چند نوع درمان دارویی برای دیابت وجود دارد؟ (از روش مصرف تا عوارض جانبی)

دیابت وضعیتی است که به افزایش قند خون منجر می‌شود. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که بدن نمی‌تواند انسولین کافی بسازد یا از این هورمون استفاده کند. انسولین ماده‌ای است که توسط سلول‌های بتای لوزالمعده تولید می‌شود و به بدن در استفاده از قند مواد غذایی کمک می‌کند. بنابراین، عدم تولید آن در بدن یا کاهش کارآیی آن افراد را نیازمند استفاده از داروهای دیابت می‌کند.

دیابت انواع مختلفی دارد که دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲ اصلی‌ترین آن‌ محسوب می‌شوند. افراد مبتلا به هر دو نوع دیابت برای حفظ قند خون در محدوده‌ی طبیعی به دارو نیاز دارند. در حال حاضر، داروهای زیادی برای دیابت موجود است که می‌توانید با توجه به نوع بیماری و سایر شرایط خود از آن‌ها استفاده کنید. در این مقاله از دیجی‌کالا مگ به معرفی انواع مختلف داروهای دیابت و اثر آن‌ها بر بدن می‌پردازیم. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.

داروهای دیابت نوع ۱

برای درمان دیابت نوع ۱ همیشه از انسولین استفاده می‌شود. چون لوزالمعده‌ی این بیماران قادر به تولید هورمون انسولین نیست. بنابراین، انسولین تزریقی جایگزین انسولین تولید شده توسط بدن می‌شود و سطح قند خون را ثابت نگه می‌دارد.

• دیابت نوع ۱ در کودکان؛ از علائم و عوارض تا نحوه‌ی تشخیص و درمان

انسولین توسط سرنگ یا قلم به زیر پوست تزریق می‌شود. این دارو به شکل پودری هم موجود است که بیماران می‌توانند از آن به صورت استنشاقی استفاده کنند.  بعضی از افراد هم ترجیح می‌دهند از پمپ‌های انسولین استفاده کنند. این پمپ‌ها دستگاه‌های کوچکی هستند که در بیرون بدن قرار می‌گیرند و انسولین را از طریق یک لوله‌ی باریک به زیر پوست تزریق می‌کنند. امروزه، انواع مختلف انسولین تولید می‌شود که از نظر خصوصیات زیر با یکدیگر متفاوت هستند:

• زمان شروع اثر: مدت زمانی که طول می‌کشد تا انسولین تزریق شده شروع به فعالیت کند.
• زمان اوج اثر: زمانی که انسولین بعد از تزریق به حداکثر فعالیت خود می‌رسد.
• مدت زمان اثر: کل مدت زمانی که انسولین تزریق شده در بدن فعال می‌ماند و می‌تواند قند خون را کاهش دهد.

انسولین‌ سریع‌ اثر

انسولین‌های سریع‌ اثر قبل از وعده‌ی غذایی تزریق می‌شوند. تأثیر این انسولین‌ها در عرض ۵ تا ۱۵ دقیقه شروع می‌شود، اما مدت زمان اثر آن‌ها کوتاه و بین ۲ تا ۴ ساعت است:

• انسولین لیسپرو (Lispro)
• انسولین آسپارت (Aspart)
• انسولین گلولیزین (Glulisine)

انسولین‌ کوتاه ‌اثر

انسولین‌های کوتاه ‌اثر حداقل ۳۰ دقیقه قبل از غذا تزریق می‌شوند. اثربخشی آن‌ها بعد از ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت شروع می‌شود و ۳ تا ۸ ساعت باقی می‌ماند:

• انسولین رگولار (Regular)

انسولین‌ متوسط اثر

تأثیر انسولین‌های متوسط اثر که معمولاً دو بار در روز تزریق می‌شوند،۱ تا ۴ ساعت بعد از تزریق شروع می‌شود و ۱۲ تا ۱۸ ساعت باقی می‌ماند:

• انسولین ایزوفان (Isophane) که انسولین NPH نیز نامیده می‌شود

انسولین‌ طولانی اثر

معمولاً انسولین‌های طولانی اثر یک بار در روز تزریق می‌شوند. این داروهای دیابت ۱ تا ۲ ساعت پس از تزریق فعالیت خود را شروع می‌کنند و بین ۱۴ تا ۲۴ ساعت فعال باقی می‌مانند:

• انسولین گلارژین (Glargine)
• انسولین دتمیر (Detemir)
• انسولین دگلودک (Degludec)

انسولین‌ مخلوط

انسولین‌های مخلوط از ترکیب مقادیر مشخص انسولین‌های فوق تولید می‌شوند. اثربخشی این دسته از انسولین‌ها ۵ دقیقه تا ۱ ساعت پس از تزریق شروع می‌شود و بین ۱۰ تا ۲۴ ساعت باقی می‌ماند:

• انسولین لیسپرو پروتامین و انسولین لیسپرو (Humalog Mix50/50 و Humalog Mix75/25)
• انسولین آسپارت پروتامین و انسولین آسپارت (NovoLog Mix 50/50 و NovoLog Mix 70/30)
• انسولین NPH و انسولین رگولار (Humulin 70/30 و Novolin 70/30)

انسولین استنشاقی

بیماران مبتلا به دیابت می‌توانند از انسولین استنشاقی سریع اثر استفاده کنند که اثربخشی آن در عرض ۱۲ تا ۱۵ دقیقه شروع می‌شود و برای ۲/۵ تا ۳ ساعت ادامه دارد:

• پودر انسولین انسانی (Afrezza)

سایر داروهای دیابت نوع ۱

علاوه بر انسولین، استفاده از داروهای زیر هم برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ رایج است:

• آنالوگ‌های آمیلین: پراملینتید (Pramlintide) از فعالیت هورمونی به نام «آمیلین» که در تنظیم قند خون نقش دارد، تقلید می‌کند.
• گلوکاگون: اگر به علت تزریق بیش از حد انسولین قند خون به شدت افت کند، گلوکاگون می‌تواند آن را افزایش دهد.

داروهای دیابت نوع ۲

معمولاً در بدن مبتلایان به دیابت نوع ۲ انسولین  تولید می‌شود، اما بدن نمی‌تواند به‌خوبی از آن استفاده کند که به این وضعیت «مقاومت به انسولین» می‌گویند. انسولین تزریقی می‌تواند به کنترل قند خون در این بیماران کمک کند. اما معمولاً پزشکان آن را فقط زمانی تجویز می‌کنند که سایر درمان‌ها مؤثر نباشند. زنان مبتلا به دیابت نوع ۲ هم که باردار می‌شوند ممکن است از انسولین برای کاهش اثرات این بیماری روی جنین استفاده کنند. برای کاهش قند خون بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ از داروهای زیر استفاده می‌شود:

• چگونه مقاومت به انسولین را با روش‌های طبیعی بهبود دهیم؟

سولفونیل اوره‌ها

سولفونیل اوره‌ها (Sulfonylureas) باعث بهبود ترشح انسولین توسط لوزالمعده می‌شوند و معمولاً یک تا دو بار در روز، قبل از غذا، مصرف می‌شوند. در بیشتر موارد، بیماران از داروهای جدیدتر زیر که عوارض جانبی کمتری دارند، استفاده می‌کنند:

• گلیمپراید (Glimepiride)
• گلیپیزید (Glipizide)
• گلیبورید (Glyburide)

سولفونیل اوره‌های قدیمی‌تر که کمتر استفاده می‌شوند، عبارتند از:

• کلرپروپامید (Chlorpropamide)
• تولازامید (Tolazamide)
• تولبوتامید (Tolbutamide)

امروزه، پزشکان کمتر از گذشته سولفونیل اوره‌ها را تجویز می‌کنند. چون آن‌ها می‌توانند به افت شدید قند خون منجر شوند که مشکلات زیادی را برای بیماران ایجاد می‌کند.

