هرآنچه راجع به کارت گرافیک GeForce RTX 3080 انویدیا می‌دانیم

شایان ضیایی

۲۰ شهریور ۱۳۹۹ | ۲۲:۰۰ ۲۳ شهریور ۱۳۹۹ زمان مورد نیاز برای مطالعه: ۱۱ دقیقه

همین چند رو پیش بود که انویدیا از کارت گرافیک GeForce RTX 3080 رونمایی کرد و حالا می‌دانیم این سخت‌افزار در روز ۱۷ سپتامبر (۲۷ شهریورماه) از راه خواهد رسید. با بهره‌گیری از معماری جدید Ampere، این احتمالا بزرگ‌ترین جهشی باشد که طی یک نسل در محصولات انویدیا دیده شده است. در جریان لایو استریم رونمایی از RTX 3080، جنسن هوانگ گفت که این کارت «دو برابر سریع‌تر» از RTX 2080 است و با قیمت ۶۹۹ دلار از راه می‌رسد.

به این ترتیب، اگر ادعای انویدیا حقیقت داشته باشد، RTX 3080 به محض عرضه تبدیل به یکی از بهترین کارت‌های گرافیک بازار می‌شود که بقیه کارت‌ها را زیر سایه سنگین خود محو می‌کند. و البته این تنها محصول جدید انویدیا نیست و دو کارت RTX 3070 و RTX 3090 را نیز داریم. اما با قیمت نصف ۳۰۹۰، این کارت مقرون به صرفه‌ترین گزینه در خانواده کارت‌های جدید شرکت به حساب می‌آید.

در این مقاله به مرور هرآن‌چیزی می‌پردازیم که راجع به GeForce RTX 3080 می‌دانیم. از جمله چیزهایی مانند مشخصات سخت‌افزاری دقیق، قیمت‌گذاری، قابلیت‌ها، تاریخ و عرضه و هرچیز مشابه دیگر.

RTX 3080 نخستین کارت گرافیکی است که با استفاده از تکنولوژی فرآیند ۸ نانومتری سامسونگ ساخته می‌شود. این درحالیست که کارت بزرگ‌تر Nvidia A100 با بهره‌گیری از فرآیند ۷ نانومتری TSMC ساخته می‌شوند. آیا این اتفاق منجر به تفاوتی فاحش در عملکرد می‌شود؟ تشخیص‌اش سخت است. اما در هر صورت مشخص است که انویدیا توانسته یک پردازشگر گرافیکی غول‌آسا و قدرتمند بسازد.

GeForce RTX 3080 در یک نگاه

۱۰ گیگابایت حافظه GDDR6X با پهنای باند ۱۹ گیگابیت بر ثانیه
۸۷۰۶ هسته کودا با توانایی ۲۹.۸ ترافلاپس
۱.۹ برابر بهینه‌تر از تورینگ
تاریخ عرضه: ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۰
قیمت پایه: ۶۹۹ دلار

بعد از ماه‌ها افشاگری و گمانه‌زنی، بالاخره می‌توانیم با قطعیت راجع به این کارت گرافیک صحبت کنیم. و اولین چیزی که باید گفت اینست که انویدیا واقعا دست به کاری حیرت‌انگیز زده. ۸۷۰۴ هسته کودا به هیچ‌وجه باورکردنی نیست. اگرچه باید تا عرضه این کارت و تست آن در دنیای واقعی منتظر بمانیم، اما از همین حالا و از روی کاغذ، انویدیا به راحتی پرفورمنس را تا دو برابر بیشتر از RTX 2080 Ti بهبود داده است.

نکته تحسین‌برانگیز دیگر اینکه اگرچه اکنون هسته‌های تنسور کمتری داریم، اما هرکدام تا چهار برابر قدرتمندتر از هسته‌های تنسور نسل دوم در معماری تورینگ هستند و بنابراین تفاوتی فاحش از نظر پرفورمنس را رقم می‌زنند.

