۱۲ چیز که خطر زوال عقل شما را افزایش می‌دهند
زوال عقل (دمانس) یک بیماری واحد نیست. بلکه یک اصطلاح کلی است که طیف گسترده‌ای از مشکلات از جمله بیماری آلزایمر را در برمی‌گیرد. اختلالاتی که تحت عنوان زوال عقل طبقه‌بندی می‌شوند، در اثر تغییرات غیرطبیعی مغز ایجاد می‌شوند. این تغییرات مهارت فکر کردن را که به آن «توانایی شناختی» می‌گویند، کاهش می‌دهند و گاهی به قدری شدید هستند که می‌توانند زندگی روزمره و عملکرد مستقل فرد را مختل کرده و رفتار، احساسات و روابط او را تحت تأثیر قرار دهند.
اگرچه با بالا رفتن سن احتمال ابتلا به دمانس افزایش می‌یابد، اما این بیماری جزء طبیعی سالمندی محسوب نمی‌شود. علاوه بر سن، عوامل دیگری هم وجود دارند که توجه به آن‌ها می‌تواند از ابتلا به زوال عقل پیشگیری کند. در این مقاله از دیجی‌کالا مگ درباره‌ی عوامل خطر دمانس صحبت کرده و در انتها راهکارهایی را برای کاهش خطر این بیماری ارائه می‌دهیم. با ما همراه باشید.
عوامل خطر زوال عقل
زوال عقل انواع مختلفی دارد که بیماری آلزایمر ۶۰ تا ۸۰ درصد مواقع ابتلا به آن را تشکیل می‌دهد. زوال عقل عروقی که به دلیل خونریزی مغز یا انسداد عروق خونی مغز رخ می‌دهد، دومین علت شایع دمانس است. زوال عقل با اجسام لویی (Lewy body dementia) هم نوع دیگری از این بیماری است که در مبتلایان به آن پروتئین‌هایی به نام اجسام لویی ساخته می‌شوند که به مغز آسیب وارد می‌کنند.
علائم دمانس می‌تواند در افراد مختلف، متفاوت باشد. اختلال حافظه‌ی کوتاه مدت و مشکل در پرداخت قبوض، تهیه‌ی مواد غذایی و به یاد آوردن قرار ملاقات‌ها از علائم این بیماری محسوب می‌شوند. در بیشتر افراد، دمانس به صورت یک بیماری پیشرونده بروز می‌کند. به این معنی که علائم آن به‌آرامی شروع و به‌تدریج بدتر می‌شود. اگر در خود یا اطرافیانتان مشکلات حافظه یا تغییر در مهارت‌های فکر کردن را مشاهده کردید، آن‌ها را نادیده نگیرید و به پزشک مراجعه کنید.
زوال عقل در اثر آسیب سلول‌های مغز ایجاد می‌شود. این آسیب توانایی سلول‌های مغز را برای برقراری ارتباط با یکدیگر مختل کرده و به همین دلیل تفکر، رفتار و احساسات را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مغز از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده که هر کدام از آن‌ها مسؤول عملکردهای خاصی است. هنگامی که سلول‌های یک منطقه‌ی خاص آسیب می‌بینند، آن ناحیه نمی‌تواند وظایف خود را به‌طور طبیعی انجام دهد. مهم‌ترین عوامل خطر دمانس در ادامه آورده شده‌اند.
۱. سن
بیماری آلزایمر شایع‌ترین شکل زوال عقل است. حدود یک سوم افراد ۸۵ سال و بالاتر علائم این بیماری را نشان می‌دهند. ژن‌هایی که از والدین خود دریافت می‌کنید، می‌توانند به بروز آلزایمر در دوران سالمندی منجر شوند. اما عوامل دیگری مثل رژیم غذایی، ورزش، نوع زندگی اجتماعی و سایر بیماری‌ها هم در ابتلا به آن نقش دارند.
۲. بیماری قلبی
معمولا بیماری قلبی به دلیل رسوب چربی و تجمع پلاک در سرخرگ‌های اطراف قلب ایجاد می‌شود که به این وضعیت «آترواسکلروز» یا «تصلب شرایین» می‌گویند. آترواسکلروز جریان خون مغز را کاهش داده و شما را در معرض خطر سکته‌ی مغزی قرار می‌دهد. همچنین خوب فکر کردن یا به خاطر سپردن موضوعات مختلف را سخت‌تر می‌کند. بسیاری از عواملی که باعث بیماری قلبی می‌شوند مثل مصرف دخانیات، دیابت، فشار خون بالا و کلسترول بالا، می‌توانند به زوال عقل هم منجر شوند.
