چگونه به کودکان بیاموزیم دروغ نگویند؟ (توصیه‌های متخصصین)
دروغگویی در بین کودکان رفتاری تقریبا متداول و پرتکرار است و به احتمال زیاد هر والدی با این رفتار کودکش روبرو شده است. دروغ گفتن رفتار ناپسندی است که تبعات منفی برای شخص ایجاد خواهد کرد. اگر می‌خواهید فرزندانی سالم و با عزت‌نفس تربیت کنید، باید از سنین کم صادق بودن در گفتار و رفتار را به کودکان دلبند خود آموزش دهید.
معاشرت کردن با کسی که بی‌وقفه دروغ بگوید و واقعیت را پنهان کند تا به خواسته خود برسد، برای هیچ‌کس خوشایند نیست. افرادی که در بزرگسالی اطرافیان‌شان را به راحتی فریب می‌دهند، عادت زشت دروغ گفتن را از سال‌های کودکی و نوجوانی در وجود خود پرورش داده‌اند و به دلیل سال‌ها تمرین، در دروغگویی مهارت دارند.
تغییر دادن و اصلاح عادت دروغگویی در بزرگسالی کاری دشوار است و خیلی بهتر است که مراقب باشیم این خصلت از ابتدا در وجود کودکان رشد نکند. هم دروغ گفتن و هم رعایت صداقت در گفتار، هر دو عادت‌های رفتاری هستند. در ادامه با ما در مجله سبک زندگی دیجی‌کالا همراه باشید تا درباره‌ی راه‌های تقویت شفافیت و صداقت در رفتار کودکان و مقابله با دروغگویی آن‌ها بیشتر بدانیم.
کودکان در دنیایی زندگی می‌کنند که در آن مرزی بین خیال و واقعیت وجود ندارد بنابراین نباید دروغ گفتن کودکان را با دروغگویی بزرگ‌ترها یکسان دانست. طرز فکر کودکان به‌گونه‌ای است که بسیاری از چیزهای غیرواقعی را که به زبان می‌آورند، واقعی تصور می‌کنند و درک‌شان از اتفاقات با ما متفاوت است. به همین خاطر نباید در اولین مرحله فکر کنیم که هر چیزی که کودک می‌گوید واقعیت ندارد و دروغ است.
اگر در کنار حرف‌های خلاف واقعیت، پنهان‌کاری کودک و تلاش او برای فریب دادن دیگران شدت بگیرد، زمان آن رسیده که با دقت بیشتری ریشه رفتار کودک را بررسی کنیم.
چرا کودکان دروغ می‌گویند؟
بچه‌ها به دلایل مختلف دروغ می‌گویند که در ابتدا به شکل بیان کردن تخیل و فانتزی است. ممکن است کودکی به هم‌کلاسی خود بگوید: «من دیشب با کشتی به آفریقا رفتم و دوباره برگشتم.» ما می‌دانیم که این حقیقت نیست، اما دوست‌های هم‌سن او این ماجرا را باور خواهند کرد. کودکان با تعریف کردن داستان‌های غیرواقعی بقیه را تحت تاثیر قرار می‌دهند و احساس هیجان می‌کنند. تکرار این کار و عادت به این احساس می‌تواند باعث رشد تمایل به دروغ و فریب در وجود کودکان شود. اگر چنین احساسی در طول زمان تشدید شود می‌تواند به خصلت دروغگویی اجباری تبدیل شود.
گاهی کودکان به این دلیل دروغ می‌گویند که نمی‌خواهند پاسخ‌گوی اعمال خود باشند. ممکن است فرزند شما در امتحان ریاضی نمره‌ی پایینی گرفته باشد و به دروغ به شما بگوید که نمره‌ی عالی کسب کرده است؛ به این خاطر که اگر نمره واقعی خود را بگوید، شما اجازه‌ی رفتن به جشن تولدی که دعوت شده را به او نخواهید داد. بنابراین به جای اینکه حقیقت را بگوید و جشن را از دست بدهد، می‌گوید که در آزمون ریاضی نمره‌ی بالایی گرفته است.
دلیل دیگر دروغگویی کودکان خجالت است. آن‌ها ممکن است درباره‌ی آنچه برای تولدشان هدیه گرفته‌اند یا جایی که در تعطیلات سفر کرده‌اند، دروغ بگویند زیرا از واقعیت زندگی خود خجالت زده‌اند. گاهی بچه‌ها فکر می‌کنند به دلیل موقعیت پایین‌تری که نسبت به دیگران دارند، از دایره‌ی توجه و محبت بقیه خارج هستند و برای جبران این ضعف، بدون در نظر گرفتن موقعیتی که دارند حرف‌هایی خلاف واقعیت به زبان می‌آورند.