هسته‌های RT (مخفف Ray Tracing یا رهگیری پرتو) نسل دوم در معماری Ampere، بالغ بر ۱.۷ برابر قدرتمندتر از هسته‌های RT در معماری تورینگ هستند. انویدیا می‌گوید RTX 2080 TI می‌توانست محاسبات رهگیری پرتو را با توان پردازشی ۳۴ ترافلاپس به انجام برساند و RTX 3080 همین کار را با ۵۸ ترافلاپس انجام می‌دهد. این نکته‌ای مهم است، چرا که بزودی دو کنسول نسل جدید پلی استیشن ۵ و ایکس باکس سری ایکس هم از راه خواهند رسید که آن‌ها هم توجهی ویژه به تکنولوژی رهگیری پرتو نشان داده‌اند. به عبارت دیگر، بزودی شاهد موجی از بازی‌های جدید خواهیم بود که همگی رهگیری پرتو را مانند امثال Battlefield V و Control به کار خواهند گرفت.

حتی پهنای باند حافظه هم با بهبودی نسبی همراه بوده و حالا از ۶۱۶ گیگابایت بر ثانیه به ۷۶۰ گیگابایت بر ثانیه رسیده است. دقیقا نمی‌دانیم انویدیا چه بهبودهای دیگری درون سیستم حافظه به وجود آورده، اما انتظار می‌رود که پردازشگر گرافیکی اکنون استفاده بهتری از پهنای باند در دسترس کند و این یعنی موضوع فراتر از بهبود ۲۳ درصدی نسبت به نسل پیش است. تازه داریم این مقایسه را با کارت ۲۰۸۰ Ti انجام می‌دهیم. وقتی صحبت از مقایسه با RTX 2080 باشد، RTX 3080 بالغ بر ۷۰ درصد پهنای باند بیشتر دارد.

GeForce RTX 3080 را ملاقات کنید

با توجه به تمام افشاگری‌ها، جای تعجب ندارد که مدل رفرنس RTX 3080 به یک سیستم خنک‌کننده کاملا جدید مجهز است. انویدیا همچنان از ساختاری با دو فن استفاده کرده، اما فن «پشتی» (به نسبت پورت‌های ورودی و خروجی) هوا را از طریق فین‌های خنک‌کننده به جریان می‌اندازد و فن «جلویی» هوا را از پشت کامپیوتر به بیرون هدایت می‌کند. هنوز نمی‌دانیم که انویدیا می‌خواهد کارت‌های خودش را Founders Edition بنامد یا خیر و آیا شرکای آن دست به ایجاد تغییراتی عمده خواهند زد یا خیر، اما بدیهی است که RTX 3080 هیچ شباهتی به کارت‌های نسل قبلی ندارد.

احتمالا این بهترین اتفاق ممکن باشد. وقتی به خانواده RTX 20 Founders Edition نگاه می‌کنید، متوجه می‌شوید که سینی پشتی پردازشگر گرافیکی می‌تواند هنگام گیمینگ شدیدا داغ شود – خصوصا در مدل‌های RTX 2080 و ۲۰۸۰ Super. طراحی جدید احتمالا فشار کمتری به فین‌های رادیاتور وارد کند و یعنی نویز و حرارت کمتری تولید می‌شود. این موضوع از آن جهت مهم است که RTX 3080 با توان طراحی گرمایی ۳۲۰ وات از راه می‌رسد و این بالاترین مقدار توان طراحی گرمایی در کارت‌های بازار است (هرچند که این رقم در RTX 3090 به ۳۵۰ وات می‌رسد).

با توجه به استفاده از لیتوگرافی ۸ نانومتری سامسونگ، افزایش قدرت اندکی غافلگیرکننده است. اما انویدیا می‌گوید پرفورمنس معمولا تحت تاثیر خنک‌کنندگی و طراحی قرار می‌گیرد و مشخصا می‌خواسته هرچه در توان دارد را به RTX 3080 بیاورد. از سوی دیگر جالب است ببینیم که شرکای انویدیا چه رویکردی در قبال سیستم خنک‌کننده در پیش می‌گیرند.

ویژگی‌ها

انویدیا به صورت رسمی به صحبت راجع به تمام قابلیت‌های کارت گرافیک خود نپرداخته، اما اکنون به اطلاعات جسته و گریخته دسترسی داریم. برای مثال اندازه رسمی دای را نمی‌دانیم، اما می‌دانیم که ۳۰۸۰ همراه با ۲۸ میلیارد ترانزیستور از راه خواهد رسید.