مگلیتینیدها

مگلیتینیدها (Meglitinides) داروهایی هستند که تولید انسولین را توسط سلول‌های بتای لوزالمعده افزایش می‌دهند. با توجه به اینکه این داروها ترشح انسولین را تحریک می‌کنند، استفاده از آن‌ها می‌تواند به هیپوگلیسمی (افت قند خون) منجر شود. مگلیتینیدها قبل از هر سه وعده‌ی غذایی مصرف می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:

• ناتگلینید (Nateglinide)
• رپاگلینید (Repaglinide)

بیگوانیدها

بیگوانیدها (Biguanides) اثر انسولین را تقویت می‌کنند و میزان قندی را که کبد در خون آزاد می‌کند، کاهش می‌دهند. همچنین جذب قند خون را توسط سلول‌ها افزایش می‌دهند. متفورمین (Metformin) یا گلوکوفاژ (Glucophage)، یک نوع بیگوانید است که معمولاً دو بار در روز مصرف می‌شود. اسهال یکی از عوارض جانبی متفورمین است که اگر دارو همراه غذا مصرف شود، احتمال وقوع آن کمتر می‌شود.

• رژیم غذایی برای دیابتی‌ها؛ ۱۱ خوراکی و نوشیدنی مضر برای افراد مبتلا به دیابت

تیازولیدین دیون‌ها

تیازولیدین دیون‌ها (Thiazolidinediones) مقاومت بافت‌های بدن را در برابر اثرات انسولین کاهش می‌دهند. استفاده از این داروها با عوارض جانبی جدی همراه است. به همین دلیل، مصرف آن‌ها به نظارت دقیق نیاز دارد و افراد مبتلا به نارسایی قلبی نباید از آن‌ها استفاده کنند. رایج‌ترین تیازولیدین دیون‌ها عبارتند از:

• پیوگلیتازون (Pioglitazone)
• روزیگلیتازون (Rosiglitazone)

مهارکننده های آلفا-گلوکوزیداز

مهارکننده‎های آلفا-گلوکوزیداز (Alpha-glucosidase inhibitors) باعث می‌شوند کربوهیدرات‌های رژیم غذایی که معمولاً در نان، ماکارونی، برنج و سیب‌زمینی یافت می‌شوند، دیرتر هضم و جذب شوند. درنتیجه، استفاده از آن‌ها باعث کاهش قند خون بعد از صرف غذا می‌شود. داروهای مهارکننده‌ی آلفا-گلوکوزیداز باید با اولین لقمه‌ی غذا مصرف شوند. از عوارض جانبی این داروها می‌توان به تولید گاز در دستگاه‌ی گوارش و اسهال اشاره کرد. رایج‌ترین این داروها عبارتند از:

• آکاربوز (Acarbose)
• میگلیتول (Miglitol)

مهارکننده‌های دی پپتیدیل پپتیداز

مهارکننده‌های دی پپتیدیل پپتیداز (DPP-4) سرعت تخلیه‌ی محتویات معده را به داخل روده و درنتیجه جذب قند را کاهش می‌دهند. از این داروها می‌توان موارد زیر را نام برد:

• آلوگلیپتین (Alogliptin)
• لیناگلیپتین (Linagliptin)
• سیتاگلیپتین (Sitagliptin)
• ساکساگلیپتین (Saxagliptin)

مهارکننده‌های ناقل سدیم-گلوکز ۲

مهارکننده‌های ناقل سدیم-گلوکز (SGLT2) باعث می‌شوند بدن قند بیشتری را از جریان خون به داخل ادرار دفع کند. همچنین ممکن است به کاهش وزن منجر شوند که این موضوع برای مبتلایان به دیابت نوع ۲ مفید است. افزایش قند موجود در ادرار توسط این داروها می‌تواند احتمال عفونت مجاری ادراری و عفونت مخمری را افزایش دهد. رایج‌ترین داروهای مهارکننده‌های ناقل سدیم-گلوکز عبارتند از:

• کاناگلیفلوزین (Canagliflozin)
• داپاگلیفلوزین (Dapagliflozin)
• امپاگلیفلوزین (Empagliflozin)
• ارتوگلیفلوزین (Ertugliflozin)

مقلدهای اینکرتین

مقلدهای اینکرتین (Incretin mimetics) داروهایی هستند که عملکرد هورمون اینکرتین را تقلید می‌کنند. این هورمون باعث تحریک ترشح انسولین بعد از صرف غذا می‌شود. مقلدهای اینکرتین عبارتند از:

• اگزناتید (Exenatide)
• لیراگلوتاید (Liraglutide)
• دولاگلوتاید (Dulaglutide)
• لیکسیسناتید (Lixisenatide)
• سماگلوتید (Semaglutide)

داروهای ترکیبی خوراکی

بیماران دیابتی می‌توانند از محصولات متنوعی که ترکیبی از داروهای فوق هستند، استفاده کنند. به عنوان مثال:

• آلوگلیپتین و متفورمین
• آلوگلیپتین و پیوگلیتازون
• گلیپیزید و متفورمین
• گلیبورید و متفورمین
• لیناگلیپتین و متفورمین
• پیوگلیتازون و گلیمپراید
• پیوگلیتازون و متفورمین
• رپاگلینید و متفورمین
• روزیگلیتازون و گلیمپراید
• روزیگلیتازون و متفورمین
• ساکساگلیپتین و متفورمین
• سیتاگلیپتین و متفورمین

سایر داروهای دیابت نوع ۲

سازمان غذا و داروی آمریکا استفاده از یک آلکالوئید ارگوت به نام بروموکریپتین (bromocriptine) را برای درمان دیابت نوع ۲ تأیید کرده است. اما پزشکان اغلب این دارو را توصیه یا تجویز نمی‌کنند.

بعضی از افراد برای کنترل کلسترول خون از داروهایی که با اتصال به اسیدهای صفراوی باعث دفع آن‌ها می‌شوند (BASs)، استفاده می‌کنند. این داروها می‌توانند به حفظ ثبات قند خون هم کمک کنند. از بین این داروها فقط کولسولام (Colesevelam) دارای تأییدیه برای دیابت نوع ۲ است. با توجه به اینکه داروهای BAS در جریان خون جذب نمی‌شود، معمولاً برای بیمارانی که به دلیل مشکلات کبدی نمی‌توانند از سایر داروها استفاده کنند، بی‌خطرند. استفاده از داروهای BAS ممکن است به بروز نفخ و یبوست منجر شود.

بعضی از داروها به پیشگیری از عوارض دیابت کمک می‌کنند. پزشک برای درمان فشار خون بالا ممکن است بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین یا مسدودکننده‌‌ی گیرنده‌ی آنژیوتانسین ۲ را تجویز کند. این داروها در پیشگیری یا کنترل عوارض کلیوی دیابت هم نقش دارند. بیماران می‌توانند در صورت توصیه‌ی پزشک عوارض قلبی-عروقی دیابت مانند بیماری قلبی و سکته‌ی مغزی را با مصرف استاتین‌ها (داروهای کاهنده‌ی کلسترول) و دوز پایین آسپرین کنترل کنند.

کاهش وزن، بخش مهمی از درمان دیابت و پیشگیری از آن را تشکیل می‌دهد. اگر اصلاح سبک زندگی به بهبودی منجر نشود، پزشک داروهایی را برای کمک به درمان دیابت پیشنهاد می‌کند. لورکاسرین (Lorcaserin) که احساس سیری بعد از غذا را افزایش می‌دهد، به درمان چاقی کمک می‌کند. اورلیستات (Orlistat) جذب چربی رژیم غذایی را در روده  کاهش داده و باعث کاهش وزن می‌شود. فنترمین (Phentermine) و توپیرامات (topiramate)، یک داروی ترکیبی است که اشتها را سرکوب می‌کند و یک درمان تأیید شده برای چاقی محسوب می‌شود.

• هر آنچه باید درباره‌ی دیابت نوع ۲ بدانید؛ علل، علائم و روش‌های درمان

داروهای دیابت برای افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی

داروهای زیر برای کنترل قند خون در افرادی که به‌طور همزمان به دیابت نوع ۲ و بیماری قلبی-عروقی مبتلا هستند، توصیه می‌شوند:

• مهارکننده‌های ناقل سدیم-گلوکز ۲ (SGLT2)
• آگونیست‌ گیرنده‌ی پپتید شبه‌ی گلوکاگون ۱ (GLP1-RA)

برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، بیماری قلبی-عروقی و نارسایی قلبی یا بیمارانی که در معرض نارسایی قلبی قرار دارند، پزشکان باید داروی زیر را تجویز کنند:

• مهارکننده‌های ناقل سدیم-گلوکز ۲

در مورد افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ و بیماری مزمن کلیوی، دستورالعمل‌ها از پزشکان می‌خواهند تا از موارد زیر استفاده کنند:

• مهارکننده‌های ناقل سدیم-گلوکز ۲
• آگونیست‌ گیرنده‌ی پپتید شبه‌ی گلوکاگون ۱

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد این داروها می‌توانند از بدتر شدن بیماری مزمن کلیه، بیماری قلبی-عروقی یا هر دو جلوگیری کنند.

درمان دیابت در آینده

بیماران دیابتی نمی‌توانند انسولین را به صورت خوراکی مصرف کنند. چون معده این هورمون را تجزیه می‌کند. به همین دلیل است که انسولین باید به کمک سرنگ، قلم یا استفاده از پمپ به داخل جریان خون راه پیدا کند. محققان دیابت روش‌های مختلفی را برای تأمین انسولین مورد نیاز بدن بررسی کرده‌اند. اما قبل از اینکه این روش‌های جدید به‌طور گسترده توسط بیماران مورد استفاده قرار گیرند، باید مطالعات بیشتری روی آن‌ها انجام شود. روش‌های احتمالی ورود انسولین به بدن در آینده عبارتند از:

• از راه بینی یا اسپری روی غشاهای مخاطی و سطوح داخل بینی
• از طریق پچ‌های روی پوست

درباره‌ی ایده‌ی لوزالمعده‌ی مصنوعی هم تحقیقات زیادی انجام شده است‌. در این روش از حسگرهایی برای بررسی سطح قند خون و آزادسازی مقدار انسولین مورد نیاز استفاده می‌شود. علاوه بر این، جراحان می‌توانند سلول‌های تولیدکننده‌ی انسولین در لوزالمعده‌ را از اهداکنندگان به بیماران پیوند بزنند.

کلام پایانی

داروهای زیادی برای درمان دیابت نوع ۱ و ۲ وجود دارد که هر کدام به روش‌های متفاوتی به شما کمک می‌کنند تا قند خون خود را کنترل کنید. پزشک بر اساس نوع دیابت، وضعیت کلی سلامتی و سایر عوامل داروی مناسب را تعیین می‌کند.

مصرف داروهای دیابت ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد. اگر رژیم غذایی و فعالیت بدنی خود را با توجه به داروهای مصرفی‌تان تنظیم نکنید، بعضی از داروهای دیابت می‌توانند باعث افت شدید قند خون شوند. از پزشک خود بپرسید که آیا داروی تجویز شده برای شما می‌تواند باعث افت قند خون یا سایر عوارض جانبی مانند مشکلات گوارشی شود یا خیر. داروهای دیابت خود را همان‌طور که پزشک به شما توصیه کرده است مصرف کنید تا از بروز عوارض جانبی و مشکلات ناشی از دیابت جلوگیری شود.

منابع: medicalnewstoday, diabetes