۱۰ فیلم تماشایی از جریان نئورئالیسم ایتالیا
بسیاری دوران ظهور نئورئالیسم ایتالیایی را عصر طلایی سینما در این کشور می‌دانند. نئورئالیسم با داشتن دغدغه‌ی ثبت وضعیت اسفبار حاشیه‌نشینان و ستم‌دیدگان در جهان پس از جنگ جهانی دوم، یک تغییر اساسی در حساسیت‌های هنری سینما محسوب می‌شد. نئورئالیسم ایتالیایی در گذر زمان ثابت کرد که بخش مهمی از تکامل تاریخی سینماست و در نهایت بر نسل‌ها و جریان‌های متفاوتی از فیلم‌سازان تأثیر گذاشت؛ تأثیری به وسعت موج نوی فرانسه تا سینمای موازی هند.
روبرتو روسلینی، یکی از پیشگامان این جنبش، زمانی گفت: «نئورئالیسم در ابتدا ناخودآگاه و به عنوان سینمای بومی متولد شد. اما بعدها در مواجهه با مشکلات انسانی و نابسامانی‌های اجتماعی در دوران جنگ و پس از جنگ کاملاً خودآگاه شد… من همیشه به خودم فشار آوردم که بگویم برای من نئورئالیسم فقط یک موضع اخلاقی بود. موقعیت اخلاقی عبارت بود از نگاه عینی به چیزها و کنار هم قراردادن عناصر مرکب آنها بدون هیچ گونه قضاوتی.»
روسلینی مساله را چنین شکافت: «موضوع حیاتی یک فیلم رئالیستی جهان است و نه داستان و وقایعش. هیچ تزی از قبل وجود ندارد. همه‌ی آنها خود به خود و از دل جهان اثر بیرون می‌آیند. سینمای رئالیستی چیزهای زائد و تماشایی را دوست ندارد و حتی آنها را رد هم می‌کند. این شکل از سینما قصد دارد تا مستقیماً سراغ اصل مطلب برود، در سطح نمی‌ایستد و به جست‌جوی روح می‌پردازد، از فریب‌ها می‌پرهیزد و در نهایت، به دنبال منطق‌هایی‌ست که هر کدام از ما با خود داریم. به‌طور کلی این سبک از فیلم‌سازی، مشکلات را نمایان می‌کند و درباره‌ی آنها می‌اندیشد.»
در این مطلب نگاهی به ۱۰ فیلم ضروری از جنبش نئورئالیسم ایتالیا می‌اندازیم تا حساسیت‌های هنری یکی از تأثیرگذارترین جتبش‌های تاریخ سینما را بررسی کنیم.
۱) دزدان دوچرخه (Bicycle Thieves)
- محصول: ۱۹۴۸
- مدت زمان: ۹۳ دقیقه
- کارگردان: ویتوریو دسیکا
- بازیگران: انزو استایولا، لامبرتو مگیورانی، لیانلا کرل و…
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸/۳ از ۱۰
شاهکار بی‌بدیل ویتوریو دسیکا که احتمالاً مشهورترین اثر در این فهرست است، رنج بسیاری که ایتالیای پس از جنگ تجربه می‌کرد را به خوبی به‌تصویر می‌کشد. دی سیکا این کار را با روایت داستان ساده‌ی مرد فقیری انجام می‌دهد که به دنبال دوچرخه‌ی دزدیده‌شده‌ی خود می‌گردد تا شغلش را ایمن نگه دارد.
«دزدان دوچرخه» به‌درستی به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین فیلم‌های تاریخ سینما شناخته می‌شود. این فیلم الهام بخش افرادی چون ساتیاجیت رای و کن لوچ بوده. رد پای نگاه پشت فیلم «دزدان دوچرخه» در تجربیات سینمایی این ۲ کارگردان قابل یافتن است.
۲) زمین می‌لرزد (The Earth Trembles)
- محصول: ۱۹۴۸
- مدت زمان: ۱۶۰ دقیقه
- کارگردان: لوکینو ویسکونتی
- بازیگران: آنتونیو والاسترو، روسا کاتالانو، سالواتوره ویکاری و…
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸ از ۱۰
«زمین می‌لرزد» اقتباسی آزاد از رمان جووانی ورگا است که وضعیت تراژیک انسانی را به تصویر می‌کشد. این فیلم با استفاده از بازیگران غیرحرفه‌ای، داستان خانواده‌ای را دنبال می‌کند که در یک دهکده‌ی کوچک ماهی‌گیری زندگی می‌کنند و سعی دارند تا خود را از فقر نجات دهند.