بیایید به صورت کوتاه به مقایسه فرآیند ۷ نانومتری TSMC با فرآیند ۸ نانومتری سامسونگ نیز بپردازیم. فرآیند TSMC در مجموع بهتر از فرآیند سامسونگ است، اما از سوی دیگر تقاضا برای پروسه ۷ نانومتری هم زیاد شده و انویدیا و AMD، هر دو چندین کارت دارند که در خطوط تولید TSMC اسمبل می‌شوند. بنابراین اگر پروسه ۸ نانومتری سامسونگ آنقدرها هم تفاوت ایجاد نکند، منطقی است که انویدیا به سراغ گزینه‌های دیگری برود که هزینه بیشتری روی شانه خریداران نمی‌اندازند.

قابلیت‌هایی دیگر نیز داریم که انتظارشان می‌رفت، مانند پشتیبانی از HDMI 2.1. این قابلیت به RTX 3080 اجازه می‌دهد که از رزولوشن ۸K با نرخ ۱۲۰ فریم بر ثانیه و دامنه داینامیک بالا پشتیبانی کند. اما از سوی دیگر، دیسپلی‌پورت همچنان روی ورژن ۱.۴a گیر کرده است. البته این پورت هم دستیابی به رزولوشن ۸K و ۶۰ فریم را امکان‌پذیر می‌کند، اما دیسپلی پورت ۲.۰ اکنون برای بیشتر از یک سال است که از راه رسیده و انتظار داشتیم بالاخره به استاندارد تبدیل شود.

درحالی که RTX 2080 Founders Edition همراه با سه دیسپلی پورت ۱.۴، یک پورت HDMI 2.0 و یک پورت USB-C VirtualLink از راه می‌رسید، RTX 3080 همراه با یک HDMI 2.1 و سه دیسپلی پورت ۱.۴a عرضه می‌شود (هیچ صحبتی از VirtualLink نیز نشده است).

عملکرد

با درنظرگیری افزایش هسته‌های شیدر و همینطور هسته‌های RT و تنسور سریع‌تر، انتظارات از عملکرد این کارت گرافیک بسیار بالاست. جنسن در بخشی از رویداد انویدیا گفت که RTX 3080 تا دو برابر سریع‌تر از RTX 2080 خواهد بود. البته این موضوع احتمالا بیشتر در رزولوشن ۴K مصداق داشته باشد و RTX 3080 روی رزولوشن‌های پایین‌تر، پردازنده را گلوگاه می‌کند. اگر هنوز از یک مانیتور ۱۰۸۰p استفاده می‌کنید، خرید ۳۰۸۰ احتمالا جزو بهترین تصمیم‌های ممکن نباشد.

شاید بپرسید که پس تکلیف مانیتورهای ۱۰۸۰p با نرخ به‌روزرسانی ۳۶۰ هرتز چه می‌شود؟ قطعا اجرای بازی‌ها به این شکل با پردازشگر گرافیکی سریع‌تر امکان‌پذیر خواهد بود، اما اکثر گیمرها پردازنده‌ای ضعیف‌تر از آن دارند که چنین نرخ فریمی را امکان‌پذیر کند. بنابراین احتمالا تنها چند بازی معدود مانند Counter Strike: Global Offensive و League of Legends باشند که به فریمی بالاتر از ۳۶۰ می‌رسند. از سوی دیگر اما با افکت‌های رهگیری پرتو امکان دارد حتی هنگام رندر ۱۰۸۰p هم پردازشگر گرافیکی به سقف توانایی‌های خود برسد. در مجموع همه‌چیز به بهینه‌سازی‌ بازی‌ها بستگی دارد و نمی‌توان یک رای قطعی در این زمینه داد.

در طرف دیگر طیف نیز پشتیبانی از رزولوشن ۸K را داریم. رندر ۸K قرار نیست به این زودی‌ها تبدیل به اتفاقی رایج شود و اصلا این سوال مطرح می‌شود که آیا گیمینگ روی مانیتور اصلا به چنین رزولوشنی نیاز دارد یا خیر. اما اگر از سوال‌مان بگذریم، با استفاده از تکنولوژی DLSS، دستیابی به ۸K آنقدرها هم کار دشواری نیست.

