۱۰ انیمیشن دیزنی که با هدف عوام‌فریبی و شستشوی مغزی ساخته شده‌اند
دیزنی را با آثار دوست‌داشتنی، زیبا، جادویی و خاطره‌انگیزشان به یاد می‌آوریم، با انیمیشن‌های دوبعدی انقلابی دوره‌ی رنسانس و آثار سه‌بعدی شاهکاری که در چند دهه‌ی بعدی تولید کردند اما این شرکت بزرگ در دوران جنگ جهانی دوم در حوزه‌ی تبلیغات سیاسی، جوسازی، شستشوی مغزی و عوام‌فریبی زحمات فراوانی کشیده و بزرگ‌ترین کمک را به دولت وقت ایالات متحده کرده است. اکثر این انیمیشن‌های پروپاگاندایی جنجالی بعدها بایگانی یا اصلاح شدند و حالا کمتر از آن‌ها می‌شنوید اما این برهه‌ی سوال‌برانگیز از تاریخچه‌ی دیزنی را نباید نادیده گرفت.
۱۰- همه با هم (All Together)
- سال انتشار: ۱۹۴۲
- کارگردان: جک کینگ
- صداپیشگان: کلارنس نش، پینتو کالویگ، والت دیزنی
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۴.۹ از ۱۰
«همه با هم» با این هدف ساخته شده است که مخاطبان کانادایی را به خرید «اوراق قرضه جنگی» تشویق کند (اوراق قرضه جنگی، اوراق بهاداری بود که در دوران جنگ از سوی دولت چاپ می‌شد تا به‌واسطه‌ی آن بتواند تورم و همچنین بخشی از هزینه‌ی جنگ را تامین کند. برای موفقیت این پروژه، مردم باید به خرید اوراق علاقه پیدا می‌کردند، در نتیجه دولت‌ها با تحریک حس میهن‌پرستی و انسان‌دوستی مردم، آن‌ها را به اصطلاح فریب می‌دادند تا بخشی از درآمد و پس‌انداز خود را صرف خریداری اوراق قرضه جنگی کنند).
در فیلم، میکی موس یک گروه رزم‌نوازی تاسیس کرده و برخی از دوستانش همانند پینوکیو، پدر ژپتو، فیگارو، دانلد داک، پلوتو و هفت کوتوله را هم دعوت به مشارکت کرده است. همان‌طور که در تصویر فوق هم مشاهده می‌کنید، شخصیت‌ها پرچم‌هایی را در دست دارند که حاوی شعارهایی پیرامون پس‌انداز پول برای جنگ است! حتی در یکی از لحظات، هواپیماهای جنگی وارد حوزه‌ی دشمن می‌شوند و بمب‌هایی که بر سر دشمن می‌اندازند، به شکلی کمیک تبدیل به واژه‌های «پس‌انداز برای جنگ» می‌شوند. همه با هم فارغ از عناصر جنجالی، یکی از بی‌شرمانه‌ترین انیمیشن‌های تاریخ دیزنی است.
۹- تصمیم دانلد (Donald’s Decision)
- سال انتشار: ۱۹۴۲
- کارگردان: فورد بیب
- صداپیشگان: کلارنس نش، تلما بردمن، دان برودی
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۵.۴ از ۱۰
یکی دیگر از انیمیشن‌های جنجالی دیزنی که آن‌هم به‌صورت اختصاصی برای مردم کانادا ساخته شده است تا اوراق قرضه جنگی خریداری کنند و نشان دهند که کشورشان را دوست دارند. این بار به جای میکی موس، دانلد داک قهرمان قصه است، شخصیتی که ظاهرا با یک دوراهی اخلاقی روبه‌رو شده است. احتمالا می‌توانید حدس بزنید چه اتفاق می‌افتد، دانلد داک تصمیم می‌گیرد تا بی‌تفاوت نباشد و فرشته‌ی نگهبانش به او می‌گوید که باید اوراق قرضه جنگی خریداری کند!
