بی‌نظمی چگونه بر سلامت روان ما تأثیر می گذارد؟
ظرف‌های تلنبار شده در سینک ظرفشویی، انبوه لباس‌های کثیف در سبد مخصوص لباس‌ها، ریختن پتوها و بالش‌ها در گوشه و کنار خانه، کمدهای شلوغ و بی‌نظم، وسایل اضافه و بی‌استفاده در انباری و گوشه و کنار خانه، شاید مناظر آشنایی برای بسیاری از ما باشد. شاید تعجب کنید ولی نامرتب بودن خانه تأثیر بسیار زیادی روی سلامت روان افراد ساکن در خانه دارد. با دیجی‌کالا مگ همراه باشید تا تأثیر خانه‌ی نامرتب روی سلامت روان را بشناسید.
ما در فرهنگی زندگی می‌کنیم که دائم به ما می‌گوید هر چه بیشتر داشته باشید خوشحال‌ترید. اما خرید کردن وسایل و لباس، فقط دور و اطراف ما را شلوغ‌تر می‌کند و نامرتب شدن خانه، تأثیر ناخوشایندی روی سلامت روح و روان می‌گذارد. شلوغ بودن محیط اطراف، انرژی شما را می‌گیرد و استرس زیادی به زندگی شما اضافه می‌کند.
خریدهای هیجانی و کنترل‌نشده، وابستگی روحی به برخی وسایل، یادگاری‌هایی که برایمان اهمیت دارند، ترس از دور انداختن وسایل، نیاز به نگه داشتن گوشه‌ای از خاطرات قدیمی، تنها چند نمونه از دلایلی هستند که نشان می‌دهند وسایل و اشیای اطراف ما چطور روی روحیه و احساساتمان تأثیرگذارند.
گاهی اوقات دور انداختن وسایل برای ما دردناک می‌شود و شاید برایمان به منزله‌ی دور انداختن گذشته و تسلیم شدن در برابر آینده است. وسایل زیادی را در اطرافمان نگه می‌داریم به این امید که یک روز به کار بیایند که معمولاً هم هرگز آن روز فرا نمی‌رسد و فقط محیط را نامنظم می‌کنند و استرس ما را افزایش می‌دهند.
«کتاب جادوی نظم: هنر ژاپنی مرتب‌کردن و سازمان‌دهی» در سال ۲۰۱۴ به پرفروش‌ترین کتاب تبدیل شد و منجر به ساخت مجموعه‌ای محبوب به نام مرتب کردن با ماری کوندو در نتفلیکس شد. افراد زیادی در سراسر دنیا در بههمریختگیها و بی‌نظمی‌های دنیای اطراف خود زندگی می‌کنند بدون اینکه بدانند این بی‌نظمی، روی شادی، استرس و حتی افسردگی آن‌ها هم تأثیرگذار است.
تعریف به‌هم‌ریختگی
به‌هم ریختگی به معنای نداشتن نظم در وسایل و نامرتب بودن آن‌ها در گوشه و کنار محیط است. البته گاهی به‌هم‌ریختگی فقط به وسایل فیزیکی محدود نمی‌شود و به‌هم‌ریختگی‌های روانی و احساسی هم می‌تواند به اندازه‌ی به‌هم‌ریختگی فیزیکی، زندگی را بی‌نظم و مشکل‌ساز کند. مثلاً عادت‌های نادرست قدیمی، افکار منفی، روابط عجیب و بی‌هدف، بدهی‌های مالی پرداخت نشده، کارهای ناتمام، لباس‌هایی که دیگر اندازه نیستند یا هر چیزی که لازم است به آن‌ها رسیدگی کنید و نظم و سامانی به آن‌ها بدهید.
از دیگر مثال‌ها و نشانه‌های به‌هم‌ریختگی می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- دیگر جایی برای نگهداری وسایل یا حتی نشستن ندارید.
- وسیله‌ای خراب است یا نیاز به تعمیر دارد ولی به آن رسیدگی نمی‌کنید.
- اطرافتان شلوغ است و وسایلتان را راحت پیدا نمی‌کنید.
- مرتب کردن خانه و تمیز کردن آن سخت شده است.