گروهی دیگر از بچه‌ها تنها برای تحت تاثیر قرار دادن دیگران دروغ می‌گویند. این بدان معنا نیست که آن‌ها از موقعیت یا تجربیات زندگی خود خجالت می‌کشند بلکه می‌خواهند دیگران را به راحتی تحت تاثیر قرار دهند و تصویری متفاوت از خودشان خلق کنند. این تلاش گروهی از بچه‌ها است که به عزت‌نفس نیاز دارند اما گرفتار تلاشی بیهوده شده‌اند زیرا شخصیت‌شان بر اساس دروغ ساخته می‌شود و در درازمدت به آن‌ها صدمه خواهد زد.
گروه دیگری از بچه‌ها که امکان دارد بیشتر درگیر دروغگویی باشند، کسانی هستند که مهارت‌های شناختی و قدرت تصمیم‌گیری‌شان به اندازه‌ی نرمال رشد نیافته باشد. چنین رفتاری بین کودکان مبتلا به ADHD بیشتر دیده می‌شود که رفتارهای تکانشی دارند و به دلیل قوه‌ی قضاوت ضعیفی که دارند، بدون تفکر قبلی دروغ می‌گویند.
بعد از شناختن دلایل دروغگویی کودکان، بهتر است که به دنبال راه‌حل باشیم. در ادامه ۷ توصیه و راهکار برای بهبود رابطه والدین و کودک در چنین شرایطی آماده کرده‌ایم.
- همه چیز درباره‌ی اختلال ADHD در کودکان؛ علائم و روش‌های درمانی
- ۱۱ روش عالی برای برخورد با فرزندان گستاخ
۱. والدین صادقی باشید
یکی از مؤثرترین راه‌ها برای آموزش دروغ نگفتن به کودکان، داشتن الگوی رفتاری خوب است. بچه‌ها از رفتارهای والدین خود الگوبرداری می‌کنند. رفتار شما به اندازه‌ی کلمات‌تان گویاست و اگر فرزندتان ببینند که شما به‌راحتی دروغ می‌گویید، با این باور بزرگ می‌شود که این کار مجاز است.
اگر جایی صندوق‌دار مبغلی پول نقد را اشتباهی و بیشتر از مقدار درست به شما بدهد، آن را پس می‌دهید یا نگه می‌دارید؟ اگر پول را نگه دارید و فرزندتان ببیند که شما این کار را انجام می‌دهید، او هم یاد می‌گیرد که عدم صداقت در صورتی که برایش سودمند باشد، اشکالی ندارد. در چنین موقعیتی، کار درست این است که پول را به صندوق‌دار پس بدهید و به او گوشزد کنید که در شمردن اسکناس‌ها اشتباه کرده و فرزند شما خواهد دید که صداقت بهترین سیاست است.
فرزندان‌تان همواره شما را زیر نظر دارند. آن‌ها نه تنها از شما درس می‌گیرند، بلکه درباره شخصیت شما هم قضاوت می‌کنند. اگر به دروغگویی، فریب‌کاری و رفتار غیرصادقانه عادت داشته باشید، بدانید که بچه‌ها این رفتار را تشخیص خواهند داد. به عنوان والدین آگاه و مسؤول، اگر به نظر فرزندان‌تان درباره‌ی شخصیت‌تان اهمیت می‌دهید، همیشه در گفتار و اعمال خود صادق و راستگو باشید.
۲. تفاوت صداقت بی‌رحمانه و راستگویی را توضیح دهید
«لباس تو زشت‌ترین چیزی است که تا به حال دیده‌ام.» این حرفی ممکن است که نظر واقعی شما درباره‌ی لباس دوست‌تان باشد، اما آیا کسی انتظار دارد که این را به‌طور مستقیم بشنود؟ البته که نه.
