تلسکوپ فضایی شناسایی امواج گرانشی از چین راهی مدار زمین شد

چین صبح امروز تلسکوپ فضایی تازه‌ی خود را با نام GECAM در مدار قرار داد تا به بررسی امواج گرانشی از طریق پرتوهای الکترومغناطیسی بپردازد.

این فضاپیما در ساعت ۰۴:۱۴ به وقت پکن (۲۳:۴۴ به وقت تهران) از مرکز پرتاب ماهواره‌ی شیچانگ (Xichang) در جنوب غربی چین پرتاب و ساعتی پیش موفقیت آن تأیید شد. یک موشک لانگ مارچ ۱۱ حمل این مجموعه تلسکوپ فضایی را به مدار پایین زمین (LEO) برعهده داشت. موشک لانگ مارچ ۱۱ یک پرتابگر کوچک چین است که قادر است محموله‌هایی تا ۱ و نیم تن وزن را در مدار قرار دهد.

طبق اعلام مرکز ملی علوم فضایی چین که تحت آکادمی علوم چین (CAS)  قرار دارد تلسکوپ فضایی GECAM برای تحقیق درباره‌ی همتایان الکترومغناطیسی امواج گرانشی پرتاب شد. نام این تلسکوپ در حقیقت سرواژه‌های عبارت «نمایشگر سراسر آسمان همتایان الکترومغناطیسی پرانرژی امواج گرانشی» (Gravitation Wave High-Energy Electromagnetic Counterpart All-sky Monitor) است.

مأموریت GECAM از دو ماهواره‌ی کوچک تشکیل شده است که وظیفه‌ی شناسایی پدیده‌های پرانرژی کیهانی را برعده دارند. به صورت جزئی‌تر این تلسکوپ فضایی، همتاهای الکترومغناطیسی امواج گرانشی، تابش پرانرژی فوران‌های رادیویی سریع، فوران‌های گوناگون پرتو گاما و فوران‌های مغناطیسی را شناسایی خواهد کرد.

مدت‌هاست می‌دانیم که بسیاری از اجرام آسمانی در سامانه‌هایی به دور یکدیگر می‌چرخند و درصد کمی از ستاره‌ها مانند خورشید ما به تنهایی زندگی می‌کنند. این یافته‌ها با مدل‌های رایانه‌ای هم مطابقت دارد.

سرانجام، در سال‌های اخیر، به کمک تشخیص امواج گرانش، که در لحظه‌ی ادغام دو جرم غول‌پیکر در یکدیگر، شدت بیشتری می‌گیرند، شواهد مستقیم این موضوع مشاهده شد. آشکارسازهای امواج گرانشی «لایگو» (LIGO) و «ویرگو» (Virgo) تنها در زمان ادغام سیاهچاله‌های بسیار عظیم می‌توانند ارتعاشات فضا-زمان را تشخیص دهند، اما همچنین ادغام دو ستاره‌ی نوترونی را تشخیص داده‌ایم.

ساختار ماهواره‌های مأموریت شناسایی نشانه‌های الکترومغناطیسی امواج گرانشی GECAM
Credit: Zhang Dali/Research Gate

GECAM می‌تواند به دانشمندان در درک اسرار اجرام آسمانی فشرده، مانند ستاره‌های نوترونی و سیاهچاله‌ها و همچنین ادغام دوتایی این جرم‌های غول‌پیکر کمک کند. این مجموعه متشکل از دو رصدخانه‌ی کوچک پرتو ایکس و گاما است که برای تشخیص رویدادهای امواج گرانشی به‌کار می‌روند.

هر ماهواره دارای یک آرایه‌ی گنبدی شکل با ۲۵ ردیاب پرتو گاما (GRD) و ۸ ردیاب ذرات باردار (CPD) است. این ماهواره‌ها در کنار هم به صورت تمام‌وقت سراسر آسمان را پوشش می‌دهند و علاوه بر تشخیص پرتوهای الکترومغناطیسی حاصل از امواج گرانشی، به شناسایی فوران‌های پرتو گاما (GRB) طولانی‌مدت، درخشش‌های پرتو ایکس، فوران‌های پرتو گاما غنی از پرتو ایکس، مگنتارها و درخشش‌های پرتوهای گاما از زمین کمک خواهند کرد.

بدین ترتیب تلسکوپ فضایی GECAM بخش مهمی از برنامه‌های ماهواره‌ای مرکز علوم فضایی چین خواهد بود. طبق گفته‌ی CAS این کشور در نظر دارد ماهواره‌های علوم فضایی بیشتری را طی سه تا چهار سال آینده به فضا پرتاب کند.

عکس کاور: پرتاب تلسکوپ فضایی GECAM چین برای شناسایی امواج گرانشی از نشانه‌های آن در طیف الکترومغناطیس

Credit: Xinhua

منابع: Xinhua, Kosmonautix, Space Launch Now