تأثیرات به‌هم‌ریختگی و بی‌نظمی در سلامت روان
تمام این آشفتگی‌های احساسی، ذهنی و فیزیکی می‌تواند باعث شود که نتوانید به درستی فکر کنید، دچار استرس شوید و انرژی کم بیاورید. آشفتگی و به‌هم‌ریختگی انجام کارها را سخت‌تر می‌کند، اجازه نمی‌دهد که نیازهای خود را درک کنید و آنچه واقعا لازم دارید در دسترس داشته باشید. اگر هر روز زمان زیادی را صرف جست‌وجوی وسایل کنید، خسته و آشفته می‌شوید و به مرور زمان، انرژی شما در طول روز منفی می‌شود. گشتن دنبال وسایل و مرتب کردن هر روزه‌ی انبوهی از اشیاء شما را خسته می‌کند و وقت زیادی از شما می‌گیرد. همین وقت را می‌توانید صرف کارهای بهتری کنید و برای آرامش خود وقت بگذارید.
بی‌نظمی بیش از اندازه
هنگامی که به‌هم‌ریختگی‌های فیزیکی در محیط اطراف، بیش از حد شود می‌تواند فرد را درگیر آشفتگی‌های روحی و جسمی در محیط‌های ناکارآمد خانه کند.
خانه باید پناهگاهی امن و آرام برای شما باشد؛ مکان امن و آرامش‌بخشی که می‌توانید برای دوری از آشفتگی‌های ذهن و مشکلات روزمره به آن پناه ببرید اما هنگامی که خانه پر از بی‌نظمی است، باعث می‌شود احساس کنید که خانه به دشمنی تبدیل شده که آشفتگی ذهنی شما را بیشتر می‌کند. در واقع بیشتر از اینکه محل آرامش باشد، روی روح و روان شما تأثیر منفی می‌گذارد.
بی‌نظمی و تأثیر منفی روی زندگی اجتماعی
وقتی خانه‌ای شلوغ و درهم‌وبرهم داشته باشید، در آن فرصت و آرامش لازم برای انجام کارهای مورد علاقه‌ی خود پیدا نمی‌کنید. ممکن است از اینکه مهمان دعوت کنید خجالت بکشید و همین مسئله هم باعث شود که دایره‌ی روابط اجتماعی شما محدودتر شود. این محدود شدن روابط و فعالیت‌ها باعث می‌شود که احساس تنهایی و ناکافی بودن کنید.
اگر با دور انداختن وسایل اضافه مشکل دارید یا فکر می‌کنید انبوه وسایل و اشیای اضافه در اطراف، شما را خسته کرده، احتمالاً در زندگی مشکلات دیگری هم دارید.
وقتی به‌هم‌ریختگی به انباشتن بیهوده‌ی وسایل منتهی می‌شود
به‌هم‌ریختگی‌های فیزیکی اطراف می‌تواند کم‌کم به یک وسواس تبدیل شود؛ وسواس خریدن وسایل جدید برای پر کردن جاهای خالی. علاوه بر این گاهی اوقات ما با وسایل اطرافمان پیوند عمیق عاطفی برقرار می‌کنیم و به هیچ وجه دوست نداریم آن‌ها را از دست بدهیم حتی اگر خراب و بی‌استفاده شده باشند. برخی وسایل را برای این نگه می‌داریم که احساس می‌کنیم شاید در آینده به کار بیایند یا در آینده، داشتن آن‌ها به ما احساس رضایت و آرامش می‌دهد.
اختلال احتکار یا «اختلال ذخیره‌سازی» در واقع ناتوانی یک فرد در خلاص شدن از دست وسایل و اشیای متعلق به خود است؛ بدون توجه به ارزش آن‌ها. افرادی که مبتلا به اختلال ذخیره‌سازی هستند علاوه بر اینکه تمایل به نگه داشتن همه‌چیز دارند، در مرتب کردن و نظم دادن به وسایل خود هم مشکل دارند.
افراد مبتلا به اختلال ذخیره‌سازی، اشیاء و وسایل را کاملاً تصادفی، نگهداری می‌کنند و معمولاً بدون هیچ نظم و ترتیبی در هر جایی که پیدا کنند می‌گذارند. تا در نهایت به نقطه‌ای می‌رسند که ماندن در آن محیط شلوغ، غیرممکن می‌شود.
در بیشتر موارد، افراد معمولاً وسایل و اشیایی را نگه می‌دارند که برای آن‌ها ارزش احساسی دارد یا چیزهایی که فکر می‌کنند شاید در آینده به دردشان بخورد. این اختلال می‌تواند روی تمام جنبه‌های زندگی یک فرد تأثیر بگذارد حتی در روابط شخصی و عاطفی، نیازمندی‌های شغلی و روابط اجتماعی.