کودکان باید تفاوت بین صداقت بی‌رحمانه و گفتن حقیقت را بیاموزند. اگر نظر ما قرار است به احساسات کسی آسیب برساند و البته موضوعی ضروری در میان نباشد، نیازی به گفتن آن وجود ندارد. بدون اینکه کودک را به سمت پنهان‌کاری سوق دهید، به او یاد بدهید که گاهی درست نیست هر فکر و نظری را که دارد با صدای بلند اعلام کند و گاهی صداقت داشتن نابجا هم به‌اندازه‌ی دروغگویی کار اشتباهی است. اگر کودک شما این مفهوم را کاملا درک نمی‌کند، چند موقعیت را برای او مثال و توضیح دهید که در هر موقعیت چه کاری باید انجام دهد. از او بپرسید که اگر دوستش مدل موی بدی داشته باشد، آیا لازم است به او بگوییم که افتضاح به نظر می‌رسد؟ آیا این راستگویی برای دوستش مفید است یا باعث رنجش او خواهد شد؟
یا موقعیتی را برای کودک‌تان توضیح دهید که یک هدیه از مادربزرگش دریافت کرده ولی از آن خوشش نیامده است. به سادگی به کودک آموزش دهید که گفتن جمله «این بدترین هدیه‌ای است که تا به الان گرفته‌ام.» رفتار درستی نیست. البته لازم نیست برای مخفی کردن نظر واقعی‌اش، دروغ بگوید و تنها تشکر کردن بابت هدیه‌ای که گرفته کافی است.
۳. برای دروغگویی کودکان عواقبی در نظر بگیرید
یک اصل مهم در تربیت فرزندان با عزت‌نفس این است که بیاموزند دروغ نگویند، حتی اگر گفتن حقیقت آن‌ها را به دردسر بیاندازد. شما باید برای مواقعی که بچه‌ها به عمد دروغ می‌گویند جریمه و عواقبی در نظر بگیرید و از قبل به آن‌ها اطلاع دهید که اگر حقیقت را بگویند، عواقب کاهش می‌یابد. اگر بچه‌ها بدانند که دروغ گفتن در درازمدت وضعیت را برای‌شان بدتر می‌کند، تمایل بیشتری به گفتن حقیقت خواهند داشت.
می‌توانید به به بچه‌ها بیاموزید که اگر درباره‌ی اتفاقی که افتاده دروغ بگویند، جریمه‌ی آن بیشتر خواهد شد. برای مثال اگر جریمه یک کار اشتباه را برای فرزندتان، یک روز محروم شدن از بازی کامپیوتری تعیین کرده‌اید، به او یادآوری کنید که اگر درباره‌ی علت اشتباهش دروغ بگوید، دو روز از بازی کردن محروم خواهد شد.
۴. بچه‌ها را در شرایطی قرار ندهید که به دروغ گفتن پناه ببرند
اگر فرزند شما در یک موضوع خاص عادت به دروغگویی پیدا کرده باشد، به‌احتمال زیاد با مشکلی مواجه شده و راه‌حل آن را نمی‌داند. در چنین مواقعی از بحث‌های تکراری پرهیز کنید. بازخواست کردن چندین باره‌ی کودک درباره‌ی علت یک اشتباه، او را دوباره وارد چرخه‌ی دروغ گفتن و توجیه رفتار می‌کند و اوضاع پیچیده‌تر خواهد شد.
بازخواست کردن پی‌درپی باعث می‌شود فرزند شما احساس کند که از نقطه ضعف او استفاده می‌کنید تا او را شکست دهید. در چنین شرایطی دوباره به دروغ گفتن، به عنوان یک مکانیزم دفاعی روی می‌آورند تا از بار فشار و استرس فرار کنند و راه‌حل را در پنهان کردن حقیقت می‌بینند.
بچه‌ها را تحت فشار قرار ندهید و گفت‌وگو با آن‌ها را طوری تنظیم کنید که تمایل بیشتری به صداقت‌ورزی بیابند و عادت به دروغگویی را ترک کنند.
۵. فرزندتان را دروغ‌گو و فریب‌کار نخوانید
اگر از رفتارهای کودک‌تان خشمگین هستید و او را به‌خاطر رفتار نادرستش مقصر می‌شمارید، بدانید که نامیدن او به عنوان یک فرد دروغ‌گو کارها را بدتر خواهد کرد. کودکان به‌شدت به تایید شدن توسط والدین نیاز دارند و اگر شما برچسب رفتار نادرست را به فرزندتان بزنید، او این برچسب را قبول می‌کند و دیگر تلاشی برای صادق بودن نخواهد کرد.
زمانی که فرزند خود بگویید که به زیبایی یک پروانه است، او تبدیل به یک پروانه نمی‌شود اما حس مثبتی نسبت به زیبایی خود پیدا خواهد کرد و برای گرفتن تایید و تشویق شما، کارهای برازنده‌ی یک پروانه را انجام خواهد داد.