ما اکنون انتظار داریم که RTX 3080 به شکل قابل توجهی سریع‌تر از RTX 2080 Ti باشد و این کارت گرافیک، در اکثر بازی‌ها به نمایش تصاویر ۴K با نرخ ۶۰ فریم بر ثانیه نزدیک می‌شود. حالا وقتی پرفورمنس را بین ۳۰ الی ۵۰ درصد بهبود دهیم و بعد DLSS را روشن کنیم، ناگهان گیمینگ با رزولوشن ۸K دیگر آنقدرها غیرممکن به نظر نمی‌رسد. البته در این صورت واقعا در حال رندر تصاویر به صورت ۸K نیستیم، اما اگر نتیجه نهایی بهتر از قبل باشد، قطعا ارزش امتحان کردن را دارد.

به گلوگاه پردازنده بازگردیم که احتمالا اتفاقی رایج هنگام استفاده از RTX 3080 باشد. ما قبلا با RTX 2080 Ti هم شاهد گلوگاه پردازنده در بسیاری از بازی‌ها بوده‌ایم، تا حدی که باید به جای ۴K، به استفاده از رزولوشن ۱۴۴۰p روی می‌آوردید. با درنظرگیری پرفورمنس ۳۰ ترافلاپسی در تئوری نیز، این احتمال وجود دارد بسیاری از بازی‌ها روی رزولوشن ۱۴۴۰p به سقف توانایی‌های پردازنده برسند.

اگر صادق باشیم، RTX 3080 روی کاغذ حتی از آنچه خود انویدیا هم ادعا کرده سریع‌تر به نظر می‌رسد. ۲۹.۸ ترافلاپس پرفورمنس شیدر در کنار ۲۳۸ ترافلاپس پرفورمنس هسته تنسور و در نهایت ۵۸ ترافلاپس پرفورمنس هسته رهگیری پرتو، همگی نوید غولی شکست‌ناپذیر را می‌دهند و تنها مورد آخر است که اعداد و ارقام RTX 2080 Ti را تا بیش از دو برابر افزایش نمی‌دهد. شاید پهنای باند حافظه منجر به محدودسازی پرفورمنس واقعی شود یا شاید معماری انویدیا نتواند سخت‌افزار را در پیک عملکرد نگه دارد. اما محتمل‌ترین گزینه اینست که در واقع پردازنده‌های کنونی بازار، دستیابی به بهترین عملکرد ممکن با RTX 3080 را محدود کنند.

آیا RTX 3080 Ti یا RTX 3080 Super هم خواهیم داشت؟

تا به این لحظه، انویدیا فقط به صحبت راجع به مدل‌های پایه سه عضو خانواده RTX 30 پرداخته. تا قبل از برگزاری مراسم این شرکت، شایعات مربوط به RTX 3080 Ti به دفعات شنیده شدند و هنوز هم این امکان وجود دارد که شاهد مدلی بین RTX 3090 و RTX 3080 باشیم. انویدیا اکنون یک کارت ۷۰۰ دلاری دارد و یک کارت ۱۵۰۰ دلاری: بنابراین اصلا بعید نیست چند ماه دیگر شاهد یک مدل جدید ۱۰۰۰ دلاری باشیم.

اما در کوتاه‌مدت، بعید به نظر می‌رسد که انویدیا این حفره را پر کند. RTX 3090 روی کاغذ تنها ۲۰ درصد قدرتمندتر از ۳۰۸۰ ظاهر می‌شود و بنابراین فضای چندانی برای ساخت یک مدل میانی وجود ندارد. اتفاق محتمل‌تر اینست که یک سال دیگر شاهد یک به‌روزرسانی در خانواده RTX 30 باشیم و انویدیا مدل‌هایی با پرفورمنس بهبودیافته اما قیمت یکسان را روانه بازار کند، شبیه به کاری که با مدل‌های Super سری RTX 20 انجام داد.