نتایج منفی ذخیره‌سازی
اختلال ذخیره‌سازی می‌تواند عواقب منفی زیادی داشته باشد و حتی به سلامت فرد لطمه بزند. مثلاً احتمال بروز حوادث خطرناک در خانه مثل آتش‌سوزی را افزایش می‌دهد. همچنین باعث ایجاد مشکلاتی در روابط افراد، ناتوانی در انجام وظایف روزانه مثلاً آشپزی و حتی حمام کردن می‌شود.
کسانی که دچار این اختلال هستند ممکن است نشانه‌های زیر را تجربه کنند:
- عدم توانایی در دور انداختن وسایل
- اضطراب شدید هنگام تلاش برای دور انداختن وسایل و اشیای پیرامون
- مشکل در سازمان‌دهی وسایل
- پریشانی یا خجالت درمورد تعداد دارایی‌های شخصی
- سوءظن در مورد دست زدن افراد به وسایل
- ترس از تمام شدن یک چیز یا نیاز به آن در آینده
- اختلالات عملکردی، از جمله از دست دادن فضای زندگی، انزوای اجتماعی، اختلافات خانوادگی یا زناشویی و مشکلات مالی
البته همه‌ی کسانی که خانه‌ای نامرتب دارند لزوماً به اختلال ذخیره‌سازی مبتلا نیستند ولی نمی‌توانیم از عواقب و تأثیرات منفی به‌هم‌ریختگی و بی‌نظمی صحبت کنیم اما اشاره‌ای به اختلال ذخیره‌سازی نکنیم.
حذف کردن بههمریختگیها از زندگی
ممکن است ساعت‌ها، روزها و حتی هفته‌ها وقتمان را برای تهیه کردن لیست کارهایی که باید انجام دهیم و خرید نظم‌دهنده‌ها صرف کنیم تا بتوانیم با به‌هم‌ریختگی‌های زندگی و بی‌نظمی آن مقابله کنیم. اما ممکن است این راه‌ها نتیجه‌ای ندهد. علت اصلی نتیجه ندادن این روش‌ها این است که باید مشکل اصلی و زمینه‌ای را که باعث انباشتن وسایل در خانه می‌شود، پیدا کنید. آیا احساسات منفی دارید؟ آیا سعی می‌کنید از این طریق خاطره‌ای را زنده نگه دارید؟ چرا برای نگه داشتن برخی وسایل اصرار دارید؟
قبل از حذف کردن هر وسیله‌ی اضافه باید از خودتان چند سؤال بپرسید و بر اساس پاسخ‌ها، در مورد آن وسیله نتیجه‌گیری کنید.
سوال‌هایی که قبل از حذف بههمریختگیها باید بپرسید
در جریان روند نظم‌دهی به وسایل و اشیای خود و قبل از تصمیم‌گیری برای دور انداختن بعضی وسایل، این سؤالات را از خودتان بپرسید:
- چه عاملی باعث می‌شود که احساس خستگی و پریشانی کنید؟
- بههمریختگیها و بی‌نظمی‌های زندگی چطور مانع شما در رسیدن به اهداف‌تان شده؟
- آیا جنبه‌هایی از زندگی وجود دارد که در آن توانایی تصمیم‌گیری نداشته باشید؟
- آیا اشیاء و وسایلی در اطرافتان وجود که اصلاً از آن استفاده نمی‌کنید؟
- آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که سبک زندگی مینیمال را در پیش بگیرید و بیشتر وسایل اطرافتان را کم کنید؟
- به دلیل بی‌نظمی‌های زیاد آیا در خانه احساس اضطراب می‌کنید؟
- برای حذف این بی‌نظمی‌ها اولین قدیمی که می‌توانید بردارید چیست؟
با پاسخ دادن به این سؤال‌ها می‌توانید بفهمید که باید از کجا شروع کنید و چطور در چندین مرحله، بی‌نظمی را از زندگی حذف کنید. برای اینکه ایده بگیرید، در ادامه چند قدم برای داشتن زندگی مرتب‌تر را مطرح می‌کنیم.