اما پیش از آنکه دانلد به اداره‌ی پست برسد و اوراق قرضه جنگی بخرد، ناگهان سروکله‌ی شیطان پیدا می‌شود که می‌خواهد او را فریب دهد و البته ما با یک شیطان شرور عادی روبه‌رو نیستیم بلکه شیطان فیلم از قضا نازی است و از رایش سوم حمایت می‌کند! در حالی که دانلد نمی‌داند باید چگونه از این مانع سخت عبور کند، فرشته‌ی نگهبان وی از راه می‌رسد تا شیطان را شکست دهد و این کشمکش درونی دانلد در نهایت با نتیجه‌گیری مبرهن قهرمان قصه به پایان می‌رسد: تنها تصمیم درست این است که با پول‌های قلک پس‌اندازش اوراق قرضه جنگی بخرد و متفقین را یک قدم به پیروزی نزدیک کند.
۸- حال‌وهوای سال ۴۳ (Spirit of ’43)
- سال انتشار: ۱۹۴۳
- کارگردان: جک کینگ
- صداپیشگان: کلارنس نش
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۵.۴ از ۱۰
«حال‌وهوای سال ۴۳» تقریبا همان ایده‌ی اولیه‌ی تصمیم دانلد را بار دیگر استفاده و در مجموع همان مسیر قبلی را طی می‌کند. ما با دانلد داک همراه می‌شویم که در یک مخمصه‌ی اخلاقی گرفتار شده است و دو فرشته هم بر شانه‌هایش نشسته‌اند تا او را راهنمایی کنند: اولی، عمو سم که فرشته‌ی روشنایی است و می‌خواهد دانلد را تشویق کند که مالیات خود را بپردازد و به کشورش کمک کند. و دومی، هیتلر، یک فرشته‌ی شیطانی که برای اهداف منحوس خود به پول‌های دانلد نیاز دارد.
اردک شیطانی از دانلد می‌خواهد که سرمایه‌ی خود را صرف چیزهای بیهوده کند تا به‌صورت غیرمستقیم به نیروهای متحدین (آلمان نازی، ایتالیا، ژاپن و…) کمک کرده باشد. دانلد البته تسلیم نمی‌شود و مالیات خود را کاملا پرداخت می‌کند تا از این طریق ارتش کشورش تقویت شود و نیروهای متحدین تحت‌فشار قرار بگیرند.
۷- روحیه‌ی جدید (The New Spirit)
- سال انتشار: ۱۹۴۲
- کارگردان: ویلفرد جکسون، بن شارپستین
- صداپیشگان: کلارنس نش، فرد شیلدز، کلیف ادواردز
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۵.۷ از ۱۰
«روحیه‌ی جدید» نخستین انیمیشن پروپاگاندایی دیزنی برای جنگ جهانی دوم است که با همکاری وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا تولید شد. دیگر تا اینجا متوجه شده‌اید که این انیمیشن‌های جنجالی با چه هدفی تولید شده‌اند و پیشاپیش قصه‌ی این فیلم کوتاه دیزنی را هم می‌توانید پیش‌بینی کنید. دانلد داک در حال گوش دادن به یک برنامه‌ی رادیویی است که از ورود آمریکا به جنگ خبر می‌گوید. دانلد که یک میهن‌پرست واقعی است، وقت را تلف نمی‌کند و تصمیم می‌گیرد تا مالیات خود را سریعا بپردازد.
با راهنمایی مجری برنامه‌ی رادیویی و اشاره‌ی او به «آزادی‌های چهارگانه» (ایده‌ای که رئیس جمهور وقت آمریکا، فرانکلین دلانو سال ۱۹۴۱ مطرح کرد و در رأس آن، آزادی بیان و آزادی افراد جامعه در انتخاب مذهب قرار دارد)، دانلد کاغذبازی‌های مالیاتی‌اش را تکمیل می‌کند. او بی‌نهایت خوشحال است زیرا پولی که با زحمت و تلاش به‌دست آورده، قرار است صرف منابعی شود که پیروزی کشورش را رقم می‌زند. دانلد اما حتی حاضر نمی‌شود که این فرم‌ها را به واشینگتن دی‌سی پُست کند بلکه راهی سفر می‌شود تا آن‌ها را شخصا تحویل دهد!
