی یا الگوی دلبستگی ترسی/ اجتنابی باعث می‌شود که فرد احساس حسادت بیشتری را تجربه کند. افرادی که دارای الگوی دلبستگی اضطرابی/ پریشانی هستند در ارتباطات خود عموما بیشتر رفتارهای پرخاشگرانه را بروز می‌دهند در حالی که افراد دارای الگوی دلبستگی ترسی/ اجتنابی معمولا رفتارهای مبتنی بر پرخاشگری منفعل را از خود بروز می‌دهند.

۳. صمیمیت عاطفی

محققان حوزه دلبستگی چهار شرط لازم برای داشتن صمیمیت در یک رابطه را به شکل زیر توصیف کرده‌اند؛

• توانایی جستجو و دریافت مراقبت
• توانایی مراقبت کردن از دیگری
• توانایی احساس راحتی با افراد مستقل
• توانایی مذاکره

این توانایی‌ها همان‌طور که حدس می‌زنید، تحت تأثیر الگوی دلبستگی قرار می‌گیرند. افراد دارای الگوی دلبستگی ایمن، سطح تعامل بیشتری با شریک عاطفی خود دارند، با دوستان خود ارتباط و تعامل بیشتری برقرار می‌کنند و دوستان مشترک بیشتری با شریک عاطفی خود دارند. آن‌ها همچنین از نظر بیانی در روابط خود دارای شیوه‌ای اصیل و بکر هستند.

فراموش نکنید که صمیمیت درباره‌ی دوستی‌های افلاطونی هم صدق می‌کند!

در مطالعه دیگری محققین به طور مشخص چندین زوج را وارد آزمایشگاه کرد تا تعامل آن‌ها با یکدیگر را بررسی کنند. محققان پس از گذشت مدتی هیچ تفاوتی بین شیوه‌های ارتباطی این زوج‌ها که دارای انواع الگوهای دلبستگی مختلفی بودند، مشاهده نکردند، اما شرکت‌کنندگانی که دارای الگوی دلبستگی ایمن بودند، نسبت به سایرین، مکالماتشان بیشتر جنبه‌ی حمایتی و تعاملی داشت.

• ۱۴ اپلیکیشن‌ کاربردی برای پایش و مدیریت احساسات

۴. رضایت زناشویی

کسانی که دارای الگوی دلبستگی ایمن هستند، عموما صمیمیت جنسی بیشتری را با شریک عاطفی خود تجربه می‌کنند و همچنین گفتگوی بیشتری درباره‌ی مسائل جنسی با همسر خود دارند و میزان کلی رضایت جنسی‌اشان نسبت به سایر الگوها بیشتر است.

افراد دارای الگوی دلبستگی ناامن بیشتر احتمال دارد که از صحبت کردن درباره‌ی مسائل جنسی با شریک زندگی خود مضطرب شوند یا از این کار ممانعت کنند.

درباره‌ی مردان، داشتن هر دو الگوی دلبستگی اضطرابی و اجتنابی با احتمال بیشتری درباره‌ی اعتیاد جنسی و تجربه کردن افکار و خواسته‌های جنسی نامعقول همراه است.

درباره‌ی زنان، دلبستگی ناامن می‌تواند دلیل رفتارهای پرخاشگرانه جنسی باشد.

جالب اینجاست که سبک دلبستگی یک فرد پیش‌بینی بهتری از رضایت جنسی او در آینده، نسبت به میل جنسی او ارائه می‌دهد. درباره‌ی لذت بردن زوجین از زندگی جنسی خود، داشتن یک سبک دلبستگی سالم حتی ممکن است اهمیتی بیشتر از میل جسمی داشته باشد.

نکته‌ی پایانی

داشتن یک الگوی دلبستگی ایمن به وضوح فواید خود را دارد و افرادی که دارای این سبک دلبستگی هستند به احتمال زیاد روابط صمیمی پایدارتر و طولانی‌تری دارند که هم سالم و هم راضی‌کننده هستند.

اما فقط به این دلیل که فردی الگوی دلبستگی ناامنی دارد (که البته خودش هیچ تقصیری در این خصوص ندارد)، به این معنی نیست که او برای همیشه درباره‌ی صمیمیت مشکل خواهد داشت. در اینجا چند نمونه ارائه شده است که می‌توانند به شما در تغییر الگوی تعاملاتتان در روابط صمیمی‌اتان کمک کنند.

• یافتن شریکی که الگوی دلبستگی ایمن داشته باشد.
• تمرین کردن صمیمیت عاطفی و به بیان درونیاتتان
• کار بر روی مدیریت احساسات و مهارت‌های تأثیرگذاری بین فردی از طریق روان‌درمانی

با کمی سخت‌کوشی و گشودگی می‌توانید بر الگوهای دلبستگی ناامن غلبه کنید و روابط سالم و شادتری را تجربه کنید.

منبع: Psychology Today, Psychology Today