۳. دیابت
پزشکان دقیقا نمی‌دانند که چرا افراد مبتلا به دیابت بیشتر از دیگران دچار زوال عقل می‌شوند. اما از این موضوع آگاه هستند که در این بیماران احتمال آسیب عروق خونی بیشتر است. آسیب عروق می‌تواند جریان خون مغز را کاهش دهد، به نواحی مختلف مغز آسیب وارد کند و در نهایت به مشکلی منجر شود که به آن «زوال عقل عروقی» می‌گویند. بعضی از افراد از طریق کنترل دیابت با دارو، ورزش و رژیم غذایی سالم می‌توانند سرعت پیشرفت دمانس را کاهش دهند.
۴. کلسترول بالا
افزایش کلسترول خون، به‌خصوص در دوران میانسالی، با چاقی، فشار خون بالا و دیابت مرتبط است. همه‌ی این بیماری‌ها خطر ابتلا به دمانس را افزایش می‌دهند. اما هنوز مشخص نیست که آیا کلسترول به تنهایی می‌تواند در بروز زوال عقل نقش داشته باشد یا خیر. بعضی تحقیقات نشان می‌دهند که کلسترول بالا در دوران میانسالی خطر ابتلا به بیماری آلزایمر در سنین بالاتر را افزایش می‌دهد. با این حال، ارتباط دقیق این دو بیماری مشخص نیست.
۵. فشار خون بالا
حتی اگر به هیچ بیماری دیگری مبتلا نباشید، فشار خون بالا احتمال ابتلا به زوال عقل عروقی و آلزایمر را افزایش می‌دهد. چون افزایش فشار خون به عروق خونی مغز آسیب می‌رساند. همچنین می‌تواند به مشکلات دیگری مثل سکته‌ی مغزی منجر شود که به‌خودی خود در بروز زوال عقل نقش دارند. کنترل فشار خون با رژیم غذایی، ورزش و در صورت نیاز دارو سرعت پیشرفت دمانس را کاهش می‌دهد یا به‌طور کلی از ابتلا به آن جلوگیری می‌کند.
۶. افسردگی
اگر در گذشته به افسردگی مبتلا شده باشید، ممکن است بیش از دیگران در معرض ابتلا به زوال عقل قرار داشته باشید. چنانچه احساس ناراحتی و غم و اندوه شما بیش از دو هفته طول کشید یا این احتمال وجود داشت که به خودتان آسیب برسانید، بلافاصله با پزشک یا روانشناس صحبت کنید. روان‌درمانی و دارودرمانی می‌توانند به بهبود افسردگی کمک کنند.
۷. آسیب سر
آسیب و جراحت خفیف مغز ممکن است احتمال ابتلا به دمانس را در آینده افزایش ندهد. اما ضربه‌ها و زمین خوردن‌های شدید یا مکرر می‌توانند حتی سال‌ها پس از وقوع حادثه، شانس شما را برای ابتلا به این بیماری دو یا چهار برابر افزایش دهند. اگر به سرتان ضربه وارد شد و از هوش رفتید یا به تاری دید، سرگیجه، گیجی، حالت تهوع یا حساسیت بیش از حد به نور دچار شدید، به بیمارستان مراجعه کنید.
۸. چاقی
ابتلا به اضافه وزن در دوران میانسالی شما را در معرض ابتلا به زوال عقل قرار می‌دهد. همچنین احتمال ابتلا به بیماری قلبی و دیابت را که با زوال عقل مرتبط هستند، افزایش می‌دهد. برای اینکه متوجه شوید به چاقی مبتلا هستید یا خیر، باید شاخص توده‌ی بدنی (BMI) خود را محاسبه کنید.
BMI از تقسیم وزن (بر حسب کیلوگرم) بر مجذور قد (بر حسب متر) به دست می‌آید. BMI بین ۱۸٫۵ تا ۲۴٫۹ نشان‌دهنده‌ی مناسب بودن وزن است. اما اگر BMI معادل ۲۵ یا بالاتر باشد، به اضافه وزن یا چاقی مبتلا هستید. پیروی از رژیم غذایی سالم و ورزش منظم به شما کمک می‌کند که چاقی خود را درمان کرده و شانس ابتلا به زوال عقل را کاهش دهید.
۹. ژن‌ها
به نظر می‌رسد که ژن‌ها در بروز بعضی از انواع زوال عقل نقش داشته باشند. با این حال، گاهی اوقات فقط یکی از افراد خانواده به این بیماری دچار می‌شود و وجود این ژن‌ها در خانواده به این معنی نیست که شما هم حتما به آن مبتلا خواهید شد. اگر تمایل دارید آزمایش ژنتیک انجام دهید، با پزشک خود درباره‌ی مزایا و معایب آن صحبت کنید. معمولا پزشکان انجام این آزمایش‌ها را توصیه نمی‌کنند.
۱۰. سکته‌ی مغزی
در رایج‌ترین نوع سکته‌ی مغزی، جریان خون در بعضی نواحی مغز کاهش پیدا می‌کند. عروقی خونی آسیب‌دیده می‌توانند فکر کردن، صحبت کردن، به خاطر سپردن یا توجه کردن را با مشکل روبه‌رو کنند (زوال عقل عروقی). عواملی که احتمال سکته‌ی مغزی را افزایش می‌دهند، مانند فشار خون بالا، بیماری قلبی و سیگار کشیدن، خطر ابتلا به این نوع زوال عقل را هم بالا می‌برند. اگر علائم سکته‌ی مغزی مانند افتادگی صورت، ضعف بازو و مشکلات گفتاری را مشاهده کردید، بلافاصله با اورژانس (شماره‌ی ۱۱۵) تماس بگیرید.
۱۱. خواب ناکافی
همه‌ی ما گاهی اوقات با مشکل بد خوابی مواجه می‌شویم. اما اگر هر شب این مشکل را تجربه می‌کنید، به عنوان مثال به‌طور مکرر از خواب بیدار می‌شوید یا به اندازه‌ی کافی نمی‌خوابید، در معرض ابتلا به دمانس و بیماری آلزایمر قرار می‌گیرید.
برای خواب خود یک برنامه‌ی روتین مشخص کنید و به آن پایبند باشید. در ساعت پایانی شب از مصرف نوشیدنی‌های حاوی الکل یا کافئین بپرهیزید و از وسایلی مثل لپ‌تاپ و موبایل استفاده نکنید. همچنین سعی کنید ساعت خواب خود را تنظیم کرده و هر شب در ساعت مشخصی به رختخواب بروید.
۱۲. سیگار کشیدن
سیگار برای عروقی خونی مضر است و از طریق افزایش احتمال سکته‌ی مغزی می‌تواند باعث زوال عقل عروقی شود. سیگار کشیدن به بروز مشکلاتی در تفکر یا به خاطر آوردن موضوعات مختلف منجر می‌شود. اگر سیگار می‌کشید و می‌خواهید نسبت به ترک آن اقدام کنید، با پزشک یا متخصص سلامت روان صحبت کنید.
پیشگیری از زوال عقل
اصلاح سبک زندگی که رژیم غذایی و فعالیت بدنی از اجزای مهم آن هستند، احتمال ابتلا به دمانس را کاهش می‌دهد.
رژیم غذایی
رژیم غذایی مدیترانه‌ای که مزایای زیادی برای محافظت از قلب دارد، برای مفز هم بسیار پرفایده است. برای پیروی از این رژیم غذایی باید غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات، ماهی، آجیل، روغن زیتون و سایر چربی‌های سالم مانند آووکادو را در رژیم غذایی خود گنجانده و مصرف گوشت قرمز را به حداقل برسانید.
ورزش
افرادی که از نظر جسمی فعال هستند، از نظر ذهنی وضعیت بهتری داشته و کمتر از افراد بی‌تحرک به آلزایمر و سایر انواع دمانس مبتلا می‌شوند. اگر در حال حاضر در مراحل اولیه‌ی زوال عقل بسر می‌برید، فعالیت بدنی می‌تواند به شما در تفکر و به خاطر سپردن موضوعات کمک کند. برای بهره‌مند شدن از فواید فعالیت بدنی نیاز نیست که در ورزش کردن افراط کنید. حتی ۳۰ دقیقه پیاده‌روی سریع، باغبانی یا فعالیت‌های مشابه‌ی آن‌ها می‌تواند مفید باشد.
کلام پایانی
بیماری دمانس به مشکلاتی اشاره دارد که روی حافظه، تفکر و رفتار تأثیر می‌گذارند. افزایش سن، فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت، بیماری قلبی، سکته‌ی مغزی، چاقی، افسردگی، سیگار کشیدن، خواب ناکافی، آسیب‌دیدگی سر و بعضی ژن‌ها احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. تغذیه‌ی سالم و فعالیت بدنی منظم به کنترل عوامل خطر زوال عقل کمک کرده و شانس بروز آن را کاهش می‌دهند.
منبع: webmd