این کار درباره‌ی سایر ویژگی‌های شخصیتی که به فرزندان خود نسبت می‌دهیم نیز صادق است. اگر به فرزندتان بگویید که او را فردی پرتلاش و سخت‌کوش می‌دانید، خواهید دید که به مرور زمان این بعد از شخصیتش بیشتر تقویت می‌شود. اگر هر باری که کاری درست انجام می‌دهد به این نکته اشاره کنید که فوق‌العاده است، او کارهای بیشتر و بهتری انجام خواهد داد زیرا به آنچه به او می‌گویید باور دارد.
اثر سخنان والدین بر روان کودک بسیار قدرتمند است. اگر والدینی به فرزندشان بگویند که او را دروغ‌گو می‌دانند، این حرف به‌تنهایی می‌تواند بر عزت‌نفس آن‌ها تأثیر بدی بگذارد و فکر کنند که به‌کل آدم نادرستی هستند. حتی ممکن است تا آنجا پیش بروند که هیچ ترسی از دروغ گفتن نداشته باشند.
۶. به رفتارصادقانه پاداش بدهید
اگر فرزندتان را دروغ‌گو خوانده‌اید، برای جبران کردن این گفته در ذهن او تلاش کنید. به دنبال موضوعاتی باشید که در آن‌ها صادق و راستگو هستند. به او بگوید که بچه‌ی خوب و دوست‌داشتنی است. این کار را بارها و بارها انجام دهید تا رفتارهای مبتنی بر راستگویی را در وجودشان تقویت کنید.
هنگامی که فرزندتان با شما صادقانه رفتار می‌کند، به‌ویژه در موقعیت‌های دشوار، از فرصت استفاده کنید و به تمجید از راستگویی او بپردازید. اگر او در یک آزمون ضعیف عمل کرده و نمره‌ی بدی گرفته باشد، او را به خاطر در میان گذاشتن حقیقت تحسین کنید. بگذارید کودک بداند که شما از صداقت او قدردانی می‌کنید و اکنون که حقیقت را می‌دانید، می‌توانید قبل از امتحان بعدی به او کمک کنید تا نتیجه‌ی بهتری کسب کند.
۷. هرکسی ممکن است اشتباه کند
برای همه‌ی ما پیش می‌آید که در تشخیص مسیر درست در زندگی اشتباه کنیم. هیچ‌کس کامل و بی‌عیب نیست. این نکته را باید به فرزندان‌مان گوشزد کنیم که از آن‌ها انتظار کامل بودن نداریم. هرکسی ممکن است خطا کند اما نکته‌ی مهم برگشتن به مسیر درست و اصلاح کردن خطایی است که انجام داده‌ایم.
به فرزندتان بگویید که ما می‌خواهیم وقتی در زندگی مرتکب اشتباه می‌شود، صادق باشد تا بتوانیم در اصلاح کردن خطا در کنارش باشیم و به او کمک کنیم و هر زمان که به راهنمایی و پشتیبانی نیاز داشته باشد، آماده هستیم.
به فرزندتان اجازه دهید حقیقت را بگوید. گاهی اوقات، بچه‌ها واکنش‌های تکانشی دارند و قبل از اینکه فکر کنند دروغ می‌گویند. در این مواقع، بهتر است بگویید «من ده دقیقه به تو فرصت می‌دهم تا دوباره به این موضوع فکر کنی و بعد دوباره گفت‌وگو کنیم.» می‌توانید ده دقیقه دیگر به مکالمه بازگردید و به کودک اجازه دهید که فکر کند و حقیقت را بگوید و دوباره به او یادآوری کنید که اگر حقیقت را بگویند، جریمه‌ی آن کاهش می‌یابد.
سخن آخر
دروغ بخشی اجتناب‌ناپذیر از زندگی اجتماعی است و به هر حال فرزندان شما به عنوان بخشی طبیعی از رشد، در معرض آن قرار خواهند گرفت. با این حال، این شما هستید که به عنوان والدین باید به فرزندان خود بیاموزید که دروغ نگویند و به جای آن عادت صداقت را دروجود آن‌ها رشد دهید. دروغگویی در کودکان عادتی است که قابل اصلاح است و به صبر و حوصله شما نیاز دارد. سعی کنید سوال کردن‌تان از کودک به‌شکل بازجویی نباشد. محیطی را در خانه فراهم کنید که همه بتوانند با شفافیت صحبت کنند. در شرایط دشوار حامی فرزندتان باشید او را به خاطر صداقتش تحسین کنید.
منبع: lifehack