این فیلم به‌دلیل ارزش‌ها و دستاوردهای هنری‌اش، نامزد دریافت جایزه‌ی شیر طلایی ونیز شد و جایزه‌ی بین‌المللی این جشنواره را از آن خود کرد. اگرچه ویسکونتی محدودیت‌های سبک نئورئالسیم را شکسته، زمین می‌لرزد یکی از بهترین آثاری‌ست که توسط این جنبش تولید شده است.
۳) آلمان سال صفر (Germany, Year Zero)
- محصول: ۱۹۴۸
- مدت زمان: ۷۸ دقیقه
- کارگردان: روبرتو روسلینی
- بازیگران: ادموند موئشکه، اینگرترود هینز، آلفردو گوارینی و…
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷/۸ از ۱۰
آخرین عنوان از سه‌گانه‌ی «جنگ» روبرتو روسلینی با نام «آلمان سال صفر» تلاش فیلم‌ساز برای نمایان ساختن وحشت آلمان ویران‌شده از جنگ، در قالب میدوم سینماست. این فیلم به عنوان یادآور از ظرفیت وحشتناک انسان در تخریب کردن و پیامدهایی‌ست که اعمال مخرب بر زندگی مردم عادی دارد.
روسلینی توضیح می‌دهد: «رئالیسم یعنی کنجکاوی بیشتر در مورد افراد و نیاز انسان معاصر برای به‌تصویرکشیده‌شدن حقایق، درست همان‌طور که واقع شده‌اند. تا با توجه به علاقه‌های خاص انسان امروزی به نتایج علمی و تحقیقات آماری، بدون ترحم و در ملموس‌ترین شکل از آن آگاه شوند.»
او این‌گونه ادامه می‌دهد: «همچنین نیازی صادقانه وجود دارد که انسان‌ها به شکلی فروتنانه و بدون به‌کار گیری تعابیر خارق‌العاده توصیف شوند تا خارق‌العاده‌ها از پی تحقیقات به دست آیند. و در نهایت، میلی وجود دارد که از ما می‌خواهد خودمان را روشن کنیم و واقعیت را – هر طور که باشد – نادیده نگیریم.»
۴) برنج تلخ (Bitter Rice)
- محصول: ۱۹۴۹
- مدت زمان: ۱۰۸ دقیقه
- کارگردان: جوزپه د سانتیس
- بازیگران: سیلوانا مانگانو، ویتوریو گاسمن، دوریس دولینگ و…
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷/۶ از ۱۰
«برنج تلخ» داستان جدا شدن زوجی جنایتکار است که تحت تعقیب پلیس هستند. فرانچسکا(با بازی دوریس داولینگ) به گروهی از تارکان قانون پناه می‌برد و در آنجا با ویژگی‌های یک زیست ساده آشنا می‌شود که با سخت‌کوشی و رفاقت تقویت می‌شود.
جشنوره‌ی فیلم ونیز از «برنج تلخ» به عنوان یکی از شاهکارهایی که «حافظه‌ی جمعی کشور از سال‌های ۱۹۴۲ تا ۱۹۷۸ را تغییر داد» نام برد. «برنج تلخ» در جشنواره‌ی اسکار هم نامزد دریافت جایزه در بخش فیلم‌های داستانی شد.
۵) مسیر امید (Path of Hope)
- محصول: ۱۹۵۰
- مدت زمان: ۱۰۵ دقیقه
- کارگردان: جوزپه د سانتیس
- بازیگران: سیلوانا مانگانو، ویتوریو گاسمن، دوریس دولینگ و…
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷/۶ از ۱۰
«مسیر امید» که با همکاری فدریکو فلینی نوشته شده است، اقتباسی از رمانی از نینو دی ماریا است. این فیلم وضعیت گروهی معدنچی فقیر که اهل سیسیل هستند را به تصویر می‌کشد. معدنچیان امیدوارند با سفر به فرانسه به همه سختی‌ها و رنج‌های خود پایان دهند.
«مسیر امید» نامزد دریافت نخل طلای جشنواره‌ی کن شد و در نهایت، برنده‌ی خرس نقره‌ای جشنواره‌ی فیلم برلین شد. گرمی در نهایت به خلق آثار کمدی روی آورد، اما «مسیر امید» قطعاً یکی از فیلم‌های مهم دوره‌ی نئورئالیسم ایتالیاست.
۶) جاده (La Strada)
- محصول: ۱۹۵۴
- مدت زمان: ۱۰۸ دقیقه
- کارگردان: پیترو جرمی
- بازیگران: راف والونه، فرانکو تاوارا، النا وارتسی و…
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷/۵ از ۱۰
فلینی در طول مدت فیلم‌سازی‌اش تلاش زیادی کرد تا از سنت‌های مرسوم نئورئالیسیم ایتالیا فاصله بگیرد و فرم منحصربه‌فرد خود را در سینما کشف کند. با این حال، «جاده» فیلم مهمی در تاریخ جنبش نئورئالیسم محسوب می‌شود. چرا که یکی از اولین نمونه تلاش‌های فلینی برای خروج از قالب‌های ارتدکس رئالیسم است.