۶- دانلد اعزام می‌شود (Donald Gets Drafted)
- سال انتشار: ۱۹۴۲
- کارگردان: جک کینگ
- صداپیشگان: کلارنس نش، جان مک‌لیش، بیلی بلچر
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۶.۷ از ۱۰
اگر قرار باشد شرکتی همچون دیزنی انیمیشن‌های پروپاگاندایی و جنجالی تولید کند، حتما پای ارتش نیز به میان می‌آید و بدیهی است که شخصیت‌ها به میدان جنگ قدم خواهند گذاشت. جک کینگ با «دانلد اعزام می‌شود»، این شخصیت محبوب را به ارتش آمریکا فرستاد تا از سربازها تجلیل و مردم را تشویق کند تا در ارتش ثبت‌نام کنند. اینجا، دانلد نقش سربازی را دارد که همیشه آرزوی پرواز با هواپیماهای نیروهای هوایی ارتش را داشته است. دانلد فرم‌های اعزام را تکمیل و تمرین‌های مختلفی را پشت‌سر می‌گذارد تا زندگی جدیدش در ارتش آغاز شود.
دانلد به‌سرعت متوجه می‌شود که ارتش دقیقا همان چیزی است که دولت وعده‌اش را بود و فرق خاصی با بهشت ندارد! هدف دیزنی از تولید این انیمیشن مشخص است اما کسانی هم بوده‌اند که آن را ضدجنگ می‌دانند، همانند نویسنده‌ی اثر، کارل بارکس که از مخالفان دخالت آمریکا در جنگ جهانی بود و به گفته‌ی خودش، اینجا هم می‌خواهد حقایقی از ارتش را نشان دهد. با این حال شاید همه‌ی بینندگان، این عناصر ضدجنگی که بارکس از آن‌ها صحبت می‌کند را رویت یا درک نکنند که البته باید به آن‌ها حق داد (به‌ویژه پس از شنیدن ترانه‌ی «ارتش دیگر ارتش نیست» که یک تبلیغ سیاسی محض و در مدح خوبی‌های تمام‌نشدنی ارتش سروده شده است).
۵- خارج از ماهیتابه به‌سوی خط مقدم (Out of the Frying Pan into the Firing Line)
- سال انتشار: ۱۹۴۲
- کارگردان: جک کینگ، بن شارپستین
- صداپیشگان: تلما بردمن، پینتو کالویگ، آرت گیلمور، جیمی مک‌دونالد، ژانت تونر
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۶.۱ از ۱۰
«خارج از ماهیتابه به‌سوی خط مقدم» دنباله‌روی دانلد اعزام می‌شود است و شهروندان آمریکایی را فرا می‌خواند تا خانه‌هایشان را ترک کنند و راهی جنگ شوند. مینی موس در حال درست کردن صبحانه است و بخشی از غذا را هم به حیوان خانگی‌اش (پلوتو) می‌دهد. در همین حین، یک پیام رادیویی، به زنان خانه‌دار یادآوری می‌کند که بهتر است چربی و روغن را هدر ندهند. در آن دوران، از چربی و روغن برای تولید مواد منفجره در ارتش استفاده می‌شد (زیرا برای تولید گلیسیرین به چربی نیاز داشتند) و دولت هم دست روی احساسات زنان خانه‌دار گذاشته بود تا از این طریق، بخشی از مواد اولیه‌ی بمب و نارنجک‌هایش را تامین کند.
