هرآنچه باید از اصول اولیه‌ی سوارکاری با اسب بدانید
حتی یادگیری ساده‌ترین کارهایی که به اسب و سوارکاری مربوط می‌شود، به مدت زمان زیادی نیاز دارد. تمامی کارهای روزانه‌ی نگهداری از اسب، مثل گرفتن اسب، هدایت و بستن آن، وظایف مهمی هستند که باید به درستی انجام شوند.
اگر به اسب سواری چه به صورت تفریحی، چه به صورت حرفه‌ای و مداوم علاقه دارید، در این مطب از دیجی‌کالا مگ با نحوه‌ی مراقبت‌های اولیه از اسب آشنا خواهید شد. همچنین به چگونگی رام کردن اسب تا نحوه‌ی سوارکاری، نگاهی اجمالی خواهیم داشت.
گرفتن و آماده‌سازی اسب
گرفتن و زین کردن امن و صحیح یک اسب، چندان کار ساده‌ای نیست. اگر این فرآیند به‌درستی انجام نشود، مدت زمان زیادی طول خواهد کشید و باعث خستگی سوارکار و اسب خواهد شد. حس بینایی و شنوایی در اسب‌ها بسیار قدرتمند است و آن‌ها به لمس شدن توسط انسان بسیار حساس هستند. اگر تکنیک‌های صید اسب را بدانید، زمان کمتری برای این کار صرف خواهید کرد و با سرعت بیشتری می‌توانید اسب را آماده کنید. در نتیجه زمان بیشتری را به سوارکاری اختصاص دهید. این فرآیند شامل نزدیک شدن به اسب، رام کردن و قرار دادن کلگی روی سر اسب است.
نزدیک شدن به اسب
گرفتن اسب با آماده کردن کلگی و طناب سربی آغاز می‌شود. این وسیله‌ها را با خود همراه کنید و به سمت محل استراحت اسب، اصطبل، چراگاه یا پادوک بروید. از جلوی اسب، در جهت چپ یا راست به او نزدیک شوید. اسب باید بتواند شما را ببیند. دزدکی از پشت اسب به آن نزدیک شدن، می‌توانند سبب وحشت و لگدپرانی اسب شود. در هنگام نزدیک شدن، با اسب صحبت کنید. از لحن آرام استفاده کنید تا به او بفهمانید که آمدن شما خطری برایش ندارد.
به‌آرامی به سمت اسب راه بروید و عجله نکنید، زیرا ممکن است که اسب از شما بترسد و فرار می کند. اگر اسب وحشت‌زده به‌نظر می‌رسد یا اگر رویش را به سمت دیگری چرخاند، بایستید و منتظر بمانید تا قبل پیش‌روی شما، حالت اسب دوباره ثابت شود. در هنگام نزدیک شدن به اسب، دست‌هایتان را پایین بیندازید و به سمت آن دراز نکنید. اگر دست را به سمت اسب ببرید، ممکن است کلگی و طناب را در دست شما ببیند و آن را بشناسد. این اتفاق می‌تواند باعث وحشت اسب شود. هیچ حرکت ناگهانی انجام ندهید. تکان دادن دست یا پیش‌روی سریع به سمت اسب باعث فرار آن می‌شود.
اگر اسب فرار کرد، به دنبال او حرکت نکنید. فقط همان جایی که هستید بمانید. تعقیب اسب باعث وحشت بیشتر آن خواهد شد. در عوض، منتظر بمانید تا متوقف شود. چند دقیقه به اسب فرصت دهید تا دوباره احساس امنیت کند، سپس به‌آرامی شروع به سمت او حرکت کنید.