همین موضوع راجع به حفره میان RTX 3070 و RTX 3080 نیز وجود دارد. انویدیا بدون تردید می‌تواند یک مدل میانی عرضه کند، اما در حال حاضر هیچکس به چنین محصولی نیازی ندارد. انویدیا می‌تواند در عوض صبر کرده و بعد از فروکش کردن اشتیاق‌ها، مدلی «جدید» و اندک سریع‌تر را به دست مشتریان خود برساند.

در این میان، TSMC هم به تولید قطعات با فرآیند ۶ و ۵ نانومتری هم نزدیک شده و بنابراین شاید انویدیا وقت کافی را برای گذار به فرآیند جدید با پرفورمنس بهتر نداشته باشد. فرآیندهای ۱۶ و ۱۲ نانومتری برای مدتی طولانی استاندارد بودند و عمر فرآیند ۲۸ نانومتری حتی از این‌ها هم بیشتر شد. اما اکنون رقابت بیشتر شده و فقط خدا می‌داند که در پردازشگرهای گرافیکی سال بعد شاهد چه تغییراتی خواهیم بود.

سخن نهایی

آخرین پردازشگرهای گرافیکی مهم انویدیا دو سال پیش عرضه شدند. در این دو سال نیز شاهد عرضه تعداد محدودی از کارت‌های پرچمدار، میان‌رده و اقتصادی بوده‌ایم و برخی محصولات هم به‌روزرسانی شدند. اما هیچ‌کدام از این مسائل باعث نمی‌شوند این حقیقت را فراموش کنیم که بازار کارت‌های گرافیک نیاز به یک پادشاه جدید داشت. البته که RTX 3080 آن پادشاه نیست و این لقب بیشتر برازنده RTX 3090 خواهد بود. اما خانواده RTX 30 در مجموع همگان را به حیرت واداشته.

اکنون مشتاق عرضه این سخت‌افزار و تست آن در دنیای واقعی هستیم. هنوز نمی‌دانیم نخستین نقدهای کارت گرافیک چه روزی منتشر می‌شوند، اما فرض را بر این می‌گذاریم که در روز ۱۷ سپتامبر و همزمان با عرضه کارت از راه خواهند رسید. پردازنده چقدر هنگام استفاده از RTX 3080 اهمیت خواهد داشت؟ پردازنده‌های کدام شرکت نتایج بهتری در بنچمارک‌ها ثبت می‌کند؟ خرید RTX 3080 برای اجرای بازی‌ها با چه رزولوشنی منطقی خواهد بود؟ آیا PCIe Gen4 اصلا اهمیتی دارد؟ این‌ها همه سوالات خوبی هستند که باید هنگام عرضه کارت‌ها به آن‌ها پاسخ داده شود.

خبر خوب اینست که دلیلی نداشت نگران قیمت‌گذاری‌‌های این خانواده جدید باشیم. RTX 3080 با همان قیمت پایه RTX 2080 Super از راه می‌رسد. البته آیا درست در روزهای نخست عرضه می‌توان سخت‌افزار را با این قیمت خریداری کرد؟ احتمالا نه. ولی اگر یک یا دو ماه صبر کنید، شرایط بهبود خواهد یافت.

سوال واقعی اینست که معماری Big Navy شرکت AMD چقدر قادر به رقابت با محصولات جدید انویدیا خواهد بود؟ ما بارها شنیده‌ایم که Big Navi قرار است حسابی ساختارشکن ظاهر شود. شاید پرفورمنس کارت‌های جدید AMD به خوبی سری RTX 30 نباشد، اما اگر قرار بود Big Navi صرفا با پردازشگرهای سری RTX 20 رقابت کند، انویدیا هم قیمت‌گذاری‌هایی تا این حد رقابتی را برنمی‌گزید. شاید هم انویدیا نگران بوده که گیمرها به جای خرید قطعات کامپیوتر جدید، به سراغ کنسول‌های نسل بعد بروند.

در هر صورت، تنها چند هفته مانده تا به تمام سوالات‌مان پاسخ داده شود. در این فاصله، بهتر است دیگر حتی به فکر خرید خانواده RTX 20 هم نیفتید و تمام پول‌هایتان را برای نسل جدید نگه دارید.