پلوتو سپس به عکسی از صاحبش، میکی موس می‌نگرد که لباس ارتش بر تن دارد و هم‌اکنون در حال جنگیدن برای کشورش است. پلوتو ناگهان متوجه می‌شود که او نیز باید به کشورش کمک کند، در نتیجه استخوان‌های آغشته به چربی خود را می‌برد و به یک قصاب‌خانه اهدا می‌کند! هزینه‌ی انتشار و پخش این انیمیشن را «کمیته‌ی فعالیت‌های جنگی صنعت فیلم» برعهده گرفت که اصلا با هدف سوءاستفاده از پتانسیل صنعت سینما در زمینه‌ی عوام‌فریبی در دوران جنگ تأسیس شده بود.
۴- داک فرمانده (Commando Duck)
- سال انتشار: ۱۹۴۴
- کارگردان: جک کینگ
- صداپیشگان: کلارنس نش، الی هولدن
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۶.۶ از ۱۰
«داک فرمانده» یک انیمیشن کوتاه ضدژاپنی است که در مقایسه با دیگر آثار آن دوران، پا را فراتر می‌گذارد. دانلد داک با چتر نجات در جنگل‌های یکی از جزایر اطراف اقیانوس آرام فرود می‌آید، ماموریت او این است که بدون جلب‌توجه، یک فرودگاه کوچک اضطراری ژاپنی را نابود کند. دانلد اکثر تجهیزات خود برای انجام این ماموریت را از دست داده است به جز یک قایق بادی. او سوار قایق می‌شود و کمی جلوتر، تک‌تیراندازهای ژاپنی با لهجه‌های اغراق‌آمیز و ظاهری توهین‌آمیزتر او را مورد هدف قرار می‌دهند. فرمانده‌ی شجاع قصه اما خوش‌شانس است زیرا قایق او باعث می‌شود تا سیل راه بیفتد و فرودگاه ژاپنی از بین برود.
این ساخته‌ی جک کینگ بی‌گمان نژادپرستانه است و از همان نوع نگاهی (خطر زرد) سرچشمه می‌گیرد که در آمریکا برای دهه‌ها نسبت به ژاپن وجود داشت. نفرت جمعی ایالات متحده از کشور ژاپن اما نه در دوران جنگ جهانی دوم بلکه در دهه‌ی ۷۰ میلادی و همزمان با تبدیل شدن ژاپن به یکی از قدرت‌های بزرگ جهان، به اوج رسید. داک فرمانده تنها انیمیشن دیزنی است که در آن یکی از شخصیت‌های مشهور آن‌ها به‌صورت فعال در جنگ حضور دارد و با دشمن هم درگیر می‌شود. دیزنی در دهه‌های بعدی، عناصر ژاپنی حاضر در این انیمیشن را حذف کرد تا آن را به چیز متفاوتی تبدیل کند.
۳- دلیل و هیجان (Reason and Emotion)
- سال انتشار: ۱۹۴۳
- کارگردان: بیل رابرتس
- صداپیشگان: وارد کیمبل، فرانک گراهام، سارا شلبی، مری لنن، هری ای لانگ
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۶.۸ از ۱۰
در نگاه اول، «دلیل و هیجان» چندان جنجالی به نظر نمی‌رسد و حتی می‌توان آن را از انیمیشن‌های نوآورانه‌ی دیزنی دانست که بعدها به منبع الهام «درون و بیرون» (۲۰۱۵) تبدیل شد. با وجود این، فیلم کوتاه مذکور هم با هدف عوام‌فریبی و شستشوی مغزی ساخته شده است و خطرات هوش هیجانی را در کانون توجه قرار می‌دهد. فیلم به ما می‌گوید که انسان می‌تواند از دو طریق به مسائل مختلف نزدیک شود: از طریق منطق (به‌واسطه‌ی عقل) یا از طریق احساس (به‌واسطه‌ی قلب). تا اینجا همه‌چیز جالب است اما ناگهان پای آدولف هیلتر وسط کشیده می‌شود که هیچ درکی از منطق ندارد و همه‌ی تصمیمات خود را با احساس گرفته است.
فیلم می‌خواهد به مخاطبان خود آموزش دهد که اجازه ندهند احساسات، آن‌ها را کنترل کند و نباید فریب رفتارها و صحبت‌های فریبکارانه‌ی انسان‌هایی همچون هیتلر را بخورند. دلیل و هیجان با اهداف واضحی ساخته شده است اما در هر صورت اثر موفقی محسوب می‌شود و حتی یک نامزدی اسکار هم به‌دست آورد.
۲- آموزش برای مرگ (Education for Death: The Making of the Nazi)
- سال انتشار: ۱۹۴۳
- کارگردان: کلاید جرونیمی
- صداپیشگان: آرت اسمیت
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۱ از ۱۰
«آموزش برای مرگ» بر اساس کتاب غیرداستانی مشهوری به همین نام اثر گرگور زیمر ساخته شده است (زیمر یک معلم آلمانی باتجربه بود که در آستانه‌ی آغاز جنگ جهانی دوم از این کشور گریخت و کتابی درباره‌ی روش‌های تدریس نازی‌ها و وضعیت مدارس آلمان نوشت). همانند کتاب، این انیمیشن هم قصد دارد تا تاثیرات هیتلر بر نوجوانان را بررسی کند و به ما نشان دهد که هیتلر چگونه یک کشور را شستشوی مغزی کرد. البته شاید نیازی به گفتن نباشد که هدف دیزنی از ساخت این انیمیشن، ابراز نگرانی برای جوانان و مردمان ساکن آلمان نبوده است.
قصه درباره‌ی پسربچه‌ای از یک خانواده‌ی آلمانی است که به‌عنوان سرباز نازی انتخاب می‌شود و حالا باید تحت آموزش‌های ویژه قرار بگیرد. پسرک می‌آموزد که هیچ ترحم یا ضعفی از خود نشان ندهد، از هر کسی که شبیه او نیست نفرت داشته باشد و خود را بالاتر از دیگران بداند و مرگ برایش مهم‌تر از زندگی باشد. آموزش برای مرگ در مقایسه با دیگر انیمیشن‌های جنجالی دیزنی از آن دوران، اثر جدی‌تر است و پایان غم‌انگیز و تاثیرگذاری هم دارد.
۱- چهره‌ی پیشوا (Der Fuehrer’s Face)
- سال انتشار: ۱۹۴۳
- کارگردان: جک کینی
- صداپیشگان: کلارنس نش، کلیف ادواردز، چارلز یودلز
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۵ از ۱۰
«چهره‌ی پیشوا» که با نام «دانلد داک در سرزمین نازی‌ها» هم شناخته می‌شود، همان‌طور که از نامش مشخص است، نسخه‌ای از دانلد را به نمایش می‌گذارد که ساکن کشور آلمان بوده و اتفاقا به هیتلر وفادار است اما باورهای او چیزی جز ضرر برایش ندارد، همانند صبحانه‌ی افتضاحی که مجبور است بخورد. این چیزها اما مهمی نیست و او از همان اول صبح که بیدار می‌شود، به هیتلر، بنیتو موسولینی و هیروهیتو (امپراتور وقت ژاپن) درود می‌فرستد.
همه‌چیز در زندگی دانلد داک به تشکر و قدردانی از هیتلر خلاصه می‌شود و او در واقع هیچ هویتی ندارد و فرصتی هم برای یک زندگی عادی نخواهد داشت. دانلد کارگر یک کارخانه است و همزمان با تولید مهمات جنگی، باید بی‌وقفه به هیتلر درود بفرستد. این زندگی کابوس‌وار به‌تدریج روان دانلد را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد تا اینکه ناگهان از خواب بلند می‌شود و می‌بیند که در کنار مجسمه‌ی آزادی است و احساس آرامش و امنیت می‌کند! چهره‌ی پیشوا نیز با اهداف تشویق مردم به خرید اوراق قرضه جنگی ساخته شده است و می‌خواهد به مخاطبان بگوید که قدر زندگی خود را بدانید و از دولت حمایت کنید تا زندگی‌تان همانند مردمان آلمانی تبدیل به جهنم نشود.
منبع: MovieWeb