اسب را رام کنید
به‌آرامی به اسب نزدیک شوید و گردن و صورتش را نوازش کنید. ملایم این کار را انجام دهید تا اسب وحشت نکند. در این مرحله هدف این است که اسب از حضور شما احساس خطر نکند. به اسب زمان دهید تا به حضور شما عادت کند. بعد از اینکه چند ثانیه صورت یا گردن اسب را نوازش کردید، از دید کامل آن عقب بروید. فیزیکتان طوری باشد که اسب احساس خطر نکند؛ دست‌هایتان افتاده و پاهایتان کنار هم باشد. سعی کنید با صدای آرام با اسب صحبت کنید. شاید نداند شما چه می‌گویید، اما ریتم صدای شما می‌تواند نشان دهد که شما خطرناک نیستید. نوازش اسب را تکرار کنید و کمی بیشتر وقت بگذارید تا اسب کم‌کم رام شود.
قرار دادن کلگی روی سر اسب
هنگامی که اسب آرام شد، به آن نزدیک شوید. در حین نوازش صورت و گردن، کلگی را روی بینی اسب بکشید. بازوی دیگرتان دور گردن اسب بالا بیاورید و بند پشت سر را محکم کنید. البته کلگی نباید طوری محکم بسته شود که بندها در صورت اسب فرو رود. باید به حد نیاز روی صورت اسب آزادی داشته باشد و شلی بندهای کلگی باید به اندازه‌ای باشد که دو انگشت دستتان به‌راحتی از زیر بندها رد شود. بیش از حد سخت بستن کلگی، باعث عصبانیت یا وحشت اسب می‌شود.
چگونه اسب را زین کنیم؟
پروسه‌ی گرفتن و زین کردن را برای اسب به کاری آسان و لذت‌بخش تبدیل کنید. هنگامی که قصد دارید اسب را به قصد سوار شدن زین کنید، باید تمام تلاشتان را کنید که به تجربه‌ای آزاردهنده تبدیل نشود. بعد از آنکه اسب را شکار کردید، مقداری علوفه به اسب بدهید و کمی تیمارش کنید. این کار را ادامه دهید تا اسب حس خوبی نسبت به حضور شما داشته باشد. برای آنکه اسب به پروسه‌ی زین کردن و سواری عادت کند، سعی کنید دفعات بیشتری آن را از اصطبل بیرون بیاورید. هرچه بیشتر اسب خود را از استراحتگاهش بیرون بیاورید و حیوان را برای حرکت در مسیری کوتاه یا دویدن در منطقه‌ای وسیع تشویق کنید، تمایل او هم برای شکار بیشتر از قبل می‌شود و پروسه‌ی زین کردن دیگر سخت نخواهد بود.
اسب خود را آماده کنید
اسب را تیمار کنید و قبل از آنکه زین را روی آن ببندید، از تمیزی یال، دم و سم اسب و نبود زخم روی پوست حیوان مطمئن شوید. حواستان به تمیزی و سلامت نقاط تحت فشار زین و ناحیه‌ی دور شکم اسب و سایر نقاط پوستی در تماس با زین باشد. اگر در زیر زین کثیفی باقی بماند، می‌تواند سبب تحریک پوستی، زخم و ریزش مو در اسب شود.
برای جلوگیری از تجمع آلودگی، گل‌و‌لای و بقایای دیگر پنهان در موهای اسب، از ترفند شانه‌کاری یا همان «قشو» استفاده کنید. برس قشو را روی قسمت های استخوانی بدن اسب، گردن و صورت نکشید، زیرا ممکن باعث ایجاد زخم شود. پاهای اسب خود را با استفاده از چوب سم تمیز کنید. برای انجام این کار کنار اسب بایستید و پشت اسب قرار نگیرید تا لگد به سمتتان پرتاب نکند. در نهایت با یک پارچه‌ی تمیز صورت و تمام بدن اسب را پاک کنید.
ایمن‌سازی زین
بعد از قشو به سراغ زین بروید و آن را چک کنید. سگک‌ها و بندهای فرسوده را پیدا کنید و مطمئن شوید که در طول سوارکاری، هیچ قسمتی وجود ندارد که از جای خود خارج شود. بالشتک و زین را بررسی کنید تا سبب آسیب به اسب نشود.
