برای نخستین بار عملیات اتصال خودکار در مدار ماه توسط چین انجام شد
صعودگر چانگ‌ای ۵ با موفقیت با مدارگرد ماه ملاقات کرد تا چین نه تنها برای آوردن نمونه‌ی خاک ماه به زمین پس از بیش از ۴۰ سال آماده باشد، بلکه برای نخستین بار یک ملاقات کاملا خودکار را در مدار ماه انجام دهد.
این ملاقات در تاریخ ۶ دسامبر ساعت ۰۵:۴۲ به وقت پکن (۰۱:۱۲ روز ۱۶ آذر به وقت تهران) انجام شد. این موفقیت یک گام مهم دیگر در جهت دستیابی چین به ۲ کیلوگرم نمونه خاک ماه است که تازه‌ترین نمونه‌ها از این قمر زمین خواهد بود. تجزیه‌وتحلیل آزمایشگاهی این مواد می‌تواند اسرار تاریخچه‌ی نزدیک‌ترین همسایه‌ی آسمانی ما را روشن‌تر کند.
فضاپیمای چانگ‌ای ۵ با جهار ماژول روز ۲۳ نوامبر (۴ آذر) به فضا پرتاب شد و سومین فرود چین در سطح ماه را در اول دسامبر (۱۱ آذر) انجام داد. پس از جمع‌آوری نمونه‌ها ماژول ۲ کیلوگرمی صعودگر در تاریخ ۳ دسامبر از ماه برخاست و ۶ دقیقه بعد به مدار رسید تا برای ملاقات با مدارگرد و کپسول بازگشت به زمین آماده باشد. در همین حال سطح‌نشین همچنان به کاوش در سطح ماه مشغول است و پرچم چین را هم در قمر زمین برافراشته است.
برای بازگردانی صحیح نمونه به زمین باید یک اتصال خودکار بین صعودگر و مدارگرد انجام می‌شد. موضوعی که دو روز بعد صورت گرفت و صعودگر با موفقیت در کنار مدارگرد پهلو گرفت. پیش از این در مأموریت‌های ماه چنین مانوری به صورت رباتیک انجام نشده بود و این یکی از آزمایش‌های جدیدی بود که توسط مهندسان چینی انجام شد. پیش از این چنین ملاقاتی در مدار ماه فقط در مأموریت‌های سرنشین‌دار آپولو اما به با هدایت فضانوردان انجام شده بود.
نمای صعودگر چانگ‌ای ۵ از نگاه مدارگرد هنگام اتصال
Credit: CNSA/CLEP
«پنگ جینگ» (Peng Jing) معاون طراحی چانگ‌ای ۵ در این زمینه گفته بود: «این اولین بار در تاریخ است و بسیار دشوار خواهد بود. موقعیت نسبی این دو فضاپیما باید با دقت کمتر از ۵ سانتی‌متر کنترل شود. با توجه به فاصله‌ی ۳۸۰ هزار کیلومتری زمین و ماه و تأخیر زمانی در برقراری ارتباط با کاوشگر عملیات اتصال باید به صورت خودکار انجام می‌شد.»
این موفقیت همچنین گامی رو به جلو برای برنامه‌های آینده‌ی اعزام فضانوردان به ماه است. «لیو رن» (Liu Ran) میدر مرکز برنامه‌های فضایی کاوش‌های ماه در اداره‌ی ملی فضایی چین گفت: «ملاقات و لنگر انداختن، همراه با دیگر عملیات این مأموریت مانند فرود و برخاست و بازگشت، همه از بخش‌های مهم در مأموریت‌های سرنشین‌دار به ماه هستند. این یک پایه‌ی فنی برای پروژه‌های آینده‌ی ما در کاوش اعماق فضا و مأموریت‌های ماه است.»
عملیات اتصال (Docking) از یک مکانیزم گیره در یک طرف و یک میله‌ی افقی در طرف دیگر استفاده می‌کرد. نمونه‌ها حدود ۳۰ دقیقه پس از پهلو گرفتن، به کپسول بازگشت به جو که به مدارگرد متصل است، منتقل شدند. در نهایت مدارگرد چانگ‌ای ۵، صعودگر را رها کرده و برای بازگشت به زمین آماده می‌شوند.
نمونه‌های ماه بلافاصله به خانه بازنمی‌گردند. مدارگرد چانگ‌ای ۵ باید حدود یک هفته در مدار ماه منتظر بماند تا در یک پنجره‌ی زمانی مناسب موتورهای خود را شلیک کرده و سفر ۱۱۲ ساعته‌ی خود را به سمت زمین آغاز کند تا در Siziwang در مغولستان داخلی فرود آید. انتظار می‌رود که فرآیند ورود و فرود کپسول بازگشت در حدود ۱۷ دسامبر (۲۷ آذر) انجام شود. با توجه به اینکه فضاپیماهای بازگشتی از ماه سریعتر از فضاپیماهای مستقر در مدار پایین زمین (LEO) ازجمله سفرهای ایستگاه فضایی بین‌المللی هستند، ماژول بازگشتی چانگ‌ای ۵ هنگام ورود یک بار از جو خارج می‌شود تا برای بتواند سرعت خود را برای بازگشت آتشین به جو کاهش دهد.
چین پیش از این در مأموریت آزمایشی «چانگ‌ای ۵ تی۱» (Chang’e 5 T1) دقیقا چنین بازگشتی را از ماه را انجام داده است. اگر همه چیز خوب پیش برود، نمونه‌های مهروموم شده به آزمایشگاه‌های ویژه برای انجام آزمایش‌های رادیومتریک، ایزوتوپی، بررسی ترکیبات و دیگر آزمایش‌ها منتقل می‌شوند تا نتایج علمی تازه‌ای از پیشینه‌ی ماه و حتی منظومه‌ی شمسی به‌دست آید.
عکس کاور: طرحی گرافیکی از لحظه‌ای ملاقات صعودگر و مدارگرد مأموریت چانگ‌ای ۵ چین
Credit: CNSA/CLEP