۷) فریاد (Il Grido)
- محصول: ۱۹۵۷
- مدت زمان: ۱۱۶ دقیقه
- کارگردان: میکل‌آنجلو آنونیونی
- بازیگران: آلیدا والی، دوریان گری، بستی بلیر و…
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷/۶ از ۱۰
«فریاد» کاوش سینمایی آنتونیونی در مورد بیگانگی است که از طریق داستان مردی روایت می‌شود که پس از ترک خانه و زنی که دوستش دارد، ناامیدانه به دنبال یافتن فردیتش است. بسیاری از محققان آن را «حلقه‌ی مفقوده» بین سنت‌های نئورئالیسم و سبک شخصی خود او در پروژه‌های بعدی‌اش می‌دانند.
آنتونیونی این‌طور می‌گوید: «وقتی فیلمی را فیلم‌برداری می‌کنم، هرگز به این فکر نمی‌کنم که چگونه آن را انجام خواهم داد. خیلی راحت شروع به ضبط می‌کنم. تکنیک من که از فیلمی به فیلم دیگر دچار تغییر می‌شود، کاملاً غریزی است و هرگز مبتنی بر ملاحظات پیشنی نیست.»
۸) شغل (Il Posto)
- محصول: ۱۹۶۱
- مدت زمان: ۹۳ دقیقه
- کارگردان: امانو اولمی
- بازیگران: ساندرو پانسری، لوردانا دتو، تولیو کزیچ و…
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷/۹ از ۱۰
«شغل» یکی از بهترین آثار اولمی محسوب می‌شود. این درام، روایت‌گر زندگی جوانی‌ست که به دلیل فقر مالی خانواده‌اش مجبور به ترک تحصیل می‌شود. او برای گذران زندگی وارد دنیای صنعتی عجیب و غریبی می‌شود که رویاها در آنجا کشته می‌شوند و افراد به ساحتی غیرانسانی فرو می‌روند.
«شغل» مورد استقبال قرار گرفت و جوایز متعددی از جمله جایزه دیوید دی دوناتلو برای بهترین کارگردانی و همچنین جایزه ساترلند در جوایز موسسه فیلم بریتانیا را دریافت کرد. شاهکار اولمی هنوز با وضعیت جوانان نسل جدیدی که نمی‌توانند از چنگال مدرنیته فرار کنند، ارتباط برقرار می‌کند.
۹) آکاتونه (Accattone)
- محصول: ۱۹۶۱
- مدت زمان: ۱۱۷ دقیقه
- کارگردان: پیر پائولو پازولینی
- بازیگران: فرانکو چیتی، فرانکا پاسوت، سرجیو چیتی و…
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷/۷ از ۱۰
بیشتر آثار پیرو پائولو پازولینی خطوط را رد می‌کنند و از همین رو نسبت به فیلم‌های نئورئالیستی تفاوت‌های عمده‌ای دارند. با این حال، «آکاتونه» احتمالاً یکی از نزدیک‌ترین آثار سینمایی به خصوصیات آرمانی سبک نئورئالیسم است.
۱۰) نبرد الجزیره (The Battle of Algiers)
- محصول: ۱۹۶۶
- مدت زمان: ۱۲۱ دقیقه
- کارگردان: جیلو پونته‌کوروو
- بازیگران: ابراهیح حجاج، سمیه کرباش، یاسف سعدی
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸.۱ از ۱۰
این فیلم پونتکورو که محصول مشترک ایتالیا و الجزایر است، وقایع جنگ الجزایر را به تصویر می‌کشد و شجاعت معترضینی که علیه استعمار در الجزایر می‌جنگیدند را پوشش می‌دهد. این فیلم چند سالی در فرانسه توقیف شد اما خوشبختانه از آزمون زمان با موفقیت بیرون آمد و پس از گذشت سا‌ل‌ها، به فیلمی مهم در تاریخ سینما و سندی مهم در تاریخ مبارزات ضداستعماری الجزایر تبدیل شد.
پونتکورو درباره‌ی این فیلم، این‌طور به‌یاد می‌آورد که: «تهیه‌کننده‌ی ایتالیایی فیلم که ایده را نزدش برده بودم، به من گفت که از هر موضوعی استقبال می‌کند اما ساخت این یکی، استثنائاً نشدنی‌ست. ساخت این ایده یعنی ساختن فیلمی سیاه و سفید که نه معنا دارد، نه بازیگر دارد و نه داستان. او همچنین گفت که مردم ایتالیا چندان به سیاه‌پوستان اهمیتی نمی‌دهند.»
منبع: Far Out