بندهای چرمی و رکاب را محکم کنید. زین را به‌گونه‌ای بلند کنید، هیچ‌یک از بندها و تسمه‌های متصل، زیر آن گیر نکند. زین را بلند کنید. اگر در بلند کردن زین مشکل دارید، بهتر است از یک نفر کمک بگیرید. سمت چپ اسب بایستید. پاها را به اندازه عرض شانه از هم فاصله دهید، پای چپ را نزدیک سم چپ اسب و پای راست را با فاصله‌ی کمی در پشت پای چپ قرار دهید. نیم‌تنه‌ی خود را بچرخانید و زین را بالا ببرید و روی اسب قرار دهید. جای آن را تنظیم کنید و رکاب را به جهت قرار گرفتن در نقطه‌ی سوار شدن خودتان جابه‌جا کنید.
آماده‌سازی نهایی
حتما بعد از قرار دادن زین روی اسب و قبل از سوار شدن، مطمئن شوید که پوست و گوشت حیوان میان سگک و بندهای چرمی زین گیر نیفتاده باشد. با کمی خم شدن پاهای جلویی اسب و کشیده شدن شکم، می‌توانید از آزاد بودن پوست و گوشت اسب مطمئن شوید. قبل از سوار شدن از درست و محکم بسته شدن زین، خاطر جمع شوید. حتما از سمت چپ اسب سوار شوید. بیشتر اسب‌ها به سوار شدن از سمت چپ خود عادت دارند و اگر بخواهید از سمت راست سوار شوید، ممکن است بترسند.
هدایت اسب
هدایت درست اسب بسیار اهمیت دارد تا اسب فرار نکند یا لگد نزد. برای هدایت یک اسب در سمت چپ آن، بین سر و شانه و با حدود ۳۰ سانتی‌متر فاصله قرار بگیرید. با دست راست طناب سربی بگیرید و اسب را برای هدایت آماده کنید. طناب را کمی شل بگیرید تا اسب بتواند سر خود را در حالت طبیعی نگهدارد. اضافه‌ی طناب را به حالت تاشده با دست چپ نگهدارید.
نکات ایمنی
- هرگز طناب سربی یا افسار اسب را دور دست، مچ یا بدن نپیچید.
- اسب را به سمت راست خودش بچرخانید تا از لگد زدن آن پیشگیری کنید.
- اگر اسب به‌طور ناگهانی خود را عقب کشید، به سمتش خیز برندارید یا کلگی آن را نکشید. این کار سبب ترسیدن اسب می‌شود، خودش را عقب می‌کشد و بیشتر مقاومت می‌کند. اگر اسب خودش را به سمت بالا کشید، انتهای طناب را بگیرید و منتظر بمانید تا اسب آرامش شود.
برای حرکت اسب، کمی طناب آن را به سمت جلو بکشید. با شروع حرکت اسب به سمت جلو، دیگر نیازی به کشیدن نیست. برای متوقف کردن اسب نیز، طناب را با دست راستتان به سمت سینه‌ی اسب به عقب بکشید. خودتان هم بایستید و به اسب به صورت کلامی فرمان «ایست» دهید. طناب را به سمت پایین نکشید، زیرا این کار سر اسب را به سمت پایین می‌کشد و حیوان را از موقعیت درست خارج می‌کند.
چگونه سوار اسب شویم؟
افراد مبتدی بهتر است برای سوار شدن روی است از بلوک پلکانی استفاده کنند و از یک نفر بخواهند که کنار اسب بایستد. پای چپ را روی رکاب چپ بگذارید و خودتان را بالا بکشید. سپس پای راست را به‌آرامی بلند کنید و روی رکاب سمت راست قرار دهید. اگر مبتدی هستید، سراغ یک اسب مسن و کاملا آموزش دیده بروید. اسب‌های جوان که آموزش ضعیفی داشته‌اند، ممکن است هنگام سوار شدن، از جای خود حرکت کنند. یک اسب مسن انتخاب کنید که به آرام بودن و خوش‌رکابی در هنگام سواری معروف باشد. اگر کسی کنار اسب نایستاده بود تا هنگام سوار شدن سر اسب را نگه دارد، باید افسار را محکم در دست چپ بگیرید. البته مراقب باشید که با محکم گرفتن افسار، اسب اذیت نشود و از فشار وارد شده، به سمت عقب حرکت نکند.