۶ قدم برای حذف به‌هم‌ریختگی‌های فیزیکی در خانه
۱. زباله‌ها را دور بریزید
در اتاق‌ها و در اطراف خانه دور بزنید و هر آنچه که اضافه و دورریختنی است جدا کنید و در سطح زباله بریزید یا برای بازیافت جدا کنید. کاغذها و رسیدهای اضافه که کناری گذاشته‌اید، لوازم آرایشی بی‌استفاده و تاریخ مصرف گذشته، وسایل خرابی که امکان تعمیر ندارند، لباس‌هایی که دیگر نمی‌پوشید و کهنه شده‌اند، مواد غذایی که تاریخ مصرف آن‌ها گذشته و… چیزهایی از این دست را جدا کنید و تکلیفشان را مشخص کنید. اگر وسیله‌ای دارید که سالم و قابل استفاده است ولی به درد شما نمی‌خورد، آن را به کسی که نیاز دارد اهدا کنید. زباله‌های بازیافتی را هم جدا بگذارید و در اولین فرصت تمام این وسایل اضافه را از خانه دور کنید.
۲. وسایل را کمتر کنید و بازیافت کنید
اگر لباسی دارید که دیگر اندازه‌ی شما نیست، کفشی دارید که نمی‌پوشید، وسایلی دارید که جای زیادی در خانه گرفته‌اند و بی‌استفاده هستند یا هر چیز دیگری که هیچ ارزشی به زندگی شما اضافه نمی‌کند و دیگران می‌توانند از آن استفاده کنند جدا کنید و آن‌ها را به دیگران ببخشید یا بفروشید. یک قانونی کلی که در این مورد مطرح می‌شود این است که اگر چیزی در کمد دارید که در یک سال اخیر از آن استفاده نکرده‌اید، باید آن را کنار بگذارید.
۳. لباس‌های خود را بر اساس فصل مرتب کنید
یک کمد شلوغ و بی‌نظم می‌تواند استرس‌زا باشد و پیدا کردن فضا برای وسایل جدید سخت می‌شود. لباس‌ها را بر اساس فصل دسته‌بندی کنید و تعداد بیشتری لباس دم دست بگذارید تا برای انتخاب، دستتان باز باشد. موقع عوض شدن فصل، لباس‌ها را جابه‌جا کنید. لازم نیست تمام لباس‌هایی که دارید، هر روز جلوی چشمتان باشند.
۴. از خرید چیزهای مختلف با هم بپرهیزید
آیا به بیشتر از یک جفت بوت زمستانی نیاز دارید؟ آیا از ظرف و ظروف خانه ۸ دست دارید در حالی که از بیشتر آن‌ها استفاده نمی‌شود؟ وقتی در حال خرید کردن هستید، خریدن وسایل جدید و کفش جدید، لذت‌بخش است اما در واقعیت، به اکثر چیزهایی که می‌خریم نیازی نداریم. لازم نیست هر بار چندین بسته دستمال کاغذی بخریم و انبار کنیم. برای پیشگیری از به‌هم‌ریختگی در خانه، با دقت خرید کنید.
علاوه بر این اگر قرار است یک وسیله‌ی قدیمی را جایگزین کنید، حتماً بعد از خرید وسیله‌ی نو، از شر وسیله‌ی قبلی راحت شوید تا فضای بیشتری برای خریدهای جدید داشته باشید.
۵. هر روز کمی خانه را مرتب کنید
سعی کنید که هر روز فقط ۱۰ دقیقه را به مرتب کردن خانه اختصاص دهید. مثلاً می‌توانید یک اتاق را جارو بزنید، توالت را تمیز کنید و… به این ترتیب کارهای شما برای یک روز تعطیل تلنبار نمی‌شود. بدون اینکه لازم باشد چندین ساعت را صرف تمیزکاری و مرتب کردن خانه کنید، همیشه خانه‌ای مرتب خواهید داشت.
اینکه همیشه خانه‌ای تمیز و مرتب داشته باشید باعث می‌شود که بیشتر از قبل مشتاق پذیرش مهمان باشید. علاوه بر این، از تمیز بودن و مرتب بودن خانه لذت می‌برید و همین لذت باعث می‌شود که اشتیاق بیشتری برای تمیز نگه داشتن آن داشته باشید.
۶. از فنگ‌شویی بهره ببرید
طرز فکر و فلسفه‌ی فنگ‌شویی شامل مرتب کردن وسایل و اشیا در خانه، محل کار و محیط اطراف است به نحوی که دنیای طبیعی پیرامون ما را به تعادل برساند. هدف اصلی آن این است که بین شما و محیط اطرافتان، آرامش و سکونی را برقرار کند.
در این شیوه، موقعیت فرماندهی اتاق، نقطه‌ی کانونی اتاق یا محلی است که بیشتر وقت خود را در آن اتاق می‌گذرانید. به عنوان مثال، موقعیت فرماندهی اتاق نشیمن، کاناپه است، موقعیت فرماندهی آشپزخانه اجاق گاز است و موقعیت فرماندهی اتاق خواب، تختخواب است.
هدف این است که وسایل را در موقعیت فرماندهی، دورترین نقطه از درب در موقعیت مورب قرار دهید. این سه قسمت از خانه، نمایشی مهم از زندگی شماست. تختخواب نمادی از خود شما، میز کار نشانی از حرفه‌ی شما و اجاق گاز نشان‌دهنده ثروت و سبک تغذیه‌ی شما است.
حذف آشفتگی‌ها و بی‌نظمی‌های ذهنی
برای اینکه سلامت کلی روحی شما بهبود پیدا کند باید آشفتگی‌ها و بی‌نظمی‌های ذهنی را هم از خودتان دور کنید. برای این منظور، روش‌های زیر را در نظر بگیرید:
۱. سم‌زدایی دیجیتال انجام دهید
برای مدتی از شبکه‌های اجتماعی فاصله بگیرید. نوتیفیکشن گوشی را خاموش کنید، اپلیکیشن‌های غیرضروری را حذف کنید و مدت زمان استفاده از کامپیوتر و تلویزیون را محدود کنید و کمتر به صفحات نمایش خیره شوید.
۲. یک شبکه‌ی حمایتی قوی تشکیل دهید
دوستان و اعضای خانواده را که از شما حمایت می‌کنند، نزدیک خود نگه دارید و رابطه‌ی خود را با آن‌ها قوی‌تر کنید. اگر کسی در اطراف شما وجود دارد که انرژی منفی زیادی می‌دهد و شما را ناامید و افسرده می‌کند، قید رابطه با او را بزنید. روابط سمی، یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد آشفتگی‌های ذهنی هستند.
۳. سبک زندگی سالم داشته باشید
هر روز ورزش کنید، از مصرف قند و مواد غذایی فراوری شده اجتناب کنید، زیاد آب بنوشید، مصرف الکل و کافئین را محدود کنید و یک برنامه‌ی خواب منظم داشته باشید.
لذت بردن از خرید بدون افزودن به بی‌نظمی‌ها
بسیاری از افراد از خرید کردن لذت می‌برند و این کار به خاطر ترشح دوپامین، لذت و سرخوشی خاصی به افراد می‌دهد که همین مسئله باعث شده به عنوان روشی برای درمان مشکلات روحی مطرح شود. اما گاهی اوقات خرید کردن باعث می‌شود که چیزهایی به خانه اضافه کنیم که داشتن آن‌ها ضرورتی ندارد. در نهایت این وسایل وارد قفسه‌ها و کمدهای خانه می‌شوند و فقط بههمریختگیها و تجمع وسایل را بیشتر می‌کنند.
به جای خرید کردن برای خودمان، می‌توانیم لذت خرید کردن را با خرید برای دیگران تجربه کنیم. مثلاً می‌توانید برای عزیزان خود هدیه بخرید یا برای کمک به خیریه‌ها و افراد نیازمند، وسایل لازم را خریداری کنید. به این ترتیب هم لذت خرید را تجربه می‌کنید و هم خانه‌ی خود را بیش از حد شلوغ نمی‌کنید.
خرید کردن و هدیه دادن به دیگران، روابط اجتماعی و خانوادگی شما را نیز تقویت می‌کند. برای اینکه خودمان شاد و خوشحال باشیم، باید اطرافیان و عزیزانمان هم شاد باشند. با هدیه دادن می‌توانید این حس شادی را تقسیم کنید.
جمع‌بندی
دنیای امروز باعث آشفتگی‌ها و بی‌نظمی‌های زیادی در زندگی می‌شود. هر روز برای خرید وسایل جدید از طرف تبلیغات تحت فشار هستیم و هر روز تعداد شبکه‌های اجتماعی که در آن فعالیت می‌کنیم بیشتر می‌شود. این آشفتگی‌ها، بی‌نظمی‌ها و نامرتب بودن فیزیکی و روحی، تأثیرات مخربی روی سلامت جسم و روح دارد. با نکاتی که بالاتر عنوان کردیم می‌توانید زندگی آرام‌تری را تجربه کنید.
منبع: Verywellmind