تعادل خودتان را روی زین حفظ کنید و صاف بنشینید. در هنگام نشستن روی اسب، گوش، شانه، لگن و پاشنه‌ی شما باید در خط قرار گیرند. در هنگام سوارکاری باید روش‌های مختلف علامت دادن به اسب خود را بیاموزید و ارتباط برقرار کنید. در ابتدا پاها را کمی از دو طرف فشار دهید تا به اسب علامت دهید که باید حرکت کند. اگر اسب به علامت شما پاسخ نداد، می‌توانید به‌آرامی با پاشنه پا به اسب خود لگد بزنید، اما زیاده‌روی نکنید. هرچند که اسب‌ها پوست ضخیمی دارند، اما اگر با نیروی زیاد به بدن آن‌ها لگد بزنید، برای آن‌ها دردناک و ناخوشایند خواهد بود. یک ضربه‌ی ملایم معمولا برای شروع حرکت آرام اسب کافی است. علامت‌ها و پیغام‌های کلامی هم در بعضی از مواقع کمک‌کننده است. البته تمام این علامت‌های کلامی، به نوع آموزش اسب بستگی دارد. از مربی اسب با توجه به نوع آموزش، درباره‌ی امکان ارتباط کلامی با اسب، حتما سوال کنید.
حرکات سر اسب را با بازوهای خود هماهنگ کنید. وقتی اسبی راه می‌رود، سر او با ریتم بدن به عقب و جلو حرکت می‌کند. بنابراین اجازه دهید دستانتان با سر اسب به عقب و جلو حرکت کنید. نبود این هماهنگی می‌تواند به اسب آسیب برساند.
گره زدن طناب اسب
اسب را به درهای ورودی یا تخته‌های حصار نبندید. بعد از آنکه اسب را گرفتید، طناب آن را به جایی ایمن، به صورت محکم و مطمئن گره بزنید. اولین بار باید در کنار یک فرد با تجربه، طناب اسب را گره بزنید.
نکات ایمنی
- اسب را به تخته‌های پرچین، نرده‌های سیمی، ورودی، تیرهای لق و پوسیده، اتومبیل و ماشین‌آلات نبندید.
- همیشه اسب را با طناب سربی ببندید و از طناب و ریسمان معمولی استفاده نکنید.
- اگر اسب بعد از بسته شدن، خودش را عقب کشید، از طرفین یا عقب به اسب نزدیک شوید و آن را به سمت جلو هدایت کنید. هرگز از جلوی اسب به او نزدیک نشوید، زیرا این کار باعث می‌شود که اسب بیشتر از قبل به عقب حرکت کند.
در آخر
سوارکاری برای افراد مبتدی می‌تواند دشوار باشد و برای یادگیری آن به زمان و حوصله زیادی نیاز دارید. کار با مربی حرفه‌ای شروع کنید. یادتان باشد که قبل از سوار شدن روی اسب، تیمار و تمیزکاری بدن اسب بسیار اهمیت دارد. با یک برس اسب را قشو کنید. گرد و غبار، عرق و موهای شل را روی اسب با کمک برس پاک کنید. زین و تسمه‌ها را هم حتما پیش از سوار شدن چک کنید تا از سلامت و قرارگیری درست زین مطمئن شوید. همه چیز را مهیا کنید تا در کنار استفاده از تجربه‌ی سوارکاران حرفه‌ای، این فعالیت مهیج و در عین حال آرامش‌بخش را بیاموزید.
منابع: Catch a Horse, Saddle a Horse Western, Ride-a-Horse, horses.